Википедия:Иги статьяла

Википедия — эркин энциклопедияны бети.
Иги статьяла

Терен эмда магъаналы статьялагъа иги статья дараджа бериледи. Иги статьяла сайланнган статьяланы критерийлерине джетмегендиле алкъын, алай а сюйсегиз, статьяны тюзетиб, информация къошуб сайланнган джараджагъа дери чыгъарыргъа боллукъсуз. Бу бетге чыкъгъынчыннга аллай статьяла сайланыу процедураны ётедиле, ала тюзлюкге, нейтраллыкъгъа, толулукъгъа эмда стилге кёре сюзюлген этиледиле. Бютеу иги статьяла тюблеринде медаль бла белгиленедиле, аланы тизмесин былайда кёрюрге боллукъсуз. Бусагъатда Къарачай-Малкъар Википедияда 20 иги статья барды.

Purple geography icon.svg

География

P art.png

Санат бла культура

Алкъын джукъ джокъду

P history-lightblue.png

Тарих

P physics.png

Илму бла технология

P football.png

Спорт эм кёз ачыу

Алкъын джукъ джокъду

P biology.png

Биология

P social sciences.png

Адамла

Алкъын джукъ джокъду

P derecho.svg

Джамагъат бла политика

Кёб болмай игилеге сайланнган статьяла

Габсбургланы къаласы
Габсбургланы къаласы

Ве́на — Австрияны федерал ара шахарыды, аны бла бирге Австрияны тогъуз федерал джерлерини бириди, тёрт джанындан Австрияны башха джери — Тёбен Австрия бла къуршоуланыбды. Къралны кюнчыгъыш джанында орналгъанды. Венада джашагъан адамланы саны 1,68 млн чакълы бир бола кетеди (2008); шахар тёгерекде джашагъанла бла бирге — 2,3 млн адам чакълы бир. Венада джашагъанланы саны бютёу къралны халкъыны тёрт этиб бири болады. Алай бла Вена, Австрияны эм уллу шахарына саналады, Европа Бирликни уллу шахарларыны ичинде тогъузунчу орундады. Австрияны культура эмда политика аралыгъыды.

Вена, Нью-Йорк бла Женевадан сора, БМО-ну ючюнчю резиденция-шахарыды. Вена халкъла арасы аралыкъда кёб тюрлю халкъла арасы организацияла орналыбды.

Кёб джюзджыллыкъланы Вена, Габсбургланы резиденция шахары болгъанды, аны бла бирге Сыйлы Рим империяны ара шахары. 1910 джылгъа Венада эки миллиондан аслам адам джашагъанды, шахар, дунияда тёртюнчю орун алгъанды. Биринчи дуния къазауатдан сора адам саны тёрт этиб бирге азайгъанды.

Амстердамны герби
Амстердамны герби

Амстерда́м — Нидерландланы ара шахары эмда эм уллу шахарыды. Шимал Голландия провинцияда, къралны кюнбатышында, Амстел суу бла Эй сууну аякъларында орналгъанды. Амстердам, Шимал тенгизге канал бла байланыбды.

2010 джылны октябрына Амстердам муниципалитетде джашагъан адамланы саны 767 849 болгъанды. Тийреси бла бирге (шахар округ) шахарда — 2,2 млн адам джашайды. Амстердам, Европада 6-чы болгъан Рандстад агломерациягъа киреди.

Шахарны аты эки сёзден къуралгъанды: Амстел бла дам. Амстел, къатында саркъгъан сууну атыды, дам а уа «дамба» сёздю. XII ёмюрде бу, гитче чабакъчы элчик болгъанды, алай а Нидерландланы Алтын ёмюрлерини заманында, Амстердам дунияны эм магъаналы портларыны бири эмда уллу сатыу-алыу аралыкъ болгъанды.

Шахар, тюрлю-тюрлю культураланы джыйылгъан джериди — 2009 джылны апрелине шахарда 177 миллетни келечиси джашагъанды.

Амстердам, аны тышында Нидерландланы финанс эмда культура аралыгъыды.

Самтер фортну бомбалау (1861). Джордж Эдвард Перинни сураты (1837-1885)
Самтер фортну бомбалау (1861). Джордж Эдвард Перинни сураты (1837-1885)

Самтер форт ючюн сермешиу (ингил. Battle of Fort Sumter; 12—13 апрель 1861 джыл) — Къыбыла Каролина штатны Чарльстон шахарыны къатындагъа Самтер фортну блокадасы, бомбалауу эмда алыуу болгъанды. Бу сермешиу, АБШ-да граждан къазауатны башланыууна формал чурум болгъанды.

Къыбыла Каролина, Авраам Линкольнну 1860 джылда сайлаулада хорлагъанындан сора кёб турмай сецессиясыны юсюнден баямлайды, 1861 джылгъа дагъыда алты къыбыла штат быллай баямлаула этедиле. 7-чи февралда джети штат, Американы Конфедератив Штатларыны болджаллы конституциясын мюкюл этедиле эмда Алабама штатдагъы Монтгомери шахарны болджаллы ара шахар этедиле. Февралда Вашингтонда мамырлыкъ конференция джыйылады, алай а кризисни тыялмайды. Къул тутхан башха штатла Конфедерациягъа кирирге унамайдыла.

Конфедерацияны аскерлери Самтерден къалгъан тёрт федерал фортну кючлейдиле, президент Джеймс Бьюкенен официал халда протест этеди, алай а аскер акцияладан артха турады, эмда аскер хазырланыула бардырыргъа таукел болмайды. Массачусетс, Нью-Йорк эмда Пенсильвания штатланы губернаторлары эсе уа сауут сатыб алыб башлайдыла, кеси разылыгъы бла адамланы да джыядыла.

Берли́н операция — совет аскерлени Экинчи дуния къазауатны кюнчыгъыш-европачы сермешиу театрында ахыр стратегиялы операцияларыны бири болгъанды, ол операцияны баргъанында Къызыл Аскер Германияны ара шахары Берлинни кючлегенди, эмда Уллу Ата Джурт Къазауат бла Экинчи дуния къазауатны Европада хорлам бла бошагъанды. Операция 23 кюнню баргъанды — 16-чы апрелден 8-чи майгъа дери, ол кюнлени ичинде совет эмда поляк аскерле кюнбатышха 100—220 км теренликге киргендиле. Сермешиулени фронтуну кенглиги — 300 км болгъанды. Операцияны къурамында: Штеттин-Росток, Зелов-Берлин, Котбус-Потсдам, Штремберг-Торгаус эмда Бранденбург-Ратен фронт алгъа уруш операцияла бардырылгъандыла.

1945 джылны январында-мартында 1-чи Белорус фронтну эмда 1-чи Украин фронтну аскерлери Висла-Одер, Кюнчыгъыш-Померан, Огъары-Силез эм Тёбен-Силез операцияланы эсебинде Одер эмда Нейсе сууланы ётгендиле. Кюстрин плацдармдан Берлиннге дери къысха джол бла 60 км къалгъанды. Ингилиз-американ аскерле немец аскерлени рур къауумун къаушатыб, апрелни ортасына ал бёлеклери бла Эльбагъа чыкъгъандыла. Эм магъаналы къайнакъ бёлгеледен къуру къалгъан Германияда индустрия тохтагъан халгъа келгенди.

Категорияла • Сайланнган статьяла • Бюгюннгю сурат