Шимал Атлантика кесаматны организациясы бетни къайнагъына къара

{| width="250" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|-
| colspan="2" bgcolor=#F5F5F5 align="center" style="border: solid #C0C0C0; border-width: 0px 0px;" | <big>'''Шимал Атлантика Кесаматны Организациясы'''</big><br />''North Atlantic Treaty Organization (NATO)''<br />''Organisation du traité de l’Atlantique nord (OTAN)''
|-
| align="center" colspan="2" bgcolor="#FFFFFF"  | [[Файл:NATO flag.svg|frameless|center]]<br />[[НАТО|НАТО-ну байрагъы]]
|-
| colspan="2" align="left" style="background: #fff;" | [[Файл:NATO members (blue).svg|frameless|upright=1.5|center|НАТО-гъа кирген къралла картада]]
|-
|'''Къошулгъан къралла'''
| 28 кърал
|-
|'''Штаб-фатарыны тургъаны'''
| {{Flagicon|Belgium}} [[Брюссель]], [[Бельгия]]
|-
| '''[[Генерал секретарь|Генерал секретары]]'''
| {{Байракъ|Норвегия}} [[Столтенберг, Йенс|Йенс Столтенберг]]
|-
| '''Ишлеген тил'''
|[[Ингилиз тил]], [[Француз тил]]<br />
|-
|'''Къуралыуу'''
|[[4-чю апрель]], [[1949]]
|-
| '''Официал сайты'''
| http://www.nato.int
|}
'''Шимал Атлантика Кесаматны Организациясы''', '''НА́ТО''', '''Шимал Атлантика Альянс''' ({{Lang-en|North Atlantic Treaty Organization}}, '''NATO'''; {{Lang-fr|Organisation du traité de l'Atlantique nord}}, ''OTAN'') — [[Аскер-политика блок|аскер-политика блокду]]. [[1949 джыл]]ны [[4-чю апрель|4-чю апрелинде]] [[Американы Бирлешген Штатлары|АБШ-да]] къуралгъанды. Аллында НАТО-гъа АБШ, [[Канада]], [[Исландия]], [[Уллу Британия]], [[Франция]], [[Бельгия]], [[Нидерландла]], [[Люксембург]], [[Норвегия]], [[Дания]], [[Италия]] эм [[Португалия]] киргендиле. Бу орталыкъчы къралла бла аланы къоркъуусузлукъларыны юсюнден кенгешиу ючюн «трансатлантика форумуду»<ref>[https://flagi.site/society/kakie-strany-vhodyat-v-nato НАТО: историй, йӧндартыш, эл дене кыл]</ref>.

== НАТО-гъа кирген къралла ==

[[Файл:NATO protests Istanbul.jpg|upright|thumb|[[Стамбул]]да НАТО-гъа къаршчы митинг (2004)]]
[[Файл:Nato awacs.jpg|thumb|НАТО-ну самолётлары]]
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! width="120"|Кирген заманы!! width="140"|Кърал !! width="350"|Белгиле
|-
!colspan=3 |тамал салгъан къралла
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Belgium}} [[Бельгия]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|the United Kingdom}} [[Уллу Британия]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Denmark}} [[Дания]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Iceland}} [[Исландия]] || Исландия НАТО-ну сауутлу кючлери болмагъан джангыз къралыды, къралны бу организациягъа кириуюню баш шартларындан бири эди. Исландияда джангыз джагъа сакълауул барды. Аны тышанда, кеслери излеген исландлыладан [[Норвегия]]дагъы базалада, НАТО-ну мамырлыкъ орнатыу операцияларында къошулургъа къуллукъчула хазырланадыла.
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Italy}} [[Италия]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Canada}} [[Канада]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Luxembourg}} [[Люксембург]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|the Netherlands}} [[Нидерландла]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Norway}} [[Норвегия]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|Portugal}} [[Португалия]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|the United States}} [[Американы Бирлешген Штатлары|АБШ]] ||
|-
| 4-чю апрель 1949 || {{Flagicon|France}} [[Франция]] || [[1966 джыл]]ны июлундан башлаб, Франция НАТО-ну аскер организациясындан чыгъады, алай а Шимал Атлантика кесаматха къошулгъанлай къалады. [[2009 джыл]] бютеу структуралагъа ызына къайтады.
|-C марта 2009 вошла обратно.<ref>[http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4151923,00.html "Франция официально вернулась в НАТО"]</ref>
!colspan=3 |биринчи кенгериую
|-
| 18-чи февраль 1952|| {{Flagicon|Greece}} [[Греция]] || [[1974 джыл]]дан [[1980 джыл]]гъа дери [[Греция]] НАТО-ну аскер организациясына къошулмагъанды. Баш чуруму, башха НАТО кърал бла — [[Кипр#Урум-тюрк къаугъа|Тюрк]] бла орталары аман болгъаныды.
|-
| 18-чи февраль 1952|| {{Flagicon|Turkey}} [[Туркия|Тюрк]] ||
|-
!colspan=3 |экинчи кенгериую
|-
| 9-чу май 1955 джыл|| {{Flagicon|Germany}} [[Германия]] || Аллында къуру [[Кюнбатыш Германия]] къошулады. [[Саар]] ГФР-ге [[1957 джыл]] къошулады, [[1990 джыл]]ны [[3-чю октябр]]ындан башлаб — бирлешген [[Германия]]
|-
!colspan=3 |ючюнчю кенгериую
|-
| 30-чу май 1982|| {{Flagicon|Spain}} [[Испания]] ||
|-
!colspan=3 |тёртюнчю кенгериую
|-
| 12-чи март 1999|| {{Flagicon|Hungary}} [[Маджар]] ||
|-
| 12-чи март 1999|| {{Flagicon|Poland}} [[Польша]] ||
|-
| 12-чи март 1999|| {{Flagicon|the Czech Republic}} [[Чехия]] ||
|-
!colspan=3 |бешинчи кенгериую
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Bulgaria}} [[Болгария]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Latvia}} [[Латвия]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Lithuania}} [[Литва]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Romania}} [[Румыния]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Slovakia}} [[Словакия]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Slovenia}} [[Словения]] ||
|-
| 29-чу март 1999|| {{Flagicon|Estonia}} [[Эстония]] ||
|-
!colspan=3 |алтынчы кенгериую
|-
| 1-чи апрель 2009|| {{Flagicon|Albania}} [[Албания]] ||
|-
| 1-чи апрель 2009|| {{Flagicon|Croatia}} [[Хорватия]] ||
|-
|}

== НАТО-ну нюзюрю ==

НАТО-ну баш нюзюрю — [[БМО|БМО-ну]] Уставыны тамалында [[Европа]] бла [[Шимал Америка]]да бютеу членлерини эркинлиги бла къоркъуусузлугъуну гарантия этиудю. Бу нюзюрге джетер ючюн НАТО кесини политика эмда аскер потенциалын керекли джерде эмда керекли бир марда бла хайырландырады.

[[1999 джыл]] басмаланнга стратегия концепциягъа кёре, эм баш муратлары НАТО-ну быладыла:

— Евро-атлантика регионда къоркъуусузлукъ бла мамырлыкъны сакълау;

— къоркъуусузлукъну проблемаларыны юсюнден кенгешиулеге форум болуу;

— НАТО-гъа кирген къралланы къайсысыныда агрессияда неда аннга къоркъуу болса джакълау;

— къаугъала башланнгынчы эффектив халда тыйыу эмда кризис болгъан джерледе болушлукъ этиу;

— Евро-атлантика региондагъы башха къралла бла иш бирликни, партнерлукъну айнытыу.

== НАТО-ну структурасы ==

[[Файл:NATO-2002-Summit.jpg|right|thumb|НАТО-ну къралларыны [[Саммит|саммити]] 2002]]
НАТО-ну баш политика органы — НАТО-ну Кенгешиди, ол къошулгъан къралланы барысындан да келечиледен къуралады эмда кесини олтурууларын НАТО-ну Генерал секретарыны башчылыгъында бардырады. Шимал-Атлантика кенгеш кесини тюбешиулерини тыш ишлени министрлерини, кърал башчыланы эмда правительстволаны башчыларыны дараджасында бардырады. Бегимлери бютеу барысы да разы болса къабыл этиледи. Сессияланы арасында НАТО-ну Кенгешини функцияларын НАТО-ну Хамандагъы кенгеши бардырады, ары посол рангда хар къошулгъан къралны келечиси киреди.

Организацияны баш аскер-политика органына, [[1966 джыл]]ны декабрындан башлаб Аскер планланыуну комитети саналады, ол джылда эки кере джыйылады, ары джакълауну министрлери киредиле. Сессияланы арасында Аскер планланыуну комитетини функцияларын Аскер планланыуну хамандагъы комитети тындырады, арыда НАТО-ну кенгешине кибик посол рангда къралладан келечиле киредиле.

НАТО-ну баш аскер органы — Аскер комитетди, ол къошулгъан къралланы генерал штабларыны тамадаларындан эмда [[Исландия]]ны граждан келечисинден (аскери болмагъаны себебли) къуралады, джылда эки кереден аз джыйылмайды. Аскер комитетге эки зона бойсунадыла: [[Европа]] бла [[Атлантика океан|Атлантика]]. Европада баш аскер башчылыкъны хаманда американ генерал джюрютеди. Аннга юч бёлек бойсунады: Шимал-Европа, Ара-Европа эмда Къыбыла-Европа. Олтурууланы арасында Аскер комитетни функцияларын Хамандагъы аскер комитет тындырады.

НАТО-ну баш органларына дагъыда — Ядролукъ планланыуну комитети да саналады. Бу комитет джылда эки кере джыйылыучанды, джакълау министрлени джараджасында.

НАТО-ну официал тиллери — [[Ингилиз тил|ингилиз]] эмда [[Француз тил|француз]] тилледиле.

НАТО-ну Кенгешини штаб-фатары [[Брюссель|Брюсселдеди]] ([[Бельгия]]).

== «Мамырлыкъ ючюн партнёрлукъ» ==

НАТО талай европачы эмда [[Европа]]ны хоншулары болгъан къралла бла иш бирлик ючюн келишиуге къол салгъанды. Бу къралла бла иш бирликни программасына «[[Мамырлыкъ ючюн партнёрлукъ]]» аталгъанды. Программагъа бу къралла къошуладыла: [[Азербайджан]], [[Эрмен]], [[Австрия]], [[Белорусь]], [[Босния эм Герцеговина]], [[Гюрджю]], [[Ирландия]], [[Къазакъстан]], [[Къыргъызстан]], [[Шимал Македония]], [[Мальта]], [[Молдова]], [[Россия]], [[Сербия]], [[Таджикистан]], [[Тюркменистан]], [[Юзбекистан]], [[Украина]], [[Финляндия]], [[Черногория]], [[Швеция]], [[Швейцария]].

== Белгиле ==
{{Белгиле}}

== Джибериуле ==

* [http://www.nato.int/ Официал сайт]

{{Викигёзен|North Atlantic Treaty Organization|НАТО}}

[[Категория:Халкъла арасы организацияла]]