Къарачай автоном область: Версияланы арасында башхалыкъ

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
Контент кетерилди Контент къошулгъанды
Ernác (сюзюу | къошакъ)
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду
Ernác (сюзюу | къошакъ)
гТюзетиуню ачыкълауу джокъду
Тизгин 1: Тизгин 1:
{{магъанала|Къарачай (магъаналары)}}[[Файл:Karachay.JPG|thumb|left|200px|Къарачай АО 1943 джылгъа дери]]
{{магъанала|Къарачай (магъаналары)}}
{{Тарих кърал
{| class="infobox bordered" align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=275 style="clear:right; margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; font-size: 100%;"
|аты =Къарачай автоном область
|кеси аты =Qaracaj avtonom oвlast
|статусу =РСФСР-ни къурамына кирген автоном область
|гимн =
|байракъ =
|байракъны юсюнден =
|герб =
|гербни юсюнден =
|карта =Karachay.JPG
|ачыкълау =Къарачай АО 1943 джылда
|p1 =
|flag_p1 =
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|къуралгъанды =26 апрель 1926
|къурутулуннганды =12 октябрь 1943
|s1 =
|flag_s1 =
|s2 =
|flag_s2 =
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|девиз =
|ара шахар =Микоян-Шахар
|шахарла =
|тил =[[орус тил|орус]], [[къарачай-малкъар тил|къарачай-малкъар]]
|валюта =
|къошакъ параметр =
|параметрни ачыкълау =
|джер ёлчем =10,2 минг км²
|халкъ =150,3 минг адам
|кърал оноу форма =
|династия =
|башчыланы чынлары1 =
|башчы1 =
|башчылыкъ этген джыллары1 =
|башчыланы чынлары2 =
|башчы2 =
|башчылыкъ этген джыллары2 =
|башчыланы чынлары3 =
|башчы3 =
|башчылыкъ этген джыллары3 =
|башчыланы чынлары4 =
|башчы4 =
|башчылыкъ этген джыллары4 =
|башчыланы чынлары5 =
|башчы5 =
|башчылыкъ этген джыллары5 =
|башчыланы чынлары6 =
|башчы6 =
|башчылыкъ этген джыллары6 =
|дин =
|къошакъ_параметр1 = Миллетле
|параметрни ачыкълау1 = къарачайлыла 46,8%<br/>оруслула 43,0%<br/>абазалыла 2,6%
|Этап1 =
|Дата1 =
|Джыл1 =
|Этап2 =
|Дата2 =
|Джыл2 =
|Этап3 =
|Дата3 =
|Джыл3 =
|Этап4 =
|Дата4 =
|Джыл4 =
|Этап5 =
|Дата5 =
|Джыл5 =
|Этап6 =
|Дата6 =
|Джыл6 =
|къошакъ_параметр2 = Къурамы
|параметрни ачыкълау2 = 1 шахар, 6 район
|дери =
|д1 =
|д2 =
|д3 =
|д4 =
|д5 =
|д6 =
|д7 =
|сора =
|п1 =
|п2 =
|п3 =
|п4 =
|п5 =
|п6 =
|п7 =
|белги =
}}

'''Къарачай автоном область''' ([[1936 джыл]]гъа дери болгъан орфографияда — ''Qaracaj avtonom oвlast'', {{lang-ru|Карачаевская автономная область}}) — [[СССР]]-де [[1926]]-[[1943]] джыллада болгъан административ биримди.

[[Ара шахар]]ы — Микоян-шахар (бюгюннгю [[Къарачай шахар]]) болгъанды.

== Тарихи ==

Область, [[26 апрель]] [[1926 джыл]] Къарачай-Черкес автоном областны ''Къарачай автоном область'' бла ''Черкес миллет округга'' ([[1928 джыл]]дан — [[Черкес автоном область]]) бёлюннген сагъатында [[Шимал-Кавказ край]]ны къурамында къуралгъанды.

[[13 март]] [[1937 джыл]]дан область, [[Ставрополь край|Орджоникидзевский край]]ны къурамына киреди, [[12 январь]] [[1943 джыл]]дан — [[Ставрополь край]]ны къурамында.

[[Къарачайлыла]]ны [[Орта Азия]] бла [[Къазахстан]]нга кёчюрюуню эсебинде Къарачай автоном область [[1943 джыл]]ны [[12 октябрь|12 октябрында]] къурутулгъанды. Областны джерлери [[Ставрополь край]] бла Черкес автоном областны арасында юлешилиннгендиле, ''Микоян'' бла ''Учкулан'' районладан къуралгъан [[Клухор район]] а уа [[Гюрджю ССР]]-ге берилгенди.

Къарачайлыла ызларына къайтхандан сора джангыдан [[Къарачай-Черкес автоном область]] къуралгъанды.

== Административ бёлюнюую ==
[[1 январь]] [[1941 джыл]]да халгъа кёре областны къурамына 1 шахар бла ([[Къарачай шахар|Микоян-Шахар]]) 6 район киргенди<ref name="ВИП">{{cite web|url=http://wwhp.ru/karah-kar.htm|title=Карачаевский район. Всемирный исторический проект|archiveurl=http://www.webcitation.org/65tZtyoem|archivedate=2012-03-03}}</ref>:
* [[Зеленчук район]] — [[Зеленчук]] стансе
* [[Гитче Къарачай район]] — [[Нарсана]] (административ аралыгъы болгъанлыгъына, районну къурамына кирмегенди)
* Микоян район — [[Коста Хетагуров атлы эл]]
* Преграда район — [[Преградна]] стансе
* [[Джёгетей Аягъы район]] — [[Джёгетей Аягъы]] стансе
* Учкулан район — [[Учкулан]] эл

== Халкъы ==
1926 джылгъы бютёусоюз халкъ санаугъа кёре областда 64&nbsp;613<ref name="Перепись1926">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_26.php?reg=354|title=Всесоюзная перепись населения 1926 г.|archiveurl=http://www.webcitation.org/65tZvfJoy|archivedate=2012-03-03}}</ref> адам джашагъанды.

1939 джылгъы бютёусоюз халкъ санаугъа кёре областда 150&nbsp;303<ref name="Перепись1939">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_gs.php?reg=8&gor=3&Submit=OK|title=Всесоюзная перепись населения 1939 г.|archiveurl=http://www.webcitation.org/618gijJbL|archivedate=2011-08-23}}</ref> адам джашагъанды (аны ичинде: шахарчыла — 10&nbsp;713 адам, элчиле — 139&nbsp;590 адам). Миллет къурамы былай болгъанды:
{| class="wikitable"
|-
|-
! Миллет !! Саны !! Юлюшю, %
|colspan=2 align=center bgcolor="#BFDFFF"|<big>'''Къарачай автоном область'''</big>
|-
|-
| [[Къарачайлыла]] || align="right"|70&nbsp;301 || align="right"|46,8
|[[Кърал]]ы:||[[СССР]]
|-
|-
| [[Оруслула]] || align="right"|64&nbsp;596 || align="right"|43,0
|Статусу:||автоном область
|-
|-
| [[Абазалыла]] || align="right"|3&nbsp;893 || align="right"|2,6
|Киргенди:||[[РСФСР]]-ге
|-
|-
| [[Тегейлиле]] || align="right"|3&nbsp;578 || align="right"|2,4
|Бёлюнюую:||6 районнга
|-
|-
| [[Украинлиле]] || align="right"|2&nbsp;297 || align="right"|1,5
|[[Ара шахар]]ы:||[[Микоян-Шахар ]]
|-
|-
| [[Къабартылыла]] || align="right"|1&nbsp;154 || align="right"|0,8
|Къуралгъанды:||[[1926]]-[[1943]] дж.
|-
|-
| [[Ногъайлыла]] || align="right"|713 || align="right"|0,5
|[[Официал тил]]и:||[[орус тил|орус]], [[къарачай-малкъар тил|къарачай-малкъар]]
|-
|-
| [[Грекле]] || align="right"|623 || align="right"|0,4
|Халкъ саны:||150,3 минг
|-
|-
| [[Черкеслиле|Адыгейлиле (черкеслиле)]] || align="right"|505 || align="right"|0,3
|Миллетлери:||[[къарачайлыла]] 46,8%, [[оруслула]] 43,0%, [[абазалыла]] 2,6%
|-
|Джер ёлчеми:||11,5 минг км²
|}
|}
'''Къарачай автоном область''' ([[1936 джыл]]гъа дери орфографияда — ''Qaracaj avtonom oblast'', {{lang-ru|Карачаевская автономная область}}) — [[СССР]]-де [[1926]]-[[1943]] джыллада административ бёлюм болгъанды. Алгъа Шимал-Кавказ, [[1937 джыл]]дан Орджоникидзевский крайына киргенди [[РСФСР]]-ни. [[Ара шахар]]ы — Микоян-шахар (бюгюннгю [[Къарачай-шахар]]).


== Дагъыда къарагъыз ==
[[1926 джыл]] [[26 апрель|26 апрелде]] къуралгъанды, [[Къарачай-Черкес АО]] (автоном область) Къарачай АО бла [[Черкес миллет округ]]га бёлюннген сагъатда. [[1943 джыл]] [[12 октябрь|12 октябрда]] къурутулуннганды, [[къарачайлыла]] [[Орта Азия]] бла [[Къазакъстан]]нга кёчюрюлген сагъатда. Автоном областны джерлери кёбюсюне [[Ставрополь край]]гъа къошулуннгандыла, Клухор район а — [[Гюрджю]] ССР-ге.
* [[Къарачай-Черкесия]]


== Белгиле ==
Къарачайлыла ызларына къайтхандан сора джангыдан [[Къарачай-Черкес автоном область]] къуралгъанды.
{{белгиле}}


{{тамамланмагъан статья|тарих}}
{{тамамланмагъан статья|тарих}}
{{тамамланмагъан статья|къарачай-черкесия}}


[[Категория:Тарих]]
[[Категория:РСФСР-ни автоном областлары]]
[[Категория:Къарачай-Черкесияны тарихи]]


[[br:OE Karatchay]]
[[br:OE Karatchay]]

18:58, 10 май 2012 версиясы

    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Къарачай (магъаналары).
Къарачай автоном область
Qaracaj avtonom oвlast

РСФСР-ни къурамына кирген автоном область
26 апрель 1926 — 12 октябрь 1943



Къарачай АО 1943 джылда
Ара шахары Микоян-Шахар
Тил(лер)и орус, къарачай-малкъар
Джер ёлчеми 10,2 минг км²
Халкъы 150,3 минг адам
Миллетле къарачайлыла 46,8%
оруслула 43,0%
абазалыла 2,6%
Къурамы 1 шахар, 6 район

Къарачай автоном область (1936 джылгъа дери болгъан орфографияда — Qaracaj avtonom oвlast, орус. Карачаевская автономная область) — СССР-де 1926-1943 джыллада болгъан административ биримди.

Ара шахары — Микоян-шахар (бюгюннгю Къарачай шахар) болгъанды.

Тарихи

Область, 26 апрель 1926 джыл Къарачай-Черкес автоном областны Къарачай автоном область бла Черкес миллет округга (1928 джылдан — Черкес автоном область) бёлюннген сагъатында Шимал-Кавказ крайны къурамында къуралгъанды.

13 март 1937 джылдан область, Орджоникидзевский крайны къурамына киреди, 12 январь 1943 джылдан — Ставрополь крайны къурамында.

Къарачайлыланы Орта Азия бла Къазахстаннга кёчюрюуню эсебинде Къарачай автоном область 1943 джылны 12 октябрында къурутулгъанды. Областны джерлери Ставрополь край бла Черкес автоном областны арасында юлешилиннгендиле, Микоян бла Учкулан районладан къуралгъан Клухор район а уа Гюрджю ССР-ге берилгенди.

Къарачайлыла ызларына къайтхандан сора джангыдан Къарачай-Черкес автоном область къуралгъанды.

Административ бёлюнюую

1 январь 1941 джылда халгъа кёре областны къурамына 1 шахар бла (Микоян-Шахар) 6 район киргенди[1]:

Халкъы

1926 джылгъы бютёусоюз халкъ санаугъа кёре областда 64 613[2] адам джашагъанды.

1939 джылгъы бютёусоюз халкъ санаугъа кёре областда 150 303[3] адам джашагъанды (аны ичинде: шахарчыла — 10 713 адам, элчиле — 139 590 адам). Миллет къурамы былай болгъанды:

Миллет Саны Юлюшю, %
Къарачайлыла 70 301 46,8
Оруслула 64 596 43,0
Абазалыла 3 893 2,6
Тегейлиле 3 578 2,4
Украинлиле 2 297 1,5
Къабартылыла 1 154 0,8
Ногъайлыла 713 0,5
Грекле 623 0,4
Адыгейлиле (черкеслиле) 505 0,3

Дагъыда къарагъыз

Белгиле

  Бу, тарихни юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.
  Бу, Къарачай-Черкесияны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.