Ататюрк, Мустафа Кемал бетни къайнагъына къара

[[Файл:Reisicumhur Mustafa Kemal Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında, Ankara, 29 Ekim 1925.png|thumb|250px|Мустафа Кемал Ататюрк, 1925]]
'''Мустафа Кемал Ататюрк''' ({{lang-tr|Mustafa Kemal Atatürk}}; [[19 май]] [[1881]] — [[10 ноябрь]] [[1938]]) — [[Тюрк Республика]]ны биринчи [[президент]]иди ([[1923]]—[[1938]]), тюрк маршал эмда уллу кърал къуллукъчуду. [[:ru:Википедия:Проект:Ядро энциклопедии/Список 100 самых изученных личностей в истории|Тарихде эм иги тинтилген 100 инсандан тизмеге]] киреди. 

Мустафа Кемалны башламчылыгъы бла [[1919 джыл]]да башланнган миллет азатлыкъ ючюн кюрешиуню, [[революция]]ны эмда реформаланы эсебинде бусагъатдагъы Тюрк Республика къуралгъанды.

Осман эмда тюрк аскерде абычар болуб къуллукъ этген Мустафа Кемал Ататрюк, Халкъ-республикан партияны ({{lang-tr|Cumhuriyet Halk Partisi}}) къурагъан эмда биринчи тамадасы болгъанды. [[1921 джыл]] «Гази» (Ётгюр) чын берилгенди.

== Сабийлиги ==

[[Файл:Portrait of a volunteer officer of the Ottoman Civilian Battalion.jpg|thumb|left|160px|Али Рыза-эфенди — Ататюркню атасы]]
[[Файл:Annesi Zübeyde Hanım.jpg|thumb|left|160px|Зюбейде-ханым — Ататюркню анасы]]
[[1881 джыл]]да, [[Греция]]ны ол сагъатда Осман империяны къурамына кирген экинчи уллу шахары [[Салоники]]ни Ходжакасым тийресинде, [[Али Рыза-эфенди]] бла аны юй бийчеси [[Зюбейде-ханым]]ны юйюрюнде джаш сабий туугъанды, аннга Мустафа деб ат берилгенди. Къуру ол эмда аны гитче эгечи акъылбалыкъ заманларына дери джашагъан сабийле болгъандыла, къалгъанла гитче заманларында ёлгендиле.

Мустафаны туугъан кюню туура белгили тюлдю, джангыз джылы белгилиди — [[1881]]. Бу джангылыч, ол заманда къралда [[григориан орузлама]]ны хайырландырылмагъаны бла байламлыды, бу орузлама, кечирек Ататюркню кюрешиую бла киргизтилген. Ол заманда Осман империяда айны фазаларыны тюрлениуюню тамалында къуралгъан [[хиджра]] орузлама бла хайыланнгандыла. Анасы Мустафагъа джаз туугъанды деб айтыучан болгъанды эмда артдан Ататюрк, туугъан датасына Тюркню бойсунмаулугъу ючюн кюрешни башланнган кюнню — 19 майны сайлагъанды.

Мустафа, дженгил халили тири сабий болгъанды. Алай а, джылы тенг сабийле бла неда эгечи бла тюбей туруудан эсе, таша кёллю джашчыкъ башына бошлукъ бла джангызлыкъны сайлагъанды. Башхаланы ойларына тёзюмсюз болгъанды, компромиссге барыргъа сюймегенди эмда хаманда кеси кесине сайлагъан джолу бла баргъанды. Кёлюне келгенни туура айтыб баргъан къылыгъы, Мустафаны баргъан джашауунда талай къайгъы келтиргенди эмда аны бла кесине кёб адамны джау этгенди. 

Мустафаны анасы, тырмаш муслиман тышырыу, джашы Къураннга юренсе сюйгенди, алай а эри, Али Рыза, Мустафагъа ол замандагъы модерн окъуу берирге алланнганды. Эр-къатын, чырт компромисс табалмагъандыла, аны себебли школ джылына джетгенинде Мустафаны биринчи, юйюрю джашагъан тийреде орналгъан Хафиз Мехмет-эфендини школуна бергендиле, бираздан а уа, атасы къоймагъаны себебли, Салоникиде Шемси-эфендини модерн школуна кёчюрюлгенди эмда башланнгыч окъууну анда тамамлагъанды.

== Къуллугъуну башланнганы ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Кемал, [[Биринчи дуния къазауат]]да ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Анкара правительствону къурау ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Грек-тюрк къазауат ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Хорлам ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Республиканы къурау ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Реформала ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Ататюркчюлюк ==
{{main|Ататюркчюлюк}}
Кемал, тюрк [[миллетчилик]] [[идеология]]ны тамалын салгъанды. Бу идеология, бусагъатха дери да Тюрк Республиканы официал идеологиясыды, кеси да Ататюркчюлюк неда Кемализм ат бла белгилиди.
== Энчи джашауу ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

=== Ататюркюн хоббилери ===
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Джашаууну ахыры ==
{{джазылмагъан бёлюм}}

== Джибериуле ==
* {{книга
|автор          = Александр Жевахов.
|заглавие       = Ататюрк
|издательство   = Молодая гвардия
|год            = 2008
|isbn           = 978-5-235-03163-0
}}{{ref-ru}}
* [http://www.ataturktoday.com/ Ататюркню юсюнден хар не да]{{ref-tr}}{{ref-en}}
* [http://www.kultur.gov.tr/ Тюркню культурадан эмда туризмден министерствосу]

{{викигёзен|Mustafa Kemal Atatürk}}

[[Категория:Адамла]]
[[Категория:19 майда туугъанла]]
[[Категория:1881 джылда туугъанла]]
[[Категория:10 ноябрда ёлгенле]]
[[Категория:1938 джылда ёлгенле]]