Шимал Атлантика кесаматны организациясы
| Шимал Атлантика Кесаматны Организациясы North Atlantic Treaty Organization (NATO) Organisation du traité de l’Atlantique nord (OTAN) | |
 НАТО-ну байрагъы | |
.svg) | |
| Къошулгъан къралла | 28 кърал |
| Штаб-фатарыны тургъаны |  Брюссель, Бельгия
|
| Генерал секретары |  Йенс Столтенберг
|
| Ишлеген тил | Ингилиз тил, Француз тил |
| Къуралыуу | 4-чю апрель, 1949 |
| Официал сайты | http://www.nato.int |
Шимал Атлантика Кесаматны Организациясы, НА́ТО, Шимал Атлантика Альянс (ингил. North Atlantic Treaty Organization, NATO; фр. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) — аскер-политика блокду. 1949 джылны 4-чю апрелинде АБШ-да къуралгъанды. Аллында НАТО-гъа АБШ, Канада, Исландия, Уллу Британия, Франция, Бельгия, Нидерландла, Люксембург, Норвегия, Дания, Италия эм Португалия киргендиле. Бу орталыкъчы къралла бла аланы къоркъуусузлукъларыны юсюнден кенгешиу ючюн «трансатлантика форумуду»[1].
НАТО-гъа кирген къралла
[тюзет | къайнакъны тюзет]
| Кирген заманы | Кърал | Белгиле |
|---|---|---|
| тамал салгъан къралла | ||
| 4-чю апрель 1949 | Бельгия |
|
| 4-чю апрель 1949 | .svg){kind=small} Уллу Британия |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Дания |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Исландия |
Исландия НАТО-ну сауутлу кючлери болмагъан джангыз къралыды, къралны бу организациягъа кириуюню баш шартларындан бири эди. Исландияда джангыз джагъа сакълауул барды. Аны тышанда, кеслери излеген исландлыладан Норвегиядагъы базалада, НАТО-ну мамырлыкъ орнатыу операцияларында къошулургъа къуллукъчула хазырланадыла. |
| 4-чю апрель 1949 |  Италия |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Канада |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Люксембург |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Нидерландла |
|
| 4-чю апрель 1949 | Норвегия |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Португалия |
|
| 4-чю апрель 1949 |  АБШ |
|
| 4-чю апрель 1949 |  Франция |
1966 джылны июлундан башлаб, Франция НАТО-ну аскер организациясындан чыгъады, алай а Шимал Атлантика кесаматха къошулгъанлай къалады. 2009 джыл бютеу структуралагъа ызына къайтады. |
| биринчи кенгериую | ||
| 18-чи февраль 1952 |  Греция |
1974 джылдан 1980 джылгъа дери Греция НАТО-ну аскер организациясына къошулмагъанды. Баш чуруму, башха НАТО кърал бла — Тюрк бла орталары аман болгъаныды. |
| 18-чи февраль 1952 |  Тюрк |
|
| экинчи кенгериую | ||
| 9-чу май 1955 джыл |  Германия |
Аллында къуру Кюнбатыш Германия къошулады. Саар ГФР-ге 1957 джыл къошулады, 1990 джылны 3-чю октябрындан башлаб — бирлешген Германия |
| ючюнчю кенгериую | ||
| 30-чу май 1982 |  Испания |
|
| тёртюнчю кенгериую | ||
| 12-чи март 1999 |  Маджар |
|
| 12-чи март 1999 |  Польша |
|
| 12-чи март 1999 |  Чехия |
|
| бешинчи кенгериую | ||
| 29-чу март 1999 |  Болгария |
|
| 29-чу март 1999 |  Латвия |
|
| 29-чу март 1999 |  Литва |
|
| 29-чу март 1999 |  Румыния |
|
| 29-чу март 1999 |  Словакия |
|
| 29-чу март 1999 |  Словения |
|
| 29-чу март 1999 |  Эстония |
|
| алтынчы кенгериую | ||
| 1-чи апрель 2009 |  Албания |
|
| 1-чи апрель 2009 |  Хорватия |
|
НАТО-ну нюзюрю
[тюзет | къайнакъны тюзет]НАТО-ну баш нюзюрю — БМО-ну Уставыны тамалында Европа бла Шимал Америкада бютеу членлерини эркинлиги бла къоркъуусузлугъуну гарантия этиудю. Бу нюзюрге джетер ючюн НАТО кесини политика эмда аскер потенциалын керекли джерде эмда керекли бир марда бла хайырландырады.
1999 джыл басмаланнга стратегия концепциягъа кёре, эм баш муратлары НАТО-ну быладыла:
— Евро-атлантика регионда къоркъуусузлукъ бла мамырлыкъны сакълау;
— къоркъуусузлукъну проблемаларыны юсюнден кенгешиулеге форум болуу;
— НАТО-гъа кирген къралланы къайсысыныда агрессияда неда аннга къоркъуу болса джакълау;
— къаугъала башланнгынчы эффектив халда тыйыу эмда кризис болгъан джерледе болушлукъ этиу;
— Евро-атлантика региондагъы башха къралла бла иш бирликни, партнерлукъну айнытыу.
НАТО-ну структурасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]
НАТО-ну баш политика органы — НАТО-ну Кенгешиди, ол къошулгъан къралланы барысындан да келечиледен къуралады эмда кесини олтурууларын НАТО-ну Генерал секретарыны башчылыгъында бардырады. Шимал-Атлантика кенгеш кесини тюбешиулерини тыш ишлени министрлерини, кърал башчыланы эмда правительстволаны башчыларыны дараджасында бардырады. Бегимлери бютеу барысы да разы болса къабыл этиледи. Сессияланы арасында НАТО-ну Кенгешини функцияларын НАТО-ну Хамандагъы кенгеши бардырады, ары посол рангда хар къошулгъан къралны келечиси киреди.
Организацияны баш аскер-политика органына, 1966 джылны декабрындан башлаб Аскер планланыуну комитети саналады, ол джылда эки кере джыйылады, ары джакълауну министрлери киредиле. Сессияланы арасында Аскер планланыуну комитетини функцияларын Аскер планланыуну хамандагъы комитети тындырады, арыда НАТО-ну кенгешине кибик посол рангда къралладан келечиле киредиле.
НАТО-ну баш аскер органы — Аскер комитетди, ол къошулгъан къралланы генерал штабларыны тамадаларындан эмда Исландияны граждан келечисинден (аскери болмагъаны себебли) къуралады, джылда эки кереден аз джыйылмайды. Аскер комитетге эки зона бойсунадыла: Европа бла Атлантика. Европада баш аскер башчылыкъны хаманда американ генерал джюрютеди. Аннга юч бёлек бойсунады: Шимал-Европа, Ара-Европа эмда Къыбыла-Европа. Олтурууланы арасында Аскер комитетни функцияларын Хамандагъы аскер комитет тындырады.
НАТО-ну баш органларына дагъыда — Ядролукъ планланыуну комитети да саналады. Бу комитет джылда эки кере джыйылыучанды, джакълау министрлени джараджасында.
НАТО-ну официал тиллери — ингилиз эмда француз тилледиле.
НАТО-ну Кенгешини штаб-фатары Брюсселдеди (Бельгия).
«Мамырлыкъ ючюн партнёрлукъ»
[тюзет | къайнакъны тюзет]НАТО талай европачы эмда Европаны хоншулары болгъан къралла бла иш бирлик ючюн келишиуге къол салгъанды. Бу къралла бла иш бирликни программасына «Мамырлыкъ ючюн партнёрлукъ» аталгъанды. Программагъа бу къралла къошуладыла: Азербайджан, Эрмен, Австрия, Белорусь, Босния эм Герцеговина, Гюрджю, Ирландия, Къазакъстан, Къыргъызстан, Шимал Македония, Мальта, Молдова, Россия, Сербия, Таджикистан, Тюркменистан, Юзбекистан, Украина, Финляндия, Черногория, Швеция, Швейцария.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]Джибериуле
[тюзет | къайнакъны тюзет] Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: НАТО.
|