Черкеслиле бетни къайнагъына къара

{{Миллет
|аты              = Черкеслиле<br/>''Адыгэхэр''
|сурат            = Caucasus-ethnic circassiers-adyche.png
|ачыкълау         = <small>Черкеслилени Шимал Кавказда джашагъан джерлери</small>
|бют.саны         = ~ 5 млн
|бют.сан.джыл     = 
|дж.джер          = 
{{байракъ|Тюрк}} 2,5 — 3 млн<ref name="СП">[http://circassian.narod.ru/rus/circass/abroad.htm Максидов А. А.]</ref><ref>{{cite news
|title = Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı!
|work = [[Milliyet]]
|date = 2008-06-06
|accessdate = 2008-06-07
|language = Turkish
|url = http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008
}}</ref>
{{байракъ|Россия}} 712 000<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_02.xls Национальный состав населения] // Перепись населения России 2002 года</ref><br />
{{байракъ|Иордания}} 120 000<ref name="ИзРус">[http://izrus.co.il/dvuhstoronka/article/2009-04-10/4250.html Израйльский сайт ИзРус]</ref> (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Сирия}} 70 000 <ref name="ИД">[http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%8F Независимые английские исследования]</ref><br />
{{байракъ|Европа бирлик}} 50 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Ирак}} 5 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|АБШ}} 15 000<ref name="СП" /> (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Мисир}} 7 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Израиль}} 4 000<ref name="ИзРус" /> (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Ливан}} 1 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Австралия}} 1 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Швеция}} 600 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Германия}} ~ 40 000 (багъа бериу)<br />
{{байракъ|Польша}} 100 (багъа бериу)
|кесегиди         = 
|къауумла         = 
|тил              = [[черкес тил]]
|раса             = [[европеоид раса]]
|дин              = [[ислам]] ([[суннитле]]) эм [[православие]]<ref>[http://www.valerytishkov.ru/cntnt/publikacii3/kollektivn/russkij_ka2.html Российский Кавказ. Книга для политиков] / Под ред. В. А. Тишкова. — М.: ФГНУ «Росинформагротех», 2007. c. 241</ref>
|джууукъла        = [[хачыпсылыла]], [[абазалыла]], [[убыхла]].
|къуралгъанды     = [[зихле]]ден, [[меотла]]дан, [[керкетле]]ден.
|арх.культура     = [[майкоп культура]], [[меот культура]]
|къуругъанды      =
|карта            = 
|картаны ачыкълау =
|белги            =
}}

'''Черкеслиле''' — [[къабартылыла]]гъа, [[Къарачай-Черкесияны черкеслилери|черкеслилеге]]<ref>Орус тилде «черкесы» деген [[Къарачай-Черкесия]]да джашагъан черкеслилени айры атларыча танылады.</ref>, [[убыхла]]гъа, [[адыгейлиле]]ге эм [[шапсыгъла]]гъа бёлюннген миллетни орта атыды. Кеслерини тиллеринде атлары — '''адыгэ''' (''бирлик санда''), '''адыгэхэр''' (''кёблюк санда'').

== Санлары эм диаспоралары ==
[[Бютеуроссия халкъ санау (2002)|2002 джылгъы санаугъа кёре]] черкеслилени Россия Федерацияда бютеулей санлары 712 мин адам бола кетеди, ала кёб санда къралны алты субъектинде джашайдыла: [[Адыгея]]да, [[Къабарты-Малкъар]]да, [[Къарачай-Черкесия]]да, [[Краснодар край]]да, [[Шимал Тегей]]де, [[Ставрополь край]]да.

Тыш къраллада эм уллу черкес диаспора Тюркдеди, бир-бир багъа бериулеге кёре [[Черкеслиле Тюркде|Тюркдеги диаспораны]] саны 2,5 млн-дан 3 млн адамгъа дери джетеди<ref name="СП" />. [[Черкеслиле Израилде|Израилдеги]] черкес диаспора 4 минг адам чакълы бир барды. Дагъыда [[Черкеслиле Сирияда|Сирияда]], [[Черкеслиле Мисирде|Мисирде]], [[Черкеслиле Иорданияда|Иорданияда]] черкес диаспорала бардыла, андан сора да черкеслиле [[Европа|Европаны къралларында]], [[АБШ]]-да эм [[Джууукъ Кюнчыгъыш]]ны башха къралларында да джашайдыла, алай а бу къралланы кёбюсюню статистикалары черкес диаспораны саныны юсюнден тюз билгиле бермейдиле. Сириядагъы черкеслилени саны бир багъа бериуге кёре — 80 минг адам чакълы бирди<ref>А. А. Камраков. [http://www.idmedina.ru/books/materials/?1465 Особенности развития черкесской диаспоры на Ближнем Востоке] // ИД «Медина».</ref>.

Бираз черкесли [[БКъБ]]-ни къралларында да джашайды, сёз ючюн, [[Къазахстан]]да.

== Черкеслилени бусагъатдагъы тиллери ==
Бусагъатха дери черкес тилни эки литература диалекти сакъланнганды: [[Шималкавказ тилле|шималкавказ тил юйюрню]] [[хачыпсы-черкес тилле|хачыпсы-черкес къауумуна]] кирген [[Адыгей тил|адыгей]] эм [[къабарты-черкес тил]]ле.

Черкеслилени кёбюсю [[экитиллилик|экитиллиди]], ана [[тил]]леринден сора да джашагъан джерлерини [[кърал тил]]ин биледиле: Россияда — [[орус тил]]ни, Тюркде — [[тюрк тил]]ни, д. а. к.

== Черкеслилени этнонимлери ==
Антиклик замандан башлаб, черкеслилени ата-бабалары тюрлю-тюрлю атла бла ([[этноним]]ле бла) танылгъандыла, аланы ичинде: [[зихле]], [[меотла]], [[синдле]], [[дандарийле]], [[досхла]], [[керкетле]], [[касогла]], [[каскала]] эм башхала.

XIII ёмюрден башлаб, башха атланы орнуна «черкес» деген [[экзоэтноним]] келеди<ref>[http://bse.sci-lib.com/article002515.html ст.ст. Адыги, Меоты в Большой Советской Энциклопедии]</ref>. 

=== Бусагъатдагъы этнонимлери ===

Бусагъат заманда черкес субэтносланы белгилеген быллай атла джюрюйдюле:
* [[Къабартылыла]]
* [[Къарачай-Черкесияны черкеслилери|Черкеслиле]] (''Къарачай-Черкесияны черкеслилери'')
* [[Убыхла]]
* [[Адыгейлиле]]

Адыгейлилени санына дагъыда бу субэтнонимлени къошадыла: [[абадзехле]], [[адамийле]], [[бесленейле]], [[бжедугла]], [[егерукайла]], [[мамхегле]], [[махошла]], [[гемиргеуле]] (''кIэмгуй''), [[натухайла]], [[шапсыгъла]] (аланы ичинде — [[хакучла]]), [[хатукайла]], [[хегайкла]], [[жанейле]] (''жанэ''), [[гуайеле]], [[чебсинле]] (''цопсынэ''), [[адалеле]].

== Этногенезлери ==
Черкеслилени ата-бабалары — [[зихле]], [[меотла]], [[керкетле]] эм башхала бизни эрагъа дери VI ёмюрден башлаб тарихге чыкъгъандыла<ref>[https://web.archive.org/web/20120620085906/http://kazantip.rork.ru/biblio/scylac.htm Скилак Кариандский. Перипп обитаемого моря. Перевод и комментарии Ф.В. Шелова-Коведяева // Вестник древней истории. 1988. № 1. С. 262; № 2. С. 260-261)]</ref>, буруннгу грек тарихчиле бла суратланнгандыла, аланы культураларыны кёче барыуун а уа [[майкоп культура|майкоп]], [[дольмен культура|дольмен]], [[меот культура|меот]] эм башха археология культураланы эсгертмелери керти этиб чыгъарадыла.

== Белгиле ==
{{белгиле}}

{{Хачыпсы-черкес миллетле}}
{{викигёзен|Adyghe}}

[[Категория:Адыгея]]
[[Категория:Хачыпсы-черкес миллетле]]
[[Категория:Кавказны миллетлери]]
[[Категория:Россияны миллетлери]]
[[Категория:Черкеслиле]]