Адам джилек
| Адам джилек | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Чакъгъан ёсюмлюкню кёрюнюмю | ||||||||||||||
| Илму классификациясы | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Латин аты | ||||||||||||||
| Fragaria vesca L. | ||||||||||||||
|
Адам (тау, къой) джилек неда марако (лат. Fragaria vesca) — Розалыла юйюрден ёсюмлюкдю, Джилек къауумдан тюрлюлени бириди.
Джайылыуу бла экологиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Ёсюмлюк Эресейни европа кесегинде, Кюнчыгъыш эмда Кюнбатыш Сибирде, Украинада, Беларусда, Балтикада, Къазахстанда, Кавказда эмда Евразияны башха регионларында джайылыбды. Аны тышында Шимал Африкагъа, Шимал эмда Къыбыла Америкагъа келтирилиб, анда джайылгъанды. Адам джилек чегет талалада, кёкенлени ичинде, агъач кесилген джерледе ёсерге ёчдю.
Ботаника хапарлауу
[тюзет | къайнакъны тюзет]Адам джилек мийиклиги 5-20 сантиметрге джетген, кёбджыллыкъ, джемиши кимге да белгили ёсюмдю,. Баш тамыры къынгырды, къысхады, базыкъды, бауур бетлиди, хаман да аны юсюне къуу болгъан чапыракълары тюшюб турадыла. Баш тамырны тюб джанына, тёгерегинден ууакъ, узун назик тюб тамрыла ёседиле. Баш тамырны баш джанындан гитче джетекле чыгъыб, джерге джабышыб, джерге тийген джиклеринден да джангы тамырла байлайдыла, джемишлери башларында ючюшер чапыракълары бла уллу болмагъан бутакъчыкълада ёседиле. Саптагъайлары чапыракълары бла бирге тюз башларында гоккалары боладыла. Аланы биришер акъ къалакъ чапыракъчыкълары барды. Орталарында кёб узун, ууакъ джибчиклерини къыйырлары сары токъмакъчыкъла боладыла. Акъ чакъгъан гоккаларында джемишлери татлы суулу, иги татымлы, тышы да мыжгъыл тёгерек токъмакъчыкълары бла джабылыб, къызыл бетли боладыла. Джетеклерини да, бутакъларыны да, спатагъайларыны да къабукълары ууакъ тюклюдюле. Май-июнь айлада гоккалары чагъады. Июнь-июль айлада джемиши толу бишеди.
Химия къурамы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Ёсюмлюкню чапыракъларында В къауумну витаминлери, аскорбин мыстылыкъ, каротиноидле, органика мыстылыкъла (лимон, хина, алма мыстылыкъла), шекерле, эфир джауланы, флавоноидлени ызлары да кёрюнеди, аны тышында, темирни, марганецни, кобальтны тузлары да барды.
Хайырланыуу
[тюзет | къайнакъны тюзет]Ёсюмлюкню джемиши адамла бла бурунгудан бери ашарыкъда хайырландырыладыла.
Джилекни чапыракъларыны сууу тер чыгъарыргъа, ётню джюрютюрге, сийдикни аслам чыгъарыргъа болушады. Диабет бла къан азлыкъ аурууда да хайырланадыла.
 |
 | |||||||||
Адам джилекни джемишлери
| ||||||||||
 Бу, биологияны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.
|