Европа макросейсмик шкала
Европа макросейсмик шкала (EMS) — Джер тебрениуню къатылыгъыны ёлчелеген европачы къраллада баш шкалады, Европа тышында башха къраллада да хайырландырылады.1998-чи джылда 1992-чи джылны тест шкаласын тамамы бла къабыл этилген вариантыды, аты да джылы бла EMS-98 деб аталгъанды.
EMS тарихин 1988-чи джылда башлагъанды, ол заманда Европа сейсмологик комиссия (ЕСК) 25 джылдан асламны хайырландыргъан Медведев-Шпонхойер-Карникни шкаласын (MSK-64) джангыдан тинтиб джангыртыр оноу этгенди. Беш джылдан кёб баргъан тинтиулени, излемлени эмда тёртджыллыкъ тест кёзюуден сора, джангы шкала официал халда хайырланыугъа киргенди. 1996-чы джылда ЕСК-ны Рейкьявикде баргъан XXV Генерал Ассамблеясында джангы шкаланы Европа сейсмик комиссиягъа кирген къралланы хайырланыб башлаулары тыйыншлы кёрюлгенди.
Европа макросейсмик шкала EMS-98 джер тебрениулени къатылыгъыны биринчи шкаласыды, башха шкалаланы къуру сейсмологла хайырландыргъан эсе, бу шкала инженерле бла сейсмологланы арасында иш бирликни айнытыргъа джораланнганды. Толу ачыкълауу бла бериледи, аны ичинде принциплери, суратла эмда хайырландырыу юлгюле бардыла.
Джер тебрениуню заманында чыкъгъан сейсмик энергияны белгилеген Джер тебрениуню магнитудасыча болмай, EMS-98 джер тебрениуню белгиленнген джерге салгъан зарананы ачыкълайды. EMS-98 - 12-баллыкъ шкалады.
| Балл. Джер тебрениуню кючю | Къысха ачыкълау |
| I. Сезилмеген | Сезилмейди. Къуру сейсмик адырла белгилейдиле. |
|---|---|
| II. Аз сезилген | Толу рахатлыкъда, кёб къатлы мекямлада тургъан адамла эмда бек сезимли юй джаныуарла сезедиле. Сейсмик адырла белгилейдиле. |
| III. Къарыусуз | Мекямланы ичинде бир къауум адам сезеди. Толу рахатлыкъда мекям ичинде тургъан адамла бираз чайкъалыуну неда титиреуню сезедиле. |
| IV. Кёбчюлюк сезген | Затланы, сауутланы эмда терезе миялаланы зынгырдауларындан, эшиклени эмда къабыргъанланы джырылдагъан тауушундан сезиледи. Мекямны ичинде адамланы асламысы сезеди. |
| V. Кючлю | Мекямны ичиндегилени кёбюсю сезеди, тышындан къуру бир къаууму. Джукълагъан адамланы асламысы уянады. Бир-бирле орамгъа чабыб чыгъадыла. Мекямла бир кесек силкинедиле. Тагъылгъан затла иги кесек чайкъаладыла. Мияла эмда фарфор затла бир-бирлерине тийиб зынгырдайдыла. Титиреуле кючлюдюле. Мийик ауурлукъ аралыкълары болгъан объектле ауадыла. Эшикле бла терезеле кеслери аллына ачыладыла, джабыладыла. |
| VI. Аз оюулуула | Адамланы кёбюсю мекямланы ичинде джер тебрениуню сезеди. Адамла къоркъыб тышына къачадыла. Ууакъ затла тюшедиле. Тюз мекямланы асламысында аз оюлуула тюбейдиле; сёзге, штукатуркада ууакъ джарыулыула, неда ууакъ оюлуула. |
| VII. Оюлууула | Адамланы кёбюсю къоркъуудан мекямладан чабыб чыгъадыла. Мебель орнундан тебеди, табхаладан затланы асламысы тюшеди. Мекямланы кёбюсю орта оюулуу кёредиле: къабыргъалада уллу болмагъан джарылыула; тютюн оджакъланы бир къаууму ауады. |
| VIII. Ауур оюлуула | Мебель башы тёбенине болады. Мекямланы асламысы заран кёреди: оджакъла оюулуб ауадыла; къабыргъалада уллу джарылыула; бир къауум мекямла толу болмаса да оюлургъа боладыла. |
| IX. Ойгъан | Эсгертмеле ауадыла. Кёб мекям оюлгъанды, бир къаууму тамалы бла. |
| X. Бек ойгъан | Мекямланы кёбюсю оюлгъанды. |
| XI. Талкъ этген | Мекямланы бири да къалмай оюлгъанчады. |
| XII. Тамамы бла ойгъан | Бютеу джер юсю эмда тюбю структурала уллу заран кёргендиле неда оюлгъандыла. |