Американы Бирлешген Штатлары
Американы Бирлешген Штатлары
ингил. United States of America
![]() АБШ-ны байрагъы |
![]() АБШ-ны уллу мухуру |

Девиз | In God We Trust («Къудайгъа ышанабыз») |
---|---|
Гимн | The Star-Spangled Banner («Джулдузла себилген байракъ») |
Оноу формасы | Президент республика |
---|---|
Президент | Дональд Трамп |
Вице-президент | Джей Ди Вэнс |
Келечелени палатаны башчысы | Майк Джонсон |
Баш судну председатели | Джон Робертс |
Тил(лер)и | Де-факто ингилиз тил, де-юре официал тил джокъду |
Ара шахары | Вашингтон |
Уллу шахар(лар)ы | Нью-Йорк, Лос-Анджелес, Чикаго, Лас-Вегас, Майами, Даллас, Сан-Франциско, Сан-Диего, Бостон, Хьюстон, Филадельфия, Сиэтл, Детройт, Денвер, Финикс |
---|---|
Бютеу территориясы | 9 518 900 км2 (дунияда 4-чю) |
Сууну юсю | 6.76 % |
Сагъат бёлгеси | -5…-10 |
Эркинлиги | 4 июль 1776 |
---|
Бютеу халкъы (2023) | 334,914,895 адам (дунияда 3-чю) |
---|---|
Къалынлыгъы | 31 адам/км2 |
БИП (номинал) (2024) | $ $29.167 триллион (1-чи) |
---|---|
БИП (ном.) адам башына (2024) | $ $86 601 (6) |
ААИ (2022) | 0.927 (бек мийик) (20) |
Валютасы | АБШ-ны доллары (USD,код 840) |
ISO 3166-1 коду | US |
---|---|
Домен(лер)и | .us, .mil, .gov |
Телефон коду | +1 |
Американы Бирлешген Штатлары (ингил. United States of America) — Шимал Америка континентде орналгъан кърал. Дунияда уллулугъу бла тёртюнчю орунну территориясы бла (9 518 900 км²) эмда ючюнчю орунну халкъыны саны бла (304 млн. адам) алады. Ара шахары — Вашингтон.[1]
Географиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Бирлешген штатла шималда Канада бла чеклешедиле, къыбылада — Мексика бла, дагъыда Россия бла тенгиз бла чеклери барды. Кюнбатышда Шош океан бла джууладыла эмда кюнчыгъышда — Атлантика океан бла. Кърал 50 штатха эмда федерал административ бёлюм (District of Columbia) Колумбиягъа бёлюнеди. АБШ-гъа талай айрымкан территория бойсунубду. АБШ-де джашагъанлагъа американлыла дейдиле, АБШ-ны кесинде огъуна Америка деб къоядыла.
Климаты
[тюзет | къайнакъны тюзет]АБШ-ны территориясыны кёбюсю (АБШ-ны шимал эм орта кесеги) орта климат бёлгеде орналады. Къыбыла кесегинде субтропиклик климатды, Гавайиде, Флориданы къыбыла кесегинде эмда Техасны эм къыбыла кесеги тропик климатда турадыла. Алясканы шимал кесеги полюслукъ бёлгеге киреди, башха джанында уа субарктикалыкъ климаты барды. Калифорнияны суу джагъасы районлада джерле арасы тенгиз климаты барды.

Рельефы
[тюзет | къайнакъны тюзет]АБШ-ны баш территориясында Атлантик тёбен джерледен кюнбатышгъа шималдан къыбылагъа Аппалачи тау система созулады. Аладан сора Орта тюз джерле джайыладыла (200—500 м океандан мийиклик), Уллу тюз джер плато (600—1500 м). Къралны кёбюсю кюнбатыш кесеги Кордильера тау система бла алынды.
Тарихи
[тюзет | къайнакъны тюзет]Американы Бирлешген Штатлары 1776 джыл, 13 британ колония бирлешиб, бойсунмазлыкъларын баямлагъанларында къуралгъанды. Бойсунмазлыкъ ючюн къазауат 1783 джылгъа дери баргъанды, колонистлени (американлыланы) хорламлары бла бошалгъанды. 1787 джыл АБШ-ни Конституциясы къабыл этилиннгенди, 1791 джыл а уа — хакъланы юсюнден Билль алынады. 1860-чы джыллада шимал, индустриялы штатла бла къыбыла къул тутхан штатланы араларында 4 джыллыкъ граждан къазауат баргъанды. Шимал штатланы хорламлары себебли, кърал бёлюнмегенди эмда бютёу къралда къул тутуу къурутулгъанды. Биринчи дуния къазауатдан сора Бирлешген штатла изоляционизмни къойгъандыла, тири роль ойнаб башлагъандыла дуния политикада. 1945 джыл АБШ Экинчи дуния къазауатдан биринчи атом бомбалы кърал болуб чыкъгъанды эмда Совет союз бла, 1980-чи джылланы аягъына дери баргъан, глобал къаджау сюелиуге киргенди.
Бюгюнлюкде АБШ дунияда эм уллу экономикасыды ($14,2 трлн), эм къарыулу сауутлу кючлери болгъан къралды. БМО-ну Къоркъуусузлукъну Кенгешини дайым члениди, Шимал Атлантика альянсны (НАТО) къурагъан къралды.
Халкъы
[тюзет | къайнакъны тюзет]АБШ-ны кёбюсю адам саны Европадан (Уллу Британиядан, Германиядан, Польшадан, Ирландиядан, Италиядан) эмда Африкадан (Кюнбатыш Африкадан) кёчгенлени туудукъларылла.
Шахарлары
[тюзет | къайнакъны тюзет]АБШ-ны халкъыны тергеу Бюросуну белгилегенине кёре американлыланы 82 % шахарлада джашайды, аладан джартысы къыркъ мингден аслам адамы болгъан шахарлада. АБШ-де 100 мингден аслам адамы болгъан 314 шахар барды, аладан 10 шахар 1 млн аслам адам саны бла эмда 4 шахар 2 млн аслам адам саны барды (Нью-Йорк, Лос-Анджелес, Чикаго эм Хьюстон).
№ | Аты | Штат | Адам саны |
---|---|---|---|
1 | Нью-Йорк | Нью-Йорк | 8,336,817 |
2 | Лос-Анджелес | Калифорния | 3,979,576 |
3 | Чикаго | Иллинойс | 2,693,976 |
4 | Хьюстон | Техас | 2,320,268 |
5 | Финикс | Аризона | 1,680,992 |
6 | Филадельфия | Пенсильвания | 1,584,064 |
7 | Сан-Антонио | Техас | 1,547,253 |
8 | Сан-Диего | Калифорния | 1,423,851 |
9 | Даллас | Техас | 1,343,573 |
10 | Сан-Хосе | Калифорния | 1,021,795 |
11 | Остин | Техас | 978,908 |
12 | Джэксонвилл | Флорида | 911,507 |
13 | Форт-Уэрт | Техас | 909,585 |
14 | Колумбус | Огайо | 898,553 |
15 | Шарлотт | Шимал Каролина | 885,708 |
16 | Сан-Франциско | Калифорния | 885,708 |
17 | Индианаполис | Индиана | 885,708 |
18 | Сиэтл | Вашингтон | 885,708 |
19 | Денвер | Колорадо | 885,708 |
20 | Вашингтон | Колумбия округ | 885,708 |
Политикасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Административ бёлюннгени
[тюзет | къайнакъны тюзет]Американ Бирлешген Штатлары 50 штатладан, бир федеральный округ Колумбия эмда босунулгъан территория бла къуралады.
АБШ-ны штатларыны тизмеси:
Экономикасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Сурат галерея
[тюзет | къайнакъны тюзет]Дагъыда къара
[тюзет | къайнакъны тюзет]Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Атлас мира: Максимально подробная информация / Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов. — Москва: АСТ, 2017. — С. 78. — 96 с. — ISBN 978-5-17-10261-4.
![]() |
![]() |