Эпистоляр роман

Афра Бенни «Асыл къанлыны эмда эгечини сюймеклик джазышыулары» романынын тыш бети (1684)

Эпистоляр роман, неда мектубладан роман, (лат. epistŏla урум. ἐπιστολή (epistolḗ) — мектуб, джазыу) — романны бир тюрлюсюдю, романны баш джигитини неда джигитлерини мектубларындан къуралады.

Европачы адабиятда бу жанрны эм биринчи юлгюлеринден — Габриэль Жозеф Гийерагны «Португал джазмаларыды» (1669), ол кеси адабият мистификацияды - портаугал монах тишириу Мариана Алькофорадону сюймеклик мектубларындан къуралгъанды. XVII ёмюрню башха аллай роман белгили романы — Афра Бенни «Асыл къанлыны эмда эгечини сюймеклик джазышыуларыды» (1684) .

Жанр XVIII ёмюрню адабиятында белгили болгъанды, артыкъсыз да сентименталист джазыучуланы чыгъармачылыкъларында. Бу жанрны айтхылыгъына Сэмюэл Ричардсонну («Памела, неда Саугъаланнган намыс», «Кларисса, неда Энчи джашауну эм магъаналы сорууларын тутхан, артыкъсыз да юйдегиге, ата-ана болсун, сабийле болсун кеслерини терс джюрютеулеринден чыкъгъан пеляхланы кёргюзген джаш ледини хапары», «сэр Чарльза Грандисонну хапары»).

XVIII ёмюрде Францияда мектублада романланы Шарль Луи де Монтескьё («Перс мектубла», социал эмда философиялыкъ соруулагъа аталгъанды), Филипп Бридар де ла Гард («Терезаны мектублары»), Жан-Жак Руссо («Юлия, неда Джангы Элоиза»), Шодерло де Лакло («Зарантлы байламла»). Ол заманда Германияда бу жанргъа Иоганн Вольфганг Гёте да эс бёлгенди («Джаш Вертерни термилиулери»).

Романтизмни адабиятында жанрны айныуу андан ары баргъанды. Мектубла формада Юлия Криденерни («Валери»), Этьенн де Сенанкурну («Оберман»), Иоганн Христиан Фридрих Гёльдерлинни («Гиперион») романлары джазылгъандыла. Эпистоляр жанрны лагъымлары Джейн Остинни «Леди Сьюзан» романында да тюбейдиле. Неоромантист адабиятда жанрны амалларыны Брэм Стокер джарашдыргъанды («Дракула»).

Интернетни джайылыуу бла электрон джазышыуну тамалында романла да чыкъгъандыла. Аладан эм магъаналы биринчи роман испан тилде джазылгъанды эмда къуру электрон почтаны юсю бла джазышыуну суратлайды — пуэрторикачы джазыучу Луис Лопес Ньевесни «Вольтерни джюреги». Эски эпистоляр жанрча болмай, электрон почтаны хайырланыу романны сюжетин динамикалы этеди, интернет билдириулени Джер джюзюню къалайына болса да секундлагъа джетдирир амал береди.

«Мени сартыннга, адамланы мектубларын джыйыб (бираз сынамлы эмда оюмлу редакторну къол ызын къошуб) басмаласанг - джангы дуния магъаналы адабият джаратыллыкъды. Адабият, игитда, адамланы сынамларындан къуралады. Амма, аланы бир-бирлерине джазгъан мектубларында болмай къайда болсун» — Андрей Платонов

Дагъыда къара

• Эпистоляр стиль

Джибериуле

• BBC Radio 4's 15 March 2007 edition of In Our Times, "Epistolary Literature". Hosted by Melvyn Bragg.