Айрымкан бетни къайнагъына къара

{{магъанала}}
[[Файл:Satellite image of Madagascar in September 2003.jpg|thumb|Уллулугъу бла дунияда тёртюнчю айрымкан болгъан [[Мадагаскар (айрымкан)|Мадагаскарны]] спутникден этилген фотографиясы]]
'''Айрымкан''' неда '''айрыкам''' — тёрт джанындан да суу бла къуршаланнган эмда суудан дайым (тенгизни эм бек кёлтюрюлюуюню сагъатында да) мийик болгъан джер кесекди. Айрымканла [[Континент|материкледен]] ёлчелерини гитчеликлери бла башха боладыла (эм гитче континент болгъан [[Австралия]]дан юч къатха гитче [[Гренландия]], майданы эм уллу айрымканнга саналады). Айрымканла бирем-бирем боладыла эмда къауумла — [[архипелаг]]ла боладыла.

== Айрымканланы тюрлюлери ==

Айрымканла, джаратылгъанлары бла эмда [[материк]]леге кёре орналгъанлары бла айырылыб таныладыла. Алай а тамал бёлюнюу, тенгиз сууда орналгъан айрымканлагъа эмда тузсуз сууда орналгъан айрымканлагъа бёлюнюудю.

География орналгъанларына кёре океанладагъы эмда тенгизледеги айрымканла — [[континент]]ни (материкни), джаяу зонаны эмда [[океан]]ныкъыла боладыла.

Тенгиз суу орунлада орналгъан айрымканла джаратылгъанларына кёре бёлюнедиле:

* тамырлы магъаданладан къуралгъанла;
* сууну (толкъунланы) аккумулятив иши къурагъан;
* откъусладан эмда балчыкъвулкандан къуралгъанла;
* коралладан къуралгъанла.

== Майданлары 30 000 км²-ден кёб болгъан айрымканла ==
{| class="wikitable"
! №
! Айрымканны аты
! Майданы (км²)
! Кърал
|-
! 1
| [[Гренландия]]
| 2 175 600
| {{Байракъ|Дания}} [[Дания]]
|-
! 2
| [[Джангы Гвинея]]
| 790 000
| {{Байракъ|Индонезия}} [[Индонезия]] эмда {{Флаг|Папуа — Джангы Гвинея}} [[Папуа — Джангы Гвинея]]
|-
! 3
| [[Калимантан]] ([[Борнео]])
| 737 500
| {{Флаг|Бруней}} [[Бруней]], {{Флаг|Индонезия}} [[Индонезия]], {{Флаг|Малайзия}} [[Малайзия]]
|-
! 4
| [[Мадагаскар (айрымкан)|Мадагаскар]]
| 587 041
| {{Флаг|Мадагаскар}} [[Мадагаскар]]
|-
! 5
| [[Баффинни Джери]]
| 507 451
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 6
| [[Суматра]]
| 425 000
| {{Флаг|Индонезия}} [[Индонезия]]
|-
! 7
| [[Хонсю]]
| 227 414
| {{Флаг|Япония}} [[Япония]]
|-
! 8
| [[Уллу Британия (айрымкан)|Уллу Британия]]
| 219 000
| {{Флаг|Уллу Британия}} [[Великобритания]]
|-
! 9
| [[Виктория (айрымкан, Канада)|Виктория]]
| 217 291
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 10
| [[Элсмир (айрымкан)|Элсмир]]
| 196 236
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 11
| [[Сулавеси]]
| 174 600
| {{Флаг|Индонезия}} [[Индонезия]]
|-
! 12
| [[Къыбыла (айрымкан, Джангы Зеландия)|Къыбыла айрымкан]]
| 150 737
| {{Флаг|Джангы Зеландия}} [[Джангы Зеландия]]
|-
! 13
| [[Ява (айрымкан)|Ява]]
| 126 700
| {{Флаг|Индонезия}} [[Индонезия]]
|-
! 14
| [[Шимал (айрымкан, Джангы Зеландия)|Шимал айрымкан]]
| 114 050
| {{Флаг|Джангы Зеландия}} [[Джангы Зеландия]]
|-
! 15
| [[Ньюфаундленд (айрымкан)|Ньюфаундленд]]
| 108 860
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 16
| [[Куба (айрымкан)|Куба]]
| 105 007
| {{Флаг|Куба}} [[Куба]]
|-
! 17
| [[Лусон]]
| 104 688
| {{Флаг|Филиппинле}} [[Филиппинле]]
|-
! 18
| [[Исландия (айрымкан)|Исландия]]
| 102 828
| {{Флаг|Исландия}} [[Исландия]]
|-
! 19
| [[Минданао (айрымкан)|Минданао]]
| 94 630
| {{Флаг|Филиппинле}} [[Филиппинле]]
|-
! 20
| [[Ирландия (айрымкан)|Ирландия]]
| 84 406
| {{Флаг|Уллу Британия}} [[Уллу Британия]] эмда {{Флаг|Ирландия}} [[Ирландия Республика]]
|-
! 21
| [[Хоккайдо]]
| 78 073
| {{Флаг|Япония}} [[Япония]]
|-
! 22
| [[Сахалин]]
| 76 400
| {{Флаг|Россия}} [[Россия]]
|-
! 23
| [[Гаити (айрымкан)|Гаити]]
| 74 700
| {{Флаг|Гаити}} [[Гаити Республика|Гаити]] эмда {{Флаг|Доминикан Республика}} [[Доминикан Республика]]
|-
! 24
| [[Банкс (айрымкан)|Банкс]]
| 70 028
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 25
| [[Шри-Ланка (айрымкан)|Шри-Ланка]]
| 65 268
| {{Флаг|Шри-Ланка}} [[Шри-Ланка]]
|-
! 26
| [[Тасмания]]
| 60 637
| {{Флаг|Австралия}} [[Австралия]]
|-
! 27
| [[Девон (айрымкан)|Девон]]
| 55 247
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 28
| [[Шимал (айрымкан, Джангы Джер)|Шимал айрымкан]], [[Джангы Джер]]
| 48 904
| {{Флаг|Россия}} [[Россия]]
|-
! 29
| [[От Джер]]
| 47 992
| {{Флаг|Аргентина}} [[Аргентина]] эмда {{Флаг|Чили}} [[Чили]]
|-
! 30
| [[I Александрны Джери]]
| 43 200
| {{Флаг|Аргентина}} • {{Флаг|Чили}} • {{Флаг|Уллу Британия}} [[Антарктида]]
|-
! 31
| [[Аксель-Хайберг]]
| 43 178
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 32
| [[Мелвилл (айрымкан, Канада)|Мелвилл]]
| 42 149
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 33
| [[Саутгемптон (айрымкан)|Саутгемптон]]
| 41 214
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 34
| [[Маражо]]
| 40 100
| {{Флаг|Бразилия}} [[Бразилия]]
|-
! 35
| [[Шпицберген]]
| 39 044
| {{Флаг|Норвегия}} [[Норвегия]]
|-
! 36
| [[Кюсю]]
| 36 555
| {{Флаг|Япония}} [[Япония]]
|-
! 37
| [[Джангы Британия]]
| 36 514
| {{Флаг|Папуа-Джангы Гвинея}} [[Папуа — Джангы Гвинея]]
|-
! 38
| [[Тайвань (айрымкан)|Тайвань]]
| 35 801
| {{Флаг|Тайвань}} [[Къытай Республика]]
|-
! 39
| [[Хайнань]]
| 33 572
| {{Флаг|Къытай}} [[Къытай Халкъ Республика]]
|-
! 40
| [[Уэльсли принцни айрымканы (Канада)|Уэльсли принцни айрымканы]]
| 33 339
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 41
| [[Къыбыла (айрымкан, Джангы Джер)|Къыбыла айрымкан]], [[Джангы Джер]]
| 33 275
| {{Флаг|Россия}} [[Россия]]
|-
! 42
| [[Ванкувер (айрымкан)|Ванкувер]]
| 31 285
| {{Флаг|Канада}} [[Канада]]
|-
! 43
| [[Тимор]]
| 30 777
| {{Флаг|Кюнчыгъыш Тимор}} [[Кюнчыгъыш Тимор]] эмда {{Флаг|Индонезия}} [[Индонезия]]
|}

== Австралия ==
Адетге кёре [[Австралия (материк)|Австралияны]] гитче [[континент]]ге санайдыла, алай а Австралияны айрымкан неда айрымкан-материк кибик тюшюннгенле да бардыла<ref>[https://web.archive.org/web/20100830025840/http://www.sovetdam.ru/otdih/putechestviya/avstraliya/ Австралия — остров-континент]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120111180133/http://all-australia.ru/art/308.html Экзотическая страна Австралия]</ref><ref>http://www.bkc-abroad.ru/library/category/avstraliya/[Архив рубрики ‘Австралия’]</ref>.

== Россияны эм уллу айрымканлары ==
# [[Сахалин]]
# [[Шимал (айрымкан, Джангы Джер)|Шимал]]
# [[Къыбыла (айрымкан, Джангы Джер)|Къыбыла]]

== Белгиле ==
{{белгиле}}

[[Категория:Айрымканла|*]]