Канада бетни къайнагъына къара

{{Кърал
 |Аты                         =Канада
 |Оригинал аты                =Canada
 |Байракъ                     =Flag of Canada.svg
 |Герб                        =Royal Coat of arms of Canada.svg
 |Герб орнуна                 =
 |Гимн                        =O Canada!
 |Гимнни кёчюрмеси            =
 |Аудио                       =O_Canada_French_lyrics_1918.ogg
 |Кърал оноуну формасы        =[[Конституциялы монархия|Конституциоялы монархия]]
 |Кърал дини                  =
 |Карта                       =Canada (orthographic projection).svg
 |Девиз                       =A Mari Usque Ad Mare»</br>[[Латин тил|лат.]] «Тенгизден тенгизге дери
 |Девизни кёчюрмеси           =
 |Тил                         =[[Ингилиз тил|ингилиз тил]], [[Француз тил|француз тил]]
 |Эркинлик                    =1 июль 1867 ([[Британ Шимал Американы юсюнден Акт|Британ Шимал Американы юсюнден Акт]])</br>11 декабрь 1931 ([[Вестминстер статут 1931|Вестминстер статут 1931]])</br>17 апрель 1982 ([[Уллу Британия|Бирлешген королевстводан]])
 |Къуралгъанды                =
 |Кимден эркинлик             =
 |Ара шахар                   =[[Оттава|Оттава]]
 |Эм уллу шахарла             =[[Торонто|Торонто]], [[Монреаль|Монреаль]], [[Ванкувер|Ванкувер]], [[Калгари|Калгари]], [[Оттава|Оттава]]
 |Башчыланы постларыны атлары =Къралны башчысы<br />Генерал-губернатор<br />Премьер-министр
 |Башчыла                     =[[Charles III]]<br />[[Джонстон, Дэвид Ллойд|Дэвид Ллойд Джонстон]]<br />[[Харпер, Стивен|Стивен Харпер]]
 |Территориясыны орну         =2-чи
 |Территория                  =9 984 670
 |Суу                         =8,62 %
 |Халкъыны орну               =37-чи
 |Халкъ                       =34 157 950
 |Джыл                        =2009
 |Басыннганы                  =3,42
 |БИП                         =1 510 млрд <ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=273%2C156%2C184%2C136&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a=&pr.x=79&pr.y=1 Халкъла арасы ачха фонд (апрель 2008)]</ref>
 |БИП джылы                   =2008
 |БИП орну                    =4-чю
 |Адам башына БИП             =47 066<ref name="IMF"/>
 |Валютасы                    =Канада доллар (CAD, код 124)
 |Домен                       =[[.ca|.ca]]
 |Телефон коду                =1
 |Заман бёлюмю                =-3,5...-8
 |Белги                       = <references/>
}}
'''Кана́да''' ({{lang2|en|fr|Canada}}) — [[Шимал Америка]]да орналгъан [[кърал]]ды, джерини ёлчеми бла дунияда экинчи орундады ([[Россия]]дан сора). [[Атланика океан|Атлантика]], [[Шимал Бузлауукъ океан|Шимал Бузлауукъ]] эм [[Шош океан|Шош]] океанла бла джууулады, къыбылада эмда шимал-кюнбатышда [[АБШ]] бла чеклешеди, шимал-кюнчыгъышда уа — [[Гренландия]] ([[Дания]]) бла. Канаданы [[АБШ]] бла чеги — эки къралны арасында болгъан эм узун чекди.

Бюгюнлюкде Канада, [[Ингилиз тил|ингилиз]] бла [[Француз тил|француз]] тилле федерал дараджада официл статусда танылгъан [[конституция]]лы [[Монархия|монархияды]], эки [[тил]]ли эмда кёб [[культура]]лы къралды. Технологиясы эмда индустриясы айныгъан Канаданы экономикасы бай [[табийгъат]] ресурслада эмда сатыу-алыуда (артыкъсызда бек [[АБШ]] бла) тамалланады.

== Географиясы ==
{{Джазылмагъан бёлюм}}

== Тарихи ==
{{Джазылмагъан бёлюм}}
Француз тенгиз джолоучу эмда тинтиучу [[Жак Картье]] [[1534 джыл]] ачхан Канада, [[Квебек]]де француз колонияладан башланнганды. Ингилиз колонизациядан сора юч [[Уллу Британия|британ]] колонияны (аннга дери [[Джангы Франция]]ны [[Территория|территориясы]] болуб тугъан) бирлигинден Канада конфедерация къуралгъанды. Канаданы [[суверенитет]]и, [[1867 джыл]]дан [[1982 джыл]]гъа дери баргъан мамыр процессни эсебиди.

== Халкъы ==

[[2010 джыл]]ны аллында Канаданы халкъы 34 миллион адам чакълы бир барды. [[2006 джыл]] санау, [[2001 джыл]] бла тенглешдириуде 5,4% ёсюуню белгилегенди<ref>{{Cite web |author= Beauchesne, Eric |publisher=National Post |url=http://www.canada.com/nationalpost/financialpost/story.html?id=73b94aac-08f0-477f-a72a-b8b640f6658f&k=90795 |title=We are 31,612,897|date=2007-03-13|accessdate=2007-03-13}}</ref>.

Канаданы халкъыны тёртден ючюсю чакълы бир, [[АБШ]]-ны чегинден 160 километрден узакъ кетмей джашайды<ref>{{Cite book|last=Custred|first=Glynn|title=Immigration policy and the terrorist threat in Canada and the United States|editor=Alexander Moens|publisher=Fraser Institute|date=2008|page=96|chapter=Security Threats on America's Borders|isbn=0889752354}}</ref>.

[[2001 джыл]] санаугъа кёре канадалыланы саны <a href="tel:30 007 094">30 007 094</a> болгъанды. Канада статистика къуллукъну информациясына кёре [[2009 джыл]]ны мартына къралны халкъы 33,5 миллион адам болгъанды, аладан 8 миллион француз тиллиле (франкофонла). Халкъны ёсюую кёбюсюне [[иммиграция]] бла байламлыды.

Канада, этника кёрюм бла бек кёб тюрлю миллетли къралды. Канадалыланы кёбюсю, артыкъсыз да бек бабалары колонизацияны заманында келгенле, кеслерин энчи канада этнос кибик кёргенликлери ючюн, эм уллу этника группа кесине «канадалыла» дейди (39,4 %). Андан сора кеслерине ингилизлиле (34,4 %), французла (25,7 %), немецле (3,6 %), итальянлыла (2,8 %), украинлиле (1,7 %), аборигенле (индейлиле бла эскимосла 1,5 %), къытайлыла (1,4 %), голландлыла (1,4 %), полякла (0,9 %), оруслула (0,1 %) дегенле барадыла.

== Политикасы ==

Бусагъат заманда Канада, 10 провинция бла 3 территориядан къуралгъан федератив къралды. Кёбюсюне француз тиллиле (франкофонла да дейдиле алагъа) джашагъан провинция [[Квебек]]ди, къалгъанла кёбюсюне ингилиз тилли (англофон) провинцияладыла, француз тилли Квебек бла тенглешдирилселе алагъа «ингилиз Канада» да дейдиле. Кёбюсюне ингилиз тилли тогъуз привинцияны санында болгъанлыкъгъа, джангыз [[Нью-Брансуик]], официал халда эки тилли провинцияды. [[Юкон территория]], официал халда эки тиллиди (ингилиз эм фрнацуз тилле), [[Шимал-Кюнбатыш территорияла]] бла [[Нунавут]]да а уа 11 официал тил танылынадыла (аланы ичинде ингилиз бла француз тилле да).

== Административ бёлюннгени ==
[[Файл:Map Canada political ru.png|thumb|280px|left|Канаданы падминистратив бёлюнюую]]
Бусагъатда Канада 10 провинция бла 3 территориягъа бёлюнеди. Эм джангы административ бирим [[Нунавут]]ду ([[1999 джыл]]да къуралгъанды).

=== Провинцияла (кюнбатышдан кюнчыгъышха) ===

* [[Файл:Flag of British Columbia.svg|border|22x20px]] [[Британ Колумбия]]
* [[Файл:Flag of Alberta.svg|border|22x20px]] [[Альберта]]
* [[Файл:Flag of Saskatchewan.svg|border|22x20px]] [[Саскачеван]]
* [[Файл:Flag of Manitoba.svg|border|22x20px]] [[Манитоба]]
* [[Файл:Flag of Ontario.svg|border|22x20px]] [[Онтарио (Канаданы провинциясы)|Онтарио]]
* [[Файл:Flag of Quebec.svg|border|22x20px]] [[Квебек]]
* [[Файл:Flag of New Brunswick.svg|border|22x20px]] [[Нью-Брансуик]]
* [[Файл:Flag of Prince Edward Island.svg|border|22x20px]] [[Эдуард принцни айрымканы]] 
* [[Файл:Flag of Nova Scotia.svg|border|22x20px]] [[Джангы Шотландия]]
* [[Файл:Flag of Newfoundland and Labrador.svg|border|22x20px]] [[Ньюфаундленд бла Лабрадор]]

=== Территорияла (кюнбатышдан кюнчыгъышха) ===

* [[Файл:Flag of Yukon.svg|border|22x20px]] [[Юкон территория|Юкон]]
* [[Файл:Flag of the Northwest Territories.svg|border|22x20px]] [[Шимал-Кюнбатыш территорияла]]
* [[Файл:Flag of Nunavut.svg|border|22x20px]] [[Нунавут]]

== Экономикасы ==
{{Джазылмагъан бёлюм}}


{{refs}}
{{Шымал Америка}}
{{Миллетлени биригиую}}
{{Биригиуню королевстволары}}
{{Викигёзен|Canada|Канада}}
{{Тамамланмагъан статья}}

[[Категория:Къралла]]