Аралыкъны ёлчелеу биримлери
Кёрюнюую
Метрлик система
[тюзет | къайнакъны тюзет]Аралыкъны ёлчелеу бирими эмда Биримлени халкъла арасы системасында (ЁС) тамал биримлени бири метрди. Аны тышында метр, МКС, МКСА, МКСК, МКСГ, МСК, МКСЛ, МСС, МКГСС эмда МТС системалада да аралыкъны ёлчелеу биримиди эмда метрлик системалада тамал бирилени бириди[1].
СГС системада аралыкъны ёлчелеу бирими сантиметрди.
Джашауда метрни тышында аны префикслери бла къуралгъан керели эмда юлюшлю биримлери хайырландырыладыла:
Шаблон:Керели эмда юлюшлю биримле
Британ/американ система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Лига (лье) = 4,828032 км
- Миля = 1,609344 км
- Фургоном = 201,16 м
- Чейн = 20,1168 м
- Род = 5,0292 м
- Ярд = 91,44 см
- Инспекцион фут = 1,000002 фута = 30,48006096 см
- Фут = 30,48 см
- Линк = 20,1168 см
- Хэнд = 10,16 см
- Дюйм = 2,54 см
- Сыз уллу = 0,254 см
- Сыз гитче = 0,2116 см
- Мил = 0,0254 мм
Буруннгу къарачай система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- эли ≈ 2,5 см
- къарыш ≈ 18 см
- сюем ≈ 25 см
- къары ≈ 53 см
- атлам ≈ 100 см
- къулач ≈ 213 см
Япон система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Мо = 0,003030303 см
- Рин = 0,03030303 см
- Бу = 0,3030303 см
- Сун = 3,030303 см
- Сяку = 30,30303 см
- Кэн = 181,8182 см
- Хиро = 181,8182 см
- Дзё = 303,0303 см
- Тё = 10909,09 см
- Ри = 392727,3 см
Буруннгу-грек система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Палайста = 7 см
- Плетр = 31 м
- Миля = 1,388 км
- Стадий = 185,136 м
- Плетр = 30,856 м
- Амма = 18,514 м
- Акена (декапод) = 3,086 м
- Оргия (гексапод) = 1,851 м
- Бема (аталм) = 77,14 см
- Пехис (билек) узун = 61,712 см
- Пехис (билек) къысха = 46,284 см
- Пус (фут) = 30,856 см
- Спитам = 23,142 см
- Дихас = 15,428 см
- Палестра (аяз) = 7,714 см
- Кондиль = 3,857 см
- Дактиль (бармакъ) = 1,928 см
- Стадий олимпиячы = 192,27 м
- Стадий аттикачыы = 184,98 м
- Стадий птолемейчи = 185 м
Басма система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- твип = 1/20 пункт
- пункт = 0,352777… мм (Adobe пункт) неда 0,3759 мм (Дидо пункт) неда 0,3515 мм (Хоуксну пункту) неда 0,375 мм (метрлик пункт) неда 0,3473 мм (Фурньени пункту)
- цицеро = 12 пункт (= 4,2333… мм Adobe системада)
- нонпарель = 5,708 пункт
Флот система
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Тенгиз миля = 1852,000 м (халкъла арасы) неда 1853,184 м (британ)
- Кабельт = 185,2000 м (халкъла арасы) недаи 182,88 м = 100 тенгиз сажна
- Тенгиз сажна, фатом = 1,8288 м = 6 фут
Астрономияда хайырландырылгъан биримле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Айны радиусу (R☾) = 1737,10 км;
- Джерни радиусу (R⊕) = 6371,0 км;
- Юпитерни радиусу (R♃ или RJ) = 69 911 км;
- джарыкълыкъ секунд = 299 792 458 м ;
- Кюнню радиусу (Шаблон:Rsun) = 6,9551e км;
- джарыкълыкъ ай = 783934206048416.66… м
- джарыкълыкъ минут = 17 987 547 480 м ;
- астрономиялыкъ бирим = 149 597 870,700 км[2];
- спат (узунлукъну бирими)[en] = 1e м;
- джарыкълыкъ сагъат = 1 079 252 848 800 м ;
- джарыкълыкъ кюн = 25 902 068 371 200 м ;
- джарыкълыкъ ыйыкъ = 181 314 478 598 400 м ;
- джарыкълыкъ джыл = 9 460 730 472 581 000 м ;
- парсек = (648 000/π) а. е. (точно) ≈ 206264,806247 а. е. = 3,08567758491e м;
- сириометр = 106 а. е. = 149 597 870 700 000 000 м[3];
- барн = 10−28 м[4];
Ууакъ шрифт бла алыннган биримле хайырланмагъанны орнундадыла неда эскиге саналадыла.
Физикада хайырландырылгъан биримле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- планкчы узунлукъ ≈ 1,616199(97)e м[5][6][7];
- ферми = 1 фм = 1e м;
- электронну классикалыкъ радиусу = 2,8179402894(58)e м;
- икс-бирим = 1,00207e м;
- электронну толкъунуну комптончу узунлугъу = 2,4263102175(33)e м;
- борчу радиус = 5,2917720859(36)e м;
- ангстрем = 1e м;
Техникада хайырландырылгъан биримле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- юнит = 44,45 мм = 1,75 дюйм;
Джибериуле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Stopudov.info: единицы длины метрические, национальных систем, древних государств;
- Белобров В. А. Меры длины Средиземноморья: от Древнего Египта к средневековой Византии (книга)
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Деньгуб В. М., Смирнов В. Г. Единицы величин. Словарь-справочник. — М.: Издательство стандартов, 1990. — Б. 77—82. — 240 б. — ISBN 5-7050-0118-5.
- ↑ 2012-чи джылны сентябрында MAC къабыл этген астрономиялыкъ биримни джангы ачыкълаууна кёре
- ↑ WolframAlpha. Ал къайнакъдан архивация этилгенди (10 апрель 2013).
- ↑ Барн
- ↑ Скобкалада стандарт джанлау берилгенди. Алай бла, Планкны узунлугъуну магъанасын талай шекелде кёргюзюрге боллукъду:
≈ 1,616199(97) · 10−35 м =
= (1,616199 ± 0,000097) · 10−35 м =
= [1,616102 ÷ 1,616296] · 10−35 м - ↑ NIST, «Planck length Архивная копия от 22 ноябрь 2018 на Wayback Machine»(ингил.), NIST’s published Архивная копия от 13 август 2001 на Wayback Machine CODATA constants
- ↑ Fundamental Physical Constants — Complete Listing.