Литваны Тарибасы

Литваны Тари́басы (лит. Lietuvos Taryba, Литваны Кенгеши) — 1917 джылны 18—сентябрында Литвада къуралгъан власть органды, ол Литваны бойсунмазлыгъын баямлагъанды эмда Литваны Кърал Кенгешине атын тюрлендиргенди.

Къуралыуу

1917 джылны 18—сентябрында Погулянкада Театрда, Йонас Басанавичюсну башчылыгъында, 214 делегат къошулгъан Вильнюс конференцияда сайланнганды. Председателге Антанас Сметона сайланнганды. Белорус, чууут, поляк миллет азчылыкълылагъа 5 орун резерв этилгенди.

Къурамы

Аллында 6 ксендз сайланнганды (Тарибагъа кирген 4 тышында Вильнодан Юозас Станкявичюс бла Тельшяйдан Пранцишкус Урбанавичюс), алай а джыйылгъанланы асламысы къаршчы болгъаны себебли Юзас Станкявичюс бла Пранцишкус Урбанавичюс кеслерини орунларын Станислав Нарутович бла Йонас Вилейшисге къойгъандыла.

Литваны Кърал Кенгеши

• Йонас Басанавичюс (лит. Jonas Basanavičius)
• Салямонас Банайтис (лит. Saliamonas Banaitis)
• Миколас Биржишка (лит. Mykolas Biržiška)
• Казис Бизаускас (лит. Kazys Bizauskas)
• Йонас Вайлокайтис (лит. Jonas Vailokaitis)
• Йонас Вилейшис (лит. Jonas Vileišis)
• Пранас Довидайтис (лит. Pranas Dovydaitis)
• Стяпонас Кайрис (лит. Steponas Kairys) социал-демократ
• Пятрас Климас (лит. Petras Klimas)
• Донатас Малинаускас (лит. Donatas Malinauskas)
• Владас Миронас (лит. Vladas Mironas) дин къуллукъчу
• Станислав Нарутович (лит. Stanislovas Narutavičius)
• Алфонсас Пятрулис (лит. Alfonsas Petrulis) дин къуллукъчу
• Антанас Сметона (лит. Antanas Smetona)
• Йонас Смиглявичюс (лит. Jonas Smilgevičius)
• Юстинас Стаугайтис (лит. Justinas Staugaitis) дин къуллукъчу
• Александрас Стульгинскис (лит. Aleksandras Stulginskis)
• Юргис Шаулис (лит. Jurgis Šaulys) беспартийный
• Казимерас Стяпонас Шаулис (лит. Kazimieras Steponas Šaulys) дин къуллукъчу
• Йокубас Шярнас (лит. Jokūbas Šernas)

Президумгъа, председатель Антанас Сметонадан сора, Стяпонас Кайрис (вице-председатель), Юстинас Стаугайтис (вице-председатель), Юргис Шаулис (генерал секретарь), Пятрас Климас (секретарь) киредиле.

1918 джылны июлунда Тарибагъа Юргис Алякна, Аугустинас Вольдемарас, Элизиюс Даугялис, Мартинас Ичас, Витаутас Пятрулис, Юозас Пурицкис къошуладыла.

Иш джюрютюую

1917 джылны декабрында, Брестде кёрюшюулени башланнганындан сора, Тариба Литваны бойсунмазлыгъыны орнуна салыууну эмда «Литва къралны Германия бла ёмюрлюк джандаш байламларыны юсюнден» декларацияны алгъанды. Бегим ючюн 14 адам «разы», 2 чёб атыугъа къошулмау, 4 - «къаршчы» болгъанды. Къаршчы чб атханла (Й. Вилейшис, С. Кайрис, С. Нарутович, Й. Смиглявичюс) 1918 джылны январында бойсунмазлыкъны актыны кеслерини вариантларын теджегендиле, аннга кёре Литваны бир къралны аллында да джандаш борчлары болмагъанын эмда къралны оноуун Къураучу сейм этерин белгиленнгенди. Аланы басымларына бой салыб Тариба 1918 джылны февралында «Литваны бойсунмазлыгъыны юсюнден актны» къабыл этеди. Тарибаны бютеу 20 члени да къол саладыла. «Летувос Айдас» газетде акт басмаланнган номерни немец властла конфискация этгендиле; Бойсунмазлыкъны акты айры къагъыт бла басмаланнган Мартин Кухтаны басмасын да джабадыла. 21-чи февралда Германияны канцлери Тарибагъа, герман кърал Литваны бойсунмазлыгъын декабрь декларацияда белгиленнген шартла болмаса танымазлыгъын билдиргенди. февралда Тарибаны президиуму эки декларация да бир бирине келишгенин, декабрь декларация эсе уа Литва бла Германияны келлик заманда келишиулерини бегитгенин билдиргенди.

1918 джылны 23-чю мартында император II Вильгельм Литваны бойсунмазлыгъын таныгъанды. II Вильгельм къол салгъан Литва къралны бойсунмазлыгъын таныу актны тамалында, Тариба 1918 джылны 11-чи июлунда Литваны Кърал Кенгеши атны эмда статусну алады (лит. Lietuvos Valstybės Taryba).

Кърал Кенгеш

1918 джылны июлунда Литваны Кърал Кенгеши Литвада конститциялы монархияны бегитирге эмда вюртемберг принц Вильгельм фон Урахгъа Литва Королевствону таджын теджегенди (атына да II Миндаугас).1918 джылны ноябрында бу бегим ызына алыннганды. Литваны Болджаллы конституциясыны баш джорукълары къабыл этилгендиле. Бу джорукъланы тамал этиб, Кърал Кенгешни Президиуму 1918 джылны 11-чи ноябрында Аугустинас Вольдемарасны башчылыгъында алты министрден къуралгъан Литваны болджаллы правительствосу къуралады, ол Литваны кърал аппаратыны тамалы болады.

Вильногъа къызыл аскер бёлекле джууукълашханы себебли, 1919 джылны 2-чи январында Кенгеш Ковно шахаргъа кёчеди. 1919 джылны 4-чю апрелинде Кърал Кенгеш экинчи болджаллы Конституцияныкъабыл этеди, аннга кёре президент къуллукъ болады. Литва Республиканы биринчи президенти Антанас Сметона сайланады. 16-чы апрелде Кенгеш чачылады, алай а кёб турмай джангыдан ишлеб башлайды. Тамалы бла ишин 1920 джылны 15-чи майында Къураучу Сеймни чакъырылыуу бла бошагъанды.