Майнц республика
| Майнц республика нем. Rheinisch-Deutscher Freistaat Республика | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Девизи Freiheit, Gleichheit, Brüderlichkeit (Эркинлик, тенглик, къарнашлыкъ) | ||||
| Ара шахары | Майнц | |||
| Тил(лер)и | немецча, французча | |||
| Валютасы | дукат, соль | |||
| Кърал оноууну формасы | республика | |||
| Рейн-немец миллет Конвент | ||||
| - 1793 | Андреас Йозеф Хофман | |||
Майнц республика (нем. Mainzer Republik), неда Рейн-Немец эркин кърал (нем. Rheinisch-Deutscher Freistaat) — Францияны эгеч республикаларыны бириди, эмда бусагъатдагъы Германияны территориясында биринчи демократ къралды, 1793-чю джылны 18-чи мартындан 22 июлуна дери бар болгъанды. Майнц республика Уллу француз революцияны идеялары бла кёллениб къралгъанды.
Тарих
[тюзет | къайнакъны тюзет]1792-чи джылны 21-чи октябрында Майнц шахарны генерал Кюстиннифранцуз революциячы кючлери алады. Хар ким сакълагъанча болмай, Кюстин, шахарны кючлегенинден сора тюз халкъгъа джумушакълыкъ кёргюзеди. Аны нюзюрю Майнцда, келлик заманда андан ары джюрюш ючюн деменгили база къурау болгъанды.
23-чю октябрда шахарда «Эркинлик бла тенгликни шохларыны джамагъаты» къуралады, эмда ала Якобин клубну копиясы боладыла. Шпейер бла Вормсда кечирек къуралгъан секциялары бла бирге эркинликни, тенгликни эмна къарнашлыкъны идеалларын джакълагъанды, эмда Джарыкъландырыуну эпохасы бла кёллениб немец республика къурургъа излегендиле. Джамагъатха врачла, юристле, профессорла, студентле, саудюгерле киргендиле. Ахырына клубда 492 регистрация ётген къошулуучу болгъанды.[1] Аннга алчылыкъ этген, алгъыннгы каноник эмда шахар газетни редактору Фридрих Георг Папеден сора Георг Форстер болады.[2] Немец якобинчиле шахарлада, элледе Француз революцияны идеяларын пропаганда этгендиле — брошюрала, плакатла, прокламацияла чачхандыла, эмда эркинликни терегин къуруу кибик пропагандист акцияла бардыргъандыла. Форстер эмда талай джандашы французла къурагъан администрацияны къурамына киргендиле.
1792-чи джылны декабрыны ортасында бардырылгъан соруугъа кёре муниципалитетлени сайлаучуларыны 40-дан 29-у (21 джылдан тамада эркишиле) кърал системаны француз моделни тамалында къуралырын излегендиле. 15-чи декабрда француз Конвент Майнцда халкъны суверенитетин баямлагъан декретни чыгъаргъанды. Аны бла бирге феодал адетле бла борчланы да толусу бла къоратхандыла.[3]
1973-чю джылны башында Майнцха Конвентни комиссарлары келедиле. Ала немец якобинчиле бла бирге муниципалитетле бла къураучу джыйылыугъа сайлауланы хазырларгъа керек боладыла, алай ала сайлаучулада революцияны принциплерине ант этерлерин излейдиле. Бу антны этерге унамагъан да кёб болады, якобинчиле бир-бирде репрессияла да этедиле. 1793-чю джылны 24-чю февралында бардырылгъан Рейн-Немец миллет конвентхе сайлаула ол заманлагъа кёре бек демократ халда болгъанды.[3] Рейнни сол джагъасындагъы эмда Наэден къыбыладагъы 126 шахар бла элден Майнцха 128 келечи джиберилгенди, анда ала Андреас Йозеф Хофманны башчылыгъында 1793-чю джылны 17-чи мартында Рейн-немец миллет Конвент ачылады (нем. Rheinisch-Deutscher Nationalkonvent), ол Майнцны эмда аны тёгерегинде территорияны Сыйлы рим империяны къурамындан айырады эмда архиепископа-курфюрстню властын джокъ этеди. Аны бла бирге Ландаудан Бингеннге дери территория «эркинликни эмда тенгликни тамалында къуралгъан эркин, бойсунмагъан эмда бёлюнмезлик кърал» баямланнганды.[3] Майнц республиканы кеси аякъда къалалмазлыгъын ангылагъан келечиле, 1793-чю джылны 23-чю мартында Париждеги Конвентге Франциягъа къошулуу тилекни джиберирге оноу этгендиле. Ары Георг Фостер, Адам Люкс эмда саудюгер Андреас Патоцкий къурамында болгъан делегация джиберилгенди. 30-чу мартда Француз Конвент ауаз бирлик бла Майнцны депутатларыны теджеулерин къабыл этгенди.[3]
Алай а бу алыннган оноуну уллу магъанасы болмагъанды. Прусс аскерле джангы къралны территориясына киргендиле эмда 1793-чю джылны апрелинде Майнны къуршалайдыла. Къралны баямлау бла капитуляциясына дери Майнц республиканы территориясы бир шахар эмда тёгерегинде элле бла чекленнгенди. Фарнцуз аскер капитуляция этерге керек болады, коалцияны аскерлери уа курфюрстню властын орнуна саладыла, эмда «майнцчы клубчулагъа» репрессияла этедиле. Аланы кёбюсю тюрмелеге атыладыла, мюлклери уа конфисакция этиледи.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]Литература
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Кёниг, Генрих Йозеф. Die Klubbisten in Mainz. — В., 1847.
- J. Streisand. Deutschland von 1789 bis 1815. — В., 1959.
- К. Маркс и Ф. Энгельс. Сочинения. — 2. — Т. 38. — Б. 449.
- Ю. Я. Мошковская. Георг Форстер — немецкий просветитель и революционер XVIII в. — М., 1961.
- Blanning, T. C. W. The French Revolution in Germany. Occupation and Resistance in the Rhineland 1792–1802(ингил.). — Oxford: Oxford University Press, 1983. — ISBN 0-19-822564-4.
- Blanning, T. C. W. Reform and Revolution in Mainz 1743–1803(белгиленмеген). — London: Cambridge University Press, 1974. — ISBN 0-521-20418-6.
- Störkel, Arno. The Defenders of Mayence in 1792: A Portrait of a Small European Army at the Outbreak of the French Revolutionary Wars(ингил.). — Canberra: The University of New South Wales, 1994.