Ле Корбюзье бетни чыкъгъан текстине къарау

{{Инсан|Аты=Ле Корбузье|фото=Le Corbusier (1964) Stedelijk Museum Sikkensprijzen 916-9288 (cropped).jpg|Оригинал аты='''Шарль-Эдуа́р Жаннере́-Гри''' ({{lang-fr|Charles-Edouard Jeanneret-Gris}})|чам аты='''Ле Корбюзье́''' ({{lang-fr|Le Corbusier}}|туугъан датасы=6-чы октябрь 1887-чи джыл|туугъан джери=[[Ла-Шо-де-Фон]], [[Швейцария]]|ёлген датасы=27-чи август 1965-чи джыл|ёлген джери=[[Рокебрюн-Кап-Мартен]], [[Франция]]|ёлгенинде джыл саны=78|гражданлыгъы=[[Франция]], [[Швейцария]]|миллети=швейцарлы|джашагъан джери=[[Франция]]|мансабы=архитектор}}


'''Ле Корбюзье́''' ({{lang-fr|Le Corbusier}}; керти аты бла тукъуму — '''Шарль-Эдуа́р Жаннере́-Гри''' ({{lang-fr|Charles-Edouard Jeanneret-Gris}}); [[6-чы октябрь]] [[1887|1887-чи джыл]], [[Ла-Шо-де-Фон]], [[Швейцария]] — [[27-чи август]] [[1965|1965-чи джыл]], [[Рокебрюн-Кап-Мартен]], [[Франция]]) — Швейцарияда туугъан француз [[архитектор]] архитектура [[Архитектура модернизм|модернизмни]] и [[Функционализм (архитектура)|функционализмни]] тамалын салгъанды, [[интернационал стиль|интернационал стилни]] архитектурасыны келечисиди, [[суратчы]] эмда [[дизайнер]].

== Стилини башхалыгъы ==
Ле Корбюзье — XX ёмюрни эм магъаналы архитекторларыны бириди, аны орну [[Фрэнк Ллойд Райт]], [[Вальтер Гропиус]], [[Мис ван дер Роэ]] кибик XX ёмюрню адамыны излемлерине кёре архитектураны тюрлендирген реформаторла бла бир тизимдеди.

Башхалагъа ушамагъан мекямлары бла эмда фахмулу публицист болгъаны себебли белгили болгъанды. 

Аны проектлери бла ишленнген мекямла кёб тюрлю къраллада барды — в [[Швейцария|Швейцарияда]], [[Франция|Францияда]], [[Германия|Германияда]], [[АБШ|АБШ-да]], [[Аргентина|Аргентинада]], [[Япония|Японияда]], [[Эресей|Эресейде]], [[Индия|Индияда]], [[Бразилия|Бразилияда]].

Ле Корбюзьени архитектурасыны белгили этген ышанлары — джерни чыгъарылгъан уллу блокла; тюбюнде эркин сирелген колоннала; адам хайырланнган джатлама террасса-юй башла («юй башында бачхала»); бир джанындан бир джаны кёрюннген юй ал бетле («эркин ал бет»); [[бетон]]дан этилген сюртюлмеген зыбыр юсле; бошлукълу къабатла («эркин план»). Алгъын къуру буну архитектура программасында болгъан ышанла энди бусагъатдагъы къурулушда къуру да хайырланнганлай турады<ref>[[Бусагъатдагъы архитектураны беш тамал нохталары]]</ref>.

Ле Корбюзьени чыгъармачылыгъыны дунияда белгили этген аны къарауларыны универсаллыгъыды. Ол архитекторланы эркин шекиллеге (формалагъа) кёзлерин ачханды дерге да боллукъду. 

Аны джакълаучуларыны ичинде джазыучу [[Андре Мальро]], политикачы [[Джавахарлал Неру]] болгъандыла.
== Биографиясы бла чыгъармачылыкъ джолу ==

=== Швейцар кёзюу [[1887]]—[[1917]] ===
Ле Корбюзье, — керти аты Шарль-Эдуард Жаннере-Гри, — 1887-чи джылны 6-чы октябрында [[Швейцария|Швейцарияны]], француз тилли [[Швейцарияны кантону|кантону]] [[Невшатель (кантон)|Невшателни]] [[Ла-Шо-де-Фон]] шахарында, сагъатчыны юйдегисинде туугъанды. 13 джылында туугъан шахарында Чемерликлени школуна киреди, анда ол джасагъан чемерликге (прикладное искусство) окъуйду. Устазы Шарль Леплатенье болады. Бу школгъа киргенинден башлаб, Эдуард Жаннере кесича алтын-кюмюш усталыкъны да юрениб башлайды, сагъатланы башларында эмалля эмда монограммаланы гравировка этеди.
[[Файл:Cdffallet.jpg|мини|Фаллени юйю]]
Кесини биринчи архитектура проектини, уста архитекторну болушлугъу бла, Э. Жаннере 18 джылында теджегенди. Ол белгили гравировкачы Луи Фаллеге юй болгъанды («Фаллени юйю» — {{Lang-en|[[:en:Villa Fallet|villa Fallet]]}}), Къурулуш бошалгъандында, алгъан ачхасына Жаннере кесини биринчи билим алыу джолоучулугъуна чыгъады — джолу [[Италия|Италия]] бла [[Австрия-Маджар|Австрия-Маджаргъа]] болады. Джыл джарым чакълы бирни Жаннере Венада турады, анда Шо-де-Фонда эки юйню проекти ючюн ишлейди, аны бла бирге [[веначы сецессион|веначы сецессионну]] тинтеди, шахарны белгили суратчылары эмда архитекторлары бла тюбешеди, аланы ичинде ол заманланы бек айтхылы архитектору [[Хофман Йозеф]]. Жаннерени джолоучулукъда этген суратларын кёрюб, Хофман кесини мастерскоюнда ишлерге чакъырады, алай а Жаннере унамайды, ол оюм этгеннге кёре сецессион ([[модерн]] стиль) ол заманны шартларына келишмейди, эски болгъанды. Джолоучулугъу Парижде бошалады, анда Жаннере эки джылны чертежчу стажёр болуб Перье къарнашланы архитектура бюроларында ишлейди. Ала ол заманланы джангычылары болгъандыла, эмда кёб болмай чыгъарылгъаен темир бетонну пропагандасын бардыргъандыла. 1910-чу джылда джыл джарымны ([[Мис ван дер Роэ Людвиг|Людвигом Мис ван Дер Роэ]] эмда [[Вальтер Гропиус|Вальтером Гропиус]] бирге) [[Берлин|Берлинни]] къатында [[Нойбабельсберг]] шахарда, белгили немец архитектура уста [[Беренс Петер|Петер Беренсни]] мастерскоюнда стажёрлукъ этеди.

Кечирек, Жаннере кесини билими ёсдюрюр ючюн, Кюнчыгъышха энтда бир джолоучулукъ этеди (1911) — [[Австрия-Маджар|Австрия-Маджаргъа]], [[Балкан джарымайрымкан|Балканлагъа]] айланыб, архитектураны буруннгу эскермелерин, фольклорну эмда Акъ Тенгиз (Тенгизле арасы) регионну халкъ къулуш усталыгъын тинтеди<ref>Ivan Žaknić, ''Klip and Corb on the road'', Zürich, Scheidegger & Spiess, 2019 ({{ISBN|978-3-85881-817-1}})</ref>. Бу джолоучулукъла аны университети боладыла, эмда искусство бла архитектурагъа къарамларыны тамалын саладыла.

Джуртуна къайтхандан сора, Жаннере кеси окъугъан Чемерликлени школунда устаз болуб ишлеб башлайды. 1914-чю джыл кесини биринчи архитектура мастерскоюн ачады. Ла-Шо-де-Фонда талай мекямны проектин этеди, асламысы бла ала адам джашагъан юйле боладыла, аланы ичинда атасы бла анасына ишлеген «Жаннере-Перре вилла» ({{lang-fr|[[:fr:Villa Jeanneret-Perret|villa Jeanneret-Perret]]}}, 1912). Сагъатчы магнатны сапараши бла ишленнген «Швоб вилла» (неда «Тюрк вилла» — {{Lang-en|[[:en:Villa Schwob|villa Schwob]]}}, 1916—1917), Ле Корбюзьени кеси айтханына кёре, бу проектден сора ол кесин биринчи кере керти архитекторгъа санагъанды.

Бу кёзюуде Жаннере кесини чыгъармачылыкъ биографиясында уллу орун алгъан «Дом-Ино Юй» проектни къурашдырыб, патент алады ({{lang-en|[[:en:Dom-Ino House|Dom-Ino House]]}}, 1914; инженер М. Дюбуа бла бирге). Бу проектде, уллу ёлчемли биримледен къурулуш этиу теджеледи, ол заманлагъа кёре бу джангычы атлам болгъанды. Дом-Ино Юй концепцияны Корбюзье кесини кёб тюрлю мекямында хайырланады.

1917-чи джылны башында Эдуард Жаннере Ла-Шо-де-Фонну да, Швейцарияны да къоюб, Парижде къайтмаздан орналады.
=== Пуризмни кёзюую [[1917]]—[[1930]] ===
Парижге келгени бла Жаннере, Макс Дюбуаны «Темир бетон джамагъатында» архитектор-консультант болуб ишлейди. Анда ишлеген заманында (апрель [[1917]] — январь [[1919]]), ол иги кесек проектни этгенди, асламыс техника къурулушла, — Поденсакда (Жиронда) суу басым къала, [[Тулуза|Тулузада]] арсенал, Вьен сууда электростанци, Шаллюи бла Гаршизиде къасаб юйле эмда башхала. Бу проектле айры энчиликлери болмагъаны себебли, Ле Корбузье аланы «Чыгъармачылыгъыны толу джыйылууна» къошмайды. Башында айтылгъан джамагъатда ишлеген заманында, Эдуард Жаннере Альфортвиль шахарда къурулуш кереклени чыгъаргъан фабрика ачады, эмда аны директору болады, ол заманда сабий суратлау студияда сурат салыуну дерслерин да бергени белигилиди.
Парижде Эд. Жаннере суратчы [[Озанфан, Амеде|Амеде Озанфан]] бла танышады ({{lang-fr|Amédée Ozenfant}}), ол аны заманындагъы суратчылыкъ бла танышдырады, артыкъсыз да  [[кубизм]]ге бек эс бёлюнеди. Озанфан Жаннерени [[Брак, Жорж|Брак Жорж]], [[Пикассо, Пабло|Пикассо]], [[Грис, Хуан|Грис]], [[Липшиц, Жак|Липшиц]], а позже — [[Леже, Фернан|Фернаном Леже]] кибик белгили суратчыла бла танышдырады. Ол танышыуланы басымына тюшген Жаннере кесида суратчылыкъ бла къызады, ол аны экинчи усталыгъы болады. Озанфан бла бирге «[[Пуризм (искусство)|пуристлени]] кёрмючю» атны джюрютген кёрмючле къургъанлай турады. [[1919-чу джыл]] Жаннере и Озанфан, швейцар бизнесмен Рауль Ла Рошну финанс болушлугъу бла философия-суратлау журнал «{{iw|Эспри Нуво (Джангы Рух)||fr|L'Esprit nouveau (revue)}}» чыгъарыб башлайдыла. Архитектура бёлюмюн анда Эд. Жаннере бардырады, кесини статьяларыны тюбюнде «''Ле Корбюзье''» псевдоним бла къол салады. «Эспри Нуво» журналда Ле Корбузьени «[[Бусагъатдагъы архитектураны беш тамал нохталары]]» басмаланады, ала эм джангы архитектураны джорукъларыны тизими кибик боладыла.

[[1922|1922-чи джылда]] Эд. Жаннере Парижде кесини архитектура бюросун ачады; ишге атасыны къарнашындан туугъан [[Жаннере, Пьер|Пьер Жаннерени]] алады, ол аны таймаздан да компаньону болады. [[1924|1924-чи джылда]] ала кеслерини офислерни Севр орам, 35 адресде ачадыла({{lang-fr|[[:fr:Rue de Sèvres|rue de Sevre]], 35}}). Бу мастерскойда Корбюзьени проектлерини асламысы къуралгъанды.

1920-чы джылада Ле Корбюзье, аны атын белгили этген талай бай вилланы проектлерин да, къурулушун да бардыргъанды; аланы асламысы Париж бла аны тёгерегинде болъгандыла. Бу мекямла модернист стилни джарыкъ юлгюлеридиле; кесини заманына кёре джангы, бир-бирде эсе уа бёгек [[эстетика|эстетикасы]] бла Корбюзьени юсюнден европачы архитектура [[Авангард (искусство)|авангардны]] джангы алчысы кибик сёлешиннгенди. Аланы ичинде эм магъаналы проектлери — [[Ла Рош вилла / Жаннере]] ({{lang-en|Villa La Roche}}, [[1924]]), [[Штейн вилла]] ({{lang-fr|Villa Stein}}, [[1927]]), [[Савой вилла]] ({{lang-fr|Villa Savoye}}, [[1929]]). 

«Къачхы салон» кёрмючде 1922-чи джыл Жаннере къарнашла «''3 млн. адамгъа модерн шахар''<sup>[[:en:Ville Contemporaine|<nowiki>[</nowiki>en<nowiki>]</nowiki>]]</sup>» проектни макетин кёргюзгендила, анда келликни шахарына бир тюрлю къаралгъанды.  Кечирек бу проект «План Вуазен» болады ([[француз тил|фр.]] Plan Voisin, [[1925]]) — Парижни терен реконструкция планы. Вуазен планнга кёре Парижни джангы офис аралыгъын, 240 гектар эски юйлени чачыб, тазаланнган джерде ишленирге планланнганды. Онсегиз бирча 50 къабатлы офис мекям бир биринден тюрлю-тюрлю узакълыкъда къурулуб, араларында уа узунлугъуна тюрлю-тюрлю къуллукъланы джюрютген структурала къуруллукъ болгъандыла. Бютеу мекямла, ишленник майданны 5% боллукъ болгъандыла, къалгъан 95% эсе магистраллагъа, парклагъа, джаяу джолчукълагъа джораланнгандыю. Бу план ол заманыны француз басмасында уллу сенсация болуб сюзюлгенди

Бу эмда башха проектлеринде — [[Буэнос-Айрес|Буэнос-Айресни]] планы ([[1930]]), [[Антверпен|Антверпенни]] планы ([[1932]]), [[Рио-де-Жанейро|Рио-де-Жанейрону]] планы ([[1936]]), [[Алжир (шахар)|Алжир шахар]] ючюн «Обюс план» ({{lang-fr|Plan Obus}}, [[1931]]) — Ле Корбюзье тамамда джангы шахар къурулушчу концепцияланы айнытады. Аланы ортакъ нохталары шахарда джашагъанлагъа таблыкъ джаратыу, шахарлада джашил зонала къуруу («''джашил шахарны''» концепциясы), джолланы кенгертиу, ала бла бирге шахарлада мекямланы мийик этиб джашагъан адамланы тыкълыгъын кёб этеди. Бу проектледе Корбюзье кесин таймаздан да [[урбанизм (архитектура)|урбанистча]] кёргюзеди.
=== 1930-чы джылла — «интернационал» стилни башламы ===
[[Файл:Corbu weissenhof lores.jpg|мини|300px|Вейссенгоф элде юй, [[Штутгарт]], Германия. 1927]]

1930-чу джылланы башына Ле Корбюзьени аты белгили болады, уллу сапаришле келе башлайдыла. Аланы бири — Париждеги ''Кутхарыуну Аскерини Юйюдю'' ([[1929]]—[[1931]]). [[1928-чи джыл]]да Корбюзье Москвадагъы ''[[Центрсоюзну Юйю|Центросоюзну]]'' мекямын ишлерге проектле эришиуге киреди.

Архитектура дуниягъа Корбюзье [[1930]]—[[1932-чи джыл]]лада ишлеген Париждеги ''Швейцар павильон'' болады, ол швейцар студентлени [[Университет шахарчыкъ (Париж)|Интернационал студент шахарчыкъда]]. общежитиелери болгъанды. 

[[1935-чи джыл]] Ле Корбюзье [[АБШ|Бирлешген Штатлагъа]] лекциялары бла келеди,  ол тюрлю-тюрлю шахарлада окъуйду — [[Нью-Йорк]], [[Йель университет]], [[Бостон]] , [[Чикаго]], [[Мадисон (Висконсин)|Мэдисон]], [[Филадельфия]], [[Колумбия университет]]. 1936-чы джыл аллай джолоучулукъну [[Къыбыла Америка|Къыбыла Америкагъа]] этеди. [[Рио-де-Жанейро]] шахарда, лекцияла тышында, ''[[Гуштава Капанеманы къаласы|Окъуу бла билимни министрлигини]]'' мекямыны проектин джаратыуда уллу юлюш этеди (арх. [[Коста, Лусио|Л. Коста]] и [[Нимейер, Оскар|О. Нимейер]]). Аны теджегени бла эм башында мияла къабыргъала бла, тыш кюнден сакълагъан [[жалюзи]]ле салынадыла, ол заманлада биринчи кере аллай сынам болгъанды.

Ле Корбюзье ''[[Модерн архитектураны халкъларасы конгресси|CIAM конгресслени]]'' къуруучуларындан бири болгъанды, ол конгресслеге, архитектураны джангыртыу нюзюр бла тюрлю-тюрлю къралладан архитекторла джыйылгъандыла.  CIAM биринчи конгресси Ла Сарразда, [[Швейцария]], 1928-чи джыл бардырылгъанды. Корбюзьени шахар къурулушда концепциялары «[[Афина хартия|Афина хартияны]]» тамалында болгъанды, [[Афина]]да баргъан CIAM IV Халкъларасы конгрессиндекъабыл этилгенди ([[1933]]). Ле Корбюзьени теориялыкъ къарамлары ''«Архитектурагъа»'' ([[1923]]), ''«Шахар къуруш»'' ([[1925]]), ''«Кюнлю шахар»'' (1935) эмда башха китабларында басмаланнганды.

Бу джыллада ([[1922]]—[[1940]]) Корбюзьени Париждеги мастерскоюнда стажрла болуб тюпрлю-тюрлю къралладан джаш архитекторла ишлегендиле. Бир къаууму артдан белгили боладыла, сёз ючюн, [[Маэкава, Кунио|Кунио Маэкава]] ([[Япония]]), [[Сакакура, Дзюндзо|Дзюндзо Сакакура]] ([[Япония]]), [[Серт, Хосеп Льюис|Хосеп Льюис Серт]] ([[Испания]]—[[АБШ]]), [[Вожански, Андре|Андре Вожански]] ([[Франция]]), [[Рот, Альфред|Альфред Рот]] ([[Швейцария]]—[[АБШ]]), [[Фрай, Максвел|Максвелл Фрай]] ([[Ингилиз]]) эмда башхала.

Корбюзье 1922 джыл танышхан [[Монако|Монакодан]] Ивон Галиге ({{lang-fr|Yvonne Gallis}}), 1930-чу джыл юйленеди, ол джыл огъунакъ Францияны [[гражданлыкъ|гражданлыгъын]] алады.
=== [[1940]]—[[1947]] ===
[[1940|1940-чы джылда]], герман оккупация себебли, Корбюзьени мастерскою джабылады, кеси да юй бийчеси бла Парижден узакълашыб, [[Пиренейле|Пиреней]] таулада фермада орналады. 1942-чи джыл Корбюзье [[Алжир (шахар)|Алжирге]] джолоучу болады, анда ол шахарны джангы проектин теджейди. Ол джыл огъунакъ Парижге къайтады, сапаришле болмагъаны себебли теория бла кюрешеди, сурат салады, китабла джазады. 
Францияны оккупациядан азатланыуу бла бирге джангыртыу ишле башланадыла, Корбюзье да ары проект этиучу болуб чакъырылалды. [[Сен-Дье-де-Вож|Сен-Дьё]] ([[1945]]) бла [[Ла-Рошель]] ([[1946]]) шахарларыны реконструкция планлары этиледи, бу проектле джашаугъа кирмеселе да шахар къурулушда уллу ыз къоядыла. Бу проектледе биринчи кере Ле Корбюзьени ''«джашар бирим»'' термини хайырланады — {{lang-fr|Unité d'habitation}}, артдан ол ''Марсель Блокга'' тамал болады. Ол заманда бардырылгъан бу эмда башха проектлеринде «[[Кюнлю шахар|Кюнлю шахарны]]» ({{lang-fr|«La Ville radieuse»}}) идеясы таймаздан теджелинеди.

Сен-Дьёде фабрикачы Дювалны сапариши бла Ле Корбюзье ''Клод бла Дювалны мануфактурасыны'' мекямын ишлейди ([[1946]]—[[1951]]) — ол фабрика эмда офис мекямлары болгъан тёрт къабатлы блок болады, мекямны ал бетлери бютеуден да мияладан боладыла. Дювалны мануфактурасында Корбюзьени [[кюн кескич|кюн кескичлери]] хайырланадыла, ала мияла фасадланы кюнден джакълагъандыла. Андан башлаб кюн кескичле, Корбюзьени энчи белгиси халгъа келедиле.

1946-чы джылда Корбюзье башха белгили архитекторла бла бирге ([[Нимейер, Оскар|Нимейер]], Ричардсон, [[Маркелиус, Свен|Маркелиус]] эмда б.) Нью-Йоркда ''[[Бирлешген Миллетлени Организациясы|БМО-ну штаб-квартирин]]'' проектин этерге чакъырылгъанды. Анда 1947-чи джылны июнуна дери ишлейди. Бир талай чурум бла проектни тамамына дери къошулалмагъаны себебли Корбюзье авторланы официал тизимлерине кирмейди, алай комплексни планында уллу къошуму болгъанды.
=== «Брутализмни» кёзюую— 1950—1965 ===
 
1950-чи джылланы башы Корбюзьени стили тюрлениб джангы кёзюую башланады. Аскетизм бла пурист стилинден кетеди. Энди аны къол ызында пластика шекиллени байлыгъы, фаткуралы юсле бардыла. Ол джыллада къурулгъан мекямла, архитекторну джангыдан белгили болады, айтылгъан проектлерини бири [[Марсель|Марселдеги]] джашар юй [[Марсель джашар бири|Марсель блок]] (1947—1952) — башха юйледен айры, джашил майданда къурулады, проектде юйню эки къыйырына да лоджиялары бла «дуплекс» (эки къабатлы) фатарлара салынадыла. Алландан Марсель блок экспериментли юй болгъанды, аны баш идеясы коллектив джашау болады. Мекямны ичинде — мийиклигини арасында джамагъат къуллукъланы комплекси салынады: кафетерий, библиотека, почта, азыкъ тюкенле эмда башхала. 

Быллай Джараш Биримле кечирек [[Нант-Резе́]] (1955), [[Бри-ан-Форе]] (1961), [[Фирмини]] (1968) (Франция),  [[Берлин|Кюнбатыш Берлин]] (1957) шахарлада ишленедиле. Бу мекямлада Корбюзьени «Кюнлю Шахар» концепциясы джашаугъа киреди. 

1950-чи джыл индий штат [[Пенджаб|Пенджабны]] властлары чакъырыб, Корбюзье джашаууну эм уллу проектин башлайды — штатны джангы ара шахары, [[Чандигарх]]ны проекти. Административ аралыкъ, джашар тийреле эмда алагъа байламлы инфраструктурасы (школла, къонакъ юйле э. б.) бла бирге шахар он джылны ичинде ишленеди (1951—1960, 1960-чы джылланы ахырына дери да ишленнгенди.). Чандигархны проектин этиуде Ле Корбюзье бла бирге [[Ингилиз|Ингилизден]], эри бла къатыны Максвелл Фрай бла Джейн Дрю, эмда [[Жаннере, Пьер|Пьер Жаннере]] (Корбюзьени къарнашы) ишлейдиле, — бу юч Баш архитектор, къурулушну тинтиучюлери боладыла. Ала бла бирге М. Н. Шарма башлчылкъ этген индий архитекторланы уллу къаууму ишлейди<ref>{{Cite web|url=http://www.chandigarh.gov.in/knowchd_gen_historical.htm|title=Historical Background|publisher=Official Website of Chandigarh Administration|accessdate=2008-06-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080413140221/http://chandigarh.gov.in/knowchd_gen_historical.htm|archivedate=2008-04-13|deadlink=yes}}{{ref-en}}</ref>.

Корбюзье кеси проект этген мекямла, шахарны административ аралыгъы ''Капитолийдедиле''. ''Секретариат'', ''Юстицияны Юйю'' эмда ''Ассамблеяны'' мекямлары аны проектлери болгъандыла. Хар бир мекям энчилиг бла ол заманны архитектурасында орун къойгъанды. Марсель блокда кибик, мекямны тыш къабыргъалары бетон юсню хыртды къойгъан сюртюу болады, бу джангы технологияны аты «béton brut» ({{tr-fr|сыйдамланмагъан бетонду}}). Бу джангы техниканы башха архитекторла да хайырланыб башлайдыла, аны бла архитектурада джангы «[[брутализм]]» агъым башланнганды дерге боллукъду.

Чандигарханы къурулушуна джууаблы, джангы бойсунмазлыкъ алгъан [[Индия|Индияны]] биринчи премьер-министри [[Неру, Джавахарлал|Джавахарлал Неру]] болгъанды. Шахар тамалындан тамамына дери джангы болгъаны себебли, бусагъатдагъы Индияны джашаугъа эм таб шахарына саналады. Аны тышында Индияда Корбюзьени проекти бла  [[Ахмадабад]] шахарда талай мекям ишленеди(1951—1957).

1950-чи—1960-xs джылла — Ле Корбюзье эм белгили архитекторланы бири болады. Сыйы уллу болады, сапаришле кёб боладыла, хар этген проекти тындырылады. Ол заманлада эм баш авангардчы архитектор сыйы берилгенин бегитген талай мекям ишленеди. Аладан эм башла — ''[[Нотр-Дам-дю-О|Роншан капелла ]]'' (1955, Франция), Парижде студент шахарчыкъда ''Бразилия павильон'', ''Ля Туретт монастырны'' комплекси (1957—1960), [[Токио|Токиодагъы]] ''[[Кюнбатыш искусствону миллет музеи (Токио)|Кюнбатыш искусствону музеи]]'' (1959). Бу бютеу мекямланы бирлешдирген бир зат болады — ала барыда кесини заманына кёре архитектураны энчиликли, джангычылыкъчы чыгъармаларыдала.

Корбюзье 1965-чи джылны 27-чи августунда, 77-чи джылында ауушханды. Тенгизде джюзе тургъанлай джюреги тохтаб къалгъанды. 

Архитектура чыгъармалаен тышында Корбюзье кесинден сора кёб тюрлю пластика искусствону, [[дизайн]]ны чыгъармаларын къойгъанды — [[сурат|суратла]], [[скульптура|скульптурала]], графика ишле.

2016-чи джылда [[Франция|Францияны]] теджеую бла Ле Корбюзьени 17 объекти, [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКО-ну]] оноуу бла [[Дуния байлыкъ|ЮНЕСКО-ну дуния байлыгъыны]] тизимине киредиле. (баш статья [[Ле Корбюзьени архитектура байлыгъы]])

[[Файл:CHF10 8 front.jpg|мини|left|137px|10 швейцар франкда Ле Корбюзьени портрети]]

== Саугъалары ==
* Сыйлы доктор дараджагъа сайланнганы ([[Honoris causa]]):
:  — Цюрихдеги универститет (математика мизамланы тинтиу ючюн, [[1934]]),
:  — Цюрихдеги Техника университет ([[1955]]),
:  — [[Кембридж]]де универстите ([[1959]]),
:  — [[Колумбия|Колумбияда]] университет (Нью-Йорк, [[1961]]),
:  — Женеваны университети ([[1963]]);
* [[Сыйлы легионну ордени]]:
:  — кавалер ([[1937]]);
:  — командор ([[1952]]);
:  — уллу абычар ([[1963]]).
* Кёб къралда Искусстволаны академияларыны члени;

Башха саугъаларындан:
* [[1953]] — Британ архитекторланы Патчах институтуну алтын медалы;
* [[1961]] — AIA — Американ архитекторланы институтуну алтын медалы;
* [[1961]] — Француз [[Къуллукъ ючюн орден (Франция)|«Къуллукъла ючюн» ордени]];
* [[1961]] — Frank P. Brown Medal;
* [[1963]] — Алтын медаль [[Флоренция]] ш.
* [[1963]] — [https://www.sikkensprize.org/de-sikkens-prize/ Сиккенсни премиясы], [[Нидерландла]]

== Баш проектлери бла мекямлары ==

=== Парижге дери кёзюу ===
* 1905 — Фалле вилла [[Ла-Шо-де-Фон]], [[Швейцария]]
* 1912 — Жаннере-Перре вилла Ла-Шо-де-Фон, Швейцария
* 1916 — Швоб вилла (Турку вилла) Ла-Шо-де-Фон, Швейцария

=== 1917—1939-чу джылла ===
* 1922 — [[Озанфан, Амеде|Амеде Озанфанны]] ателье-юйю, [[Париж]], [[Франция]]
* 1923—1924 — Ла Роша\Жаннере вилла, Париж, Франция
* 1924—1925 — ФРУЖЕ элчик, [[Пессак]], [[Бордо]], Франция
* 1924 — Дуния кёрмючде «ЭСПРИ НУВО» павильон Париж, Франция
* 1926 — [[:en:Cité_de_Refuge|Къутхарыуну Аскерини юйю]] Париж, Франция
* 1926 — Кукну юйю [[Болонь-сюр-Сен]], Париж, Франция
* 1926—1927 — [[Штейн вилла|Штейн/де Монзи вилла]], Вокрессон, Париж, Франция
* 1927 — Вайсенхоф элде юй, [[Штутгарт]], [[Германия]]
* 1928—1936 — [[Центросоюзну юйю]]  [[Москва]]
* 1929—1931 — [[Савой вилла ] [[Пасси|Пуасси]], Франция
* 1930—1932 — Швейцар павильон, Студент шахарчыкъ, Париж
* 1930 — Кларте джашар юй [[Женева|Женева]], Швейцария
* 1931—1933 — [[Порт-Молитор]]де юй Париж, Франция
* 1935—1936 — Саулукъ сакълау бла окъууну министрлиги ([[Гуштаву Капанеманы къаласы]]), проектде башчылыкъ этгенди, Бразилия

=== 1940—1965-чи джылла ===
* 1946—1951 — Дювалны мануфактурасы [[Сен-Дье-де-Вож (округ)|Сен-Дье]], Франция
* 1947—1952 — [[Марсель джашам бирим]], [[Марсель]], Франция
* 1949 — [[Куручетни юйю]] [[Ла-Плата (шахар)|Ла-Плате]], [[Буэнос-Айрес (провинция)|Буэнос-Айрес]] провинция  [[Аргентина]]
* 1950—1955 — [[Нотр-Дам-дю-О]], [[Роншан]], Франция
* 1955—1957 — Жауль юй [[Нёйи-сюр-Сен]], Париж, Франция
* 1957—1959 — Бразилия павильон, Студент шахарчыкъ, Париж
* 1957—1959 — [[Кюнбатыш искусствону миллет музейи (Токио)|Кюнбатыш искусствону миллет музейи]], [[Токио]], Япония
* 1963—1967 —Хейди Вебер павильон (Ле Корбюзьени аралыгъы), [[Цюрих]]
* 1962 — Визуал искусствону Карпентер-аралыгъы, [[Гарвард университет]], [[Бостон]], США

; [[Ахмадабад]], Индия (1951—1957)
* 1951—1956 — Сарабхаиини юйю
* 1951—1956 — Сходанны юйю
* 1951—1957 — Къумач ассоцияцияны мекямы
* 1951—1957 — Музей

; [[Чандигарх]] — [[Пенджаб]]ны джангы ара шахары, Индия
[[Файл:Palace of Assembly Chandigarh 2006.jpg|right|300px|мини|[[Чандигархда Капитолийни комплекси|Ассамблеяны мекямы]]]]
* 1951 — Музей бла искусстволаны галлереясы
* 1951—1958 — Секретариатны мекямы
* 1951—1955 — Юстицияны къаласы
* 1951—1962 — Ассамблеяны мекямы
== Джибериуле ==
* [https://web.archive.org/web/20100226073221/http://www.fondationlecorbusier.asso.fr/ Ле Корбюзьени фондуну официал сайты]
* [http://community.livejournal.com/corbusier/970.html БМО-ну Нью-Йоркдагъы мекямыны тарихи]

== Белгиле ==