Аляска
| АБШ-ны штаты | |||||
|
Аляска | |||||
| |||||
.svg) Аляска штат АБШ-ны картасында
| |||||
| North to the Future | |||||
| Штатны джыры: Алясканы байрагъы | |||||
| "Ахыр чек", "Кече ортасы Кюнню джери" | |||||
| Демография билги | |||||
| Джуно | |||||
|
Эм уллу шахар |
Анкоридж | ||||
|
Уллу шахарла |
Фэрбанкс Джуно Ситка Колледж | ||||
| 733 391 (2020 джыл) АБШ-да 48 орун | |||||
| басыннганы |
0,49 адам/км² АБШ-да 50 орун | ||||
| География билги | |||||
| 1 орун | |||||
| • бютеулей |
1 717 854 км² | ||||
| • суу юсю |
236 507 км²(13,77 %) | ||||
| кенглик |
3 639 км | ||||
| узунлукъ | 2 285 км |
||||
|
Тенгиз дараджагъа кёре мийиклик |
|||||
| • эм уллу | 6 194 м | ||||
| • орта | 580 м | ||||
| • эм гитче |
0 м | ||||
| Тарих билги | |||||
|
Штат статусну алыуу |
1959 джылны 3 январь 49 штат | ||||
| бусагъатдагъы статусуна дери |
Аляска Территория | ||||
| Политика билги | |||||
|
Губернатор |
Майк Данливи (Р) | ||||
|
Вице-губернатор |
Нэнси Дальстром (Р) | ||||
|
Закончыгъарыучу орган |
Алясканы Легислатурасы | ||||
| • огъары палата | Алясканы Сенаты | ||||
| • тёбен палата | Алясканы Келечилени Палатасы | ||||
| Лиза Меркауски (Р) Дэн Салливан (Р) | |||||
|
Келечилени Палатасы |
Мэри Пелтола (Д) | ||||
| Башха билги | |||||
| Аляска заман: UTC-9/-8 Алеут заман: UTC-10/-9 (169° 30' узунундан кюнбатышракъ) | |||||
| AK | |||||
|
Официал сайт |
alaska.gov | ||||
Аля́ска (ингил. Alaska, американ айтыу: [əˈlæskə]; алеут. Alax̂sxax̂; инуит. Alaasikaq; алют. Alas'kaaq; тлингит. Anáaski, орта. юпик Alaskaq)[1] — Шимал Американы шимал-кюнбатышында орналгъан, территория бла АБШ-ны эм уллу штаты. Гавайи бла бирге эки континентсиз штатлагъа киреди. АБШ-ны эм шимал, эм кюнбатыш, эм кюнчыгыш штатыды.
Официал чам аты — «Ахыр чек» (ингил. The Last Frontier).
Ара шахары — Джуно, эм уллу шахары — Анкоридж.
Географиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Аляска бла кюнчыгъышда Канада (Юкон эмда Британ Колумбия), кюнбатышда Беринг ачыкъ богъаз бла Россия чеклешедиле. Шималда Шимал Бузлауукъ океан бла, къыбылада Шош океан бла джууулады. Аляска штат материк кесеги бла эмда кёб айрымканла бла къуралады: архипелаг Александрны архипелагы, Алеут айрымканла, Прибылов айрымканла, Кадьяк айрымкан, Сыйлы Лаврентий айрымкан.
Алясканы суу джагъасы (55 000 км) бютеулей бирге башха АБШ-ны штатланы суу джагъасындан узунду. Дуньяда эм кюшлю тенгизни кёлтюрюлюуюню бириси Анкориджден къыбылада орналгъан, Тернагейн-Арм богъазда болады. Блайда тенгизни кёлтюрюлюую эм да таркъайыууну тюрленеген 10,7 м атларгъа боллукъту.
Аляскада АБШ-ны эм шимал джер (Барроу мыс) эмда эм кюнбатыш джер (Атту айрымкан, Алеут айрымканла) орналады.
Алеут айрымканлада кёб тири вулканла бардыла. Аладан Унимак айрыканда орналгъан эм мийик вулкан - Шишалдин (2857 м).
Аляскада Шимал Американы эм мийик тау орналады - Денали (6190 м).
Климаты
[тюзет | къайнакъны тюзет]Аляска АБШ-ны штатланы ичинде эм суукъ штат. Алясканы къыбыла эмда къбыла-кюнчыгъыш кесегинде океан климаты барды (Кёппен классификациясы бла - Cfb), аны шимал кесекледе уа суукъракъ джай бла джумушакъ къыш бла тюбарктик океан климаты (Кёппен - Cfc). Джылгъа джаум Джуно шахарда - 1300 мм.
Анкоридж бла Алясканы къыбыла-орта кесегини океан джагаъ джуукъ болгъан ючюн джумушакъ климаты барды. Блайда кысха суукъракъ джай бла тюбарктик климат джайылада (Кёппен - Dfc). Джылгъа джаум Анкоридж шахарда - 410 мм.
Кюнбатыш Алясканы климатына Беринг тенгиз бла Аляска богъаз влиять этедиле. Блайда тюбарктика океан климат къыбыла-кюнбатышда эмда континент тюбарктика климат шималда барды. Джылгъа джаум регионда бек тюрлю-тюрлюдю. Коцебу богъазны арасында джылгъа джаум - 250 мм, Диллингхэм шахар бла Бетел шахарны ортасында - 2500 мм.
Алясканы ичиндеги кесегини (къуру бир талай ёзен болмаса къайда климатлары мыллы контитнет климатгъа (Кёппен: Dfb) джууукълашады) континент тюбарктик климаты барды. Джылгъа джаум блайда - 250 мм.
Алясканы эм шимал кесегинде (Брукс сыртдан шималгъа) узукн суукъ къышла бла эмда суукърак джай бла арктик климаты барды (Кёппен: ET). Уткиагвик шахарда июльну орта температурасы 1 °C. Джылгъа джаум - 250 мм кёб юсю къар бла тюшеди.
Суулары
[тюзет | къайнакъны тюзет]Алясканы суулары Шош океан эмда Шимал Бузлауукъ океанны бассейинлеге киредиле. Брукс сырт аланы суу айырма болады. Аляска бла баргъан эм узун суу — Юкон суу (3 190 км). Юкон сууну чыкъгъан джери Канадада Британ Колумбия провинциясында, андан сора Юкон территория бла барады, Аляскагъа кириб кюнбатышха барыб Беринг тенгизге тюшеди. Башха Алясканы уллу суулары: Кускоквим-Ривер (1 130 км), Поркюпайн (916 км), Танана (916 км), Инноко (800 км).[2]
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Аля́ска // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 17.
- ↑ Алясканы табигъаты
.svg)
 Бу, АБШ-ны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Бу статьяны тюзетиб эмда информация къошуб, проектге болушургъа боллукъсуз.
|