Фашизм бетни къайнагъына къара

'''Фашизм''' ({{lang-it|fascismo}}, ''fascio'' — «[[Фасцио|джоппу, биригиу]]» сёзден къуралгъанды) — [[политология]] терминди, къыйыр [[Онгчула (политика)|онгчу политика къымылдауланы]], аланы [[Идеология|идеологияларын]] эмда ала башчылыкъ этген [[диктатура]] типли [[политика режим]]лерин белгилейди.

Тар тарих магъанада фашизм деб [[Италия]]да 1920-1945 джыллада [[Муссолини, Бенито|Б.&nbsp;Муссолини]] башчылыкъ этген политика къымылдаугъа айтадыла.

[[СССР]]-ни, Россияны эмда талай башха къралланы тарих илмуларында фашизм деб немец национал-социалзмге ([[нацизм]]ге) да айтадыла ( дагъыда: [[франкизм]]ге, [[Джангы кърал (Португалия)|Португалияда джангы къралны]] режимине, маджар, румын, болгар фашист къымылдаулагъа). Арт заманда тарих эмда политика бла кюрешген алимлени арасында, ингилиз тинтиучю Р. Гриффинни фашизмни айгъакълауу уллу дау джаратханды, бу айгъакълаугъа кёре фашизм «палингенетика ультрамиллетчиликди», эмда кесини мифология ёзегинде нюзюрю миллетни «айнытыуу» тюл, аны «джангыдан джаратыууду»<ref name="Umkand">проф. Андреас Умланд. [http://www.apn.ru/publications/article19710.htm#_edn30 Фашизм и неофашизм в сравнении: западные публикации 2004—2006 годов]</ref>.

== Этимология ==

«Фашизм» деген сёз, итальян ''fascio'' (''фашио'') — «бирлик» деген сёзден къуралады (Б. Муссолинини радикал организациясыны аты — ''Fascio di combattimento'' — ''«Кюрешни бирлиги»''). Бу сёз а уа кеси латинча ''fascis'' — «джоппу» деген сёзден къуралгъанды, бу сёз бла магистрат властны белгиси — [[фасцияланы]] белгилегендиле, ала ортасына балта сугъулгъан чыбыкъ джоппу болгъанды. Муссолинини символу да, империялыкъны тамалгъа салгъаны себебли бу символну суратын алгъанды белгиге.

== Фашизмни баш ышанлары ==

Фашизмни эм баш ышынлары быладыла: [[Онгчу (политика)|онгчу]] [[идеология]]ны, [[адетчилик]]ни, радикал [[миллетчилик]]ни, [[антикоммунизм]]ни, [[этатизм]]ни, [[корпоратив кърал|корпоративизмни]], [[популизм]]ни, [[милитаризм]]ни бийлиги, эмда халкъны къайсы къауумуна да таяннган политика болгъанын баям этиудю<ref name="lib.ru">''Вольфганг Випперман'' [http://lib.ru/POLITOLOG/fascio.txt Европейский фашизм в сравнении 1922—1982]</ref>.

== Белгиле ==
{{белгиле}}

{{Идеологияла}}
{{викигёзен|Fascism}}

[[Категория:Политология]]