Югославия бетни къайнагъына къара

{{Тарих кърал|аты=Югославия|кеси аты=[[Серб-хорват тил|серб-хорв.]] [[Кириллица|кир.]] / [[Серб тил|серб.]] / [[Македон тил|макед.]] / [[Черногор тил|черног.]] ''Југославија''<br>[[Серб-хорват тил|серб-хорв.]] [[Латин алфавит|лат.]] / [[Словен тил|словен.]] / [[Хорват тил|хорв.]] / [[Босняк тил|босн.]] ''Jugoslavija''|статусу=[[Унитар кърал]] (1918—1941)<br>[[Федератив кърал]] (1945—2003)|p1=Словенлилени, хорватлыланы эмда серблилени короллугъу|flag_p1=Flag_of_the_State_of_Slovenes,_Croats_and_Serbs.svg|p2=Сербия Короллукъ|flag_p2=State Flag of Serbia (1882-1918).svg|къуралгъанды=[[1918]]|къурутулуннганды=[[2003]] ([[2006]])|s1=Сербия бла Черногория|flag_s1=Flag of Serbia and Montenegro (2003–2006).svg|s2=Словения|flag_s2=Flag of Slovenia.svg|s3=Хорватия|flag_s3=Flag of Croatia.svg|s4=Шимал Македония|flag_s4=Flag of North Macedonia (1992–1995).svg|s5=Босния эм Герцоговина Респубилика|flag_s5=Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg|байракъ=Three Yugoslav flags 1918 to 2003.png|герб=Three Yugoslav Coats of Arms 1918 to 2003.png|байракъны юсюнден=[[Югославияны байрагъы|Югославияны байракълары (1918—2003)]]|гербни юсюнден=[[Югославияны герби|Югославияны герблери (1918—2003)]]|гимн=«[[Югославия короллукъну гимни|Himna Kraljevine Jugoslavije]] / Химна Краљевине Југославије» <small>(1918—1945)</small><br>[[Файл:Himna Kraljevine Jugoslavije.ogg|center]] «[[Хей, славянла!|Hej, Sloveni!]] / Хеј, Словени!» <small>(1945—2003)</small><br>[[Файл:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg|center]]|карта=History of Yugoslavia.svg|ара шахар=[[Файл:Flag of Belgrade.svg|border|22px]] [[Белград]]|тил=[[Серб-хорват тил|серб-хорват]]<br>[[Македон тил|македон]]<br>[[Словен тил|словен]] тилле|валюта=[[югослав динар]]|джер ёлчем=255 950 км² (1989)|халкъ=23,72 млн адам (1989)|кърал оноу форма=[[Дуалист монархия]] (1945дери)<br>[[Парламент республика]] (1946-1974)<br> [[Къатыш республика]] (1990-1992)|башчыланы чынлары1=[[Король]]|башчы1=[[I Пётр Карагеоргиевич|I Пётр]] (биринчи)|башчылыкъ этген джыллары1=1918—1921|башчы2=[[II Пётр Карагеоргиевич|II Пётр]] (ахыргъы)|башчылыкъ этген джыллары2=1934—1945|башчыланы чынлары3=[[Югославияны президенти|Президент]]|башчы3=[[Броз Тито, Иосип|Иосип Броз Тито]] (биринчи)|башчылыкъ этген джыллары3=1945-1980|башчылыкъ этген джыллары4=2003-2006|башчы4=[[Светозар Марович]] (ахыргъы)|къошакъ_параметр2=Телефон код|параметрни ачыкълау2=+38|къошакъ_параметр3=Интернет домен|параметни ачыкълау3=[[.yu]]}}

'''Югосла́вия''' — [[Къыбыла Европа]]ны [[Балкан джарымайрымкан]]ында 1918-чи джылда къуралгъан тарих къралды. 
[[Адриатика тенгиз]]ге чыгъышы болгъанды.

1947-чи джылгъа дери унитар кърал ([[Серблилени, хорватлыланы эмда словенлилени короллугъу|СХСК]], [[Югославия короллукъ]]), 1947-чи джылдан башлаб федератив кърал болгъан ([[ФХРЮ]], [[СФРЮ]]) Уллу Югославиягъа 6 республика киргенди: [[Социалисти Республика Сербия|Сербия]], [[Социалист Республика Хорватия|Хорватия]], [[Социалист Республика Словения|Словения]], [[Социалист Республика Македония|Македония]], [[Социалист Республика Черногория|Черногория]] эмда [[Социалист Республика Босния эм Герцеговина|Босния эм Герцеговина]], бусагъатда барысы да бойсунмагъан къралладыла. Гитче Югославиягъа — ([[СРЮ]]) — бусагъатда бойсунмагъан къралла болгъан [[Черногория]] бла [[Сербия]] киргендиле.

[[Къыбыла славян]]ланы бирлешген кърал-политикалыкъ къуралыш идеясы [[XVII ёмюр]]де [[Славония|Славония]] бла [[Хорватия|Хорватияны]] джеринде туугъанды, эмда XIX ёмюрде хорват акъылманла-[[Иллиризм|иллиристле]] джайгъандыла. Югославия  [[Биринчи дуния къазауат]]дан сора [[Австрия-Маджар имерия]]ны чачылыуу бла [[XX ёмюр]]ню башында къуралгъанды. XX ёмюрню аягъында — XXI ёмюрню башында кърал талай къралгъа чачылгъады.

Серб эмда хорват лингвистлени иш бирликлерини эсебинде, биринчи кърал тил болуб [[серб-хорват тил|сербхорват неда хорватсерб]] тил баямланады. Экинчи дуния къазауатдан сора бютеу союз республикаланы тиллери тенг кърал тилле болуб баямланадыла. Ала болса да серб тил бираз онглулукълу болгъанды. Халкъыны асламысы — [[къыбыла славянла]]: [[боснякла]] ([[бошнякла]]), [[серблиле]], [[хорватлыла]], [[словенлиле]], [[Македонлула (къыбыла славян халкъ)|македонлула]], [[черногорлула]] (къаратаулула), славян болмагъан халкъла — [[албанлыла]] эмда [[маджарлыла]]. Аладан аз джамагъатла [[тюрклюле]], [[украинлиле|русинле]], [[словакла]], [[румынлыла]], [[болгарлыла]], [[итальянлыла]], [[чехле]].
== Тарих ==
{{also|Сербияны тарихи}}


=== Югославия Короллукъ (1918—1945) ===
{{main|Югославия Короллукъ}}
[[Файл:Banovine Jugoslavia.png|300px|left|thumb|Югославияны территориясыны [[Бановина (Югославия)|бановиналагъа]] 1929—1939 джыллада бёлюнюую.]]
[[Австрия-Маджар]]ны чачылгъанындан сора, аны территориясында къуралгъан [[Словенлилени, хорватлыланы эмда серблилени къраллары]] [[Сербия короллукъ]] бла бирлешиб 1918-чи джылны 1-чи декабрында [[Серблилени, хорватлыланы эмда словенлилени короллугъу]] атны алады<ref>ref>{{Cite news|title=Jugoslavic National Unity|url=https://www.cambridge.org/core/journals/american-political-science-review/article/abs/jugoslavic-national-unity/BCE64B47D200F91E22E766C6AD9C9D3D|work=American Political Science Review|date=1918-11|accessdate=2023-12-12|issn=1537-5943|doi=10.2307/1945848|pages=718–721|volume=12|issue=4|first=Charles G.|last=Fenwick}}</ref></ref>. Аны биринчи королу I Пётр Карагеоргиевич болады. Короллукъну халкъла арасы таныу Парижде Антантаны келечилерини джыйылыуунда болгъанды.<ref>{{Cite web|url=http://www.orderofdanilo.org/en/family/index.htm|title=The Royal House|archivedate=16 травня 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090516203805/http://www.orderofdanilo.org/en/family/index.htm|website=Order of Prince Danilo I of Montenegro}}</ref>

==== Король Александр ====
{{Main|6-чы январны диктатурасы}}
1928-чи джылны 20-чы июнунда серб депутат Пуниша Рачич оппозиция болгъан [[Хорват элчи партия]]ны беш членине {{iw|Югославияны халкъ скупщинасы|Халкъ скупщинада|en|Assembly of Yugoslavia}} шкок атханды, аны эсебинде эки депутат алайда огъунакъ ёледиле, партияны лидери [[Степан Радич]] талай ыйыкъдан ёледи. {{sfn|Ramet|2006|p=73}} 1929-чу джылны 6-чы январындакороль [[I Александр Карагеоргиевич|I Александр]] конститутцияны къоратады, политикалыкъ партияланы джасакълайды эмда бютеу тындырыучу властны къолану джыяды, къралны атын да Югославиягъа тюрлендиреди.<ref>{{cite web|url=http://www.indiana.edu/~league/1929.htm|title=Хронологія 1929 року|date=жовтень 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20150222035557/http://www.indiana.edu/~league/1929.htm|archive-date=22 лютого 2015|website=[[Индиананы университети]]|language=en}}</ref>. Сепаратист тенденцияны аллын тыяр умутлу болгъанды. Ол  {{iw|Югославияны 1931-чи джылгъы конституциясы|джангы конституцияны|en|1931 Yugoslav Constitution}} теджейди эмда 1931-чи джылда кеси салгъан диктатураны къоратады.<ref>{{cite web|url=http://www.indiana.edu/~league/1931.htm|title=Хронологія 1931 року|date=жовтень 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20150222035557/http://www.indiana.edu/~league/1931.htm|archive-date=22 лютого 2014|website=[[Индиананы университети]]|language=en}}</ref>

Королну Франциягъа келиуюню заманында [[Марсель|Марселде]] македон революционер [[Владо Черноземский]] ёлтюреди.<ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=yuJBAAAAYAAJ&q=величко+керин++каменица&dq=величко+керин++каменица&hl=en&ei=WOqGTq2KHoWWOujf-dQB&sa=X&oi=book_result&ct=result&sqi=2
|title=Исторически преглед
|date=1987
|publisher=Българско историческо дружество
|pages=49
|language=bg
}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.velingrad.com/modules.php?name=News&file=article&sid=5528|title=Велинград — online, публикувано на 12 октомври 2010 г. В памет на Владо Черноземски.|accessdate=2022-09-01|archive-date=2023-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20230602180615/http://www.velingrad.com/modules.php?name=News&file=article&sid=5528}}</ref><ref>{{Cite book
|url=http://www.promacedonia.org/ms/ms_index.html
|title=Атентатът в Марсилия: Владо Черноземски--живот, отдаден на Македония
|last=Стаменов
|first=Митре
|year=1993
|publisher=ВМРО-СМД
|location=София
|chapter=Владо Черноземски. Живот, отдаден на Македония
|language=bg
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=zsTmAAAAMAAJ&q=cernozemski+bulgarian&dq=cernozemski+bulgarian&hl=en&ei=nuaGTsGrM8uYOp3ZidUB&sa=X&oi=book_result&ct=result&sqi=2
|title=Request by the Yugoslav Government Under Article 11, Paragraph 2, of the Covenant: Communication from the Yugoslav Government
|last=[[Королівство Югославія|Yugoslavia]]
|year=1934
|publisher=[[Ліга Націй|League of Nations]]
|pages=8
|language=
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=KfqbujXqQBkC&pg=PA326&dq=cernozemski+bulgarian&hl=en&ei=R-WGToT2GcTsOdDWpdUB&sa=X&oi=book_result&ct=result
|title=The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics
|last=Banac
|first=Ivo
|date=1984
|publisher=Cornell University Press
|pages=326
|isbn=978-0-8014-9493-2
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=6B9pAAAAMAAJ&q=tchernozemski+bulgarian&dq=tchernozemski+bulgarian&hl=en&ei=q-iGTsioM8WYOsCR_NQB&sa=X&oi=book_result&ct=result&sqi=2
|title=Crown of Thorns
|last=Groueff
|first=Stéphane
|date=1987
|publisher=Madison Books
|pages=224
|isbn=978-0-8191-5778-2
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=N5-ixYvhfs8C&pg=PA261&dq=1934+imro+bulgarian+Vlado&lr=&hl=bg&cd=19
|title=Balkan Firebrand - The Autobiography of a Rebel Soldier and Statesman
|last=Kosta
|first=Todorov
|date=2007-03
|publisher=Read Books
|pages=267
|isbn=978-1-4067-5375-2
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=ViAANnwIYgUC&pg=PA230&dq=chernozemski+bulgarian&hl=en&ei=deCGTvKiBcedOvXyrNUB&sa=X&oi=book_result&ct=result
|title=Violette Noziere: A Story of Murder in 1930s Paris
|last=Maza
|first=Sarah
|date=2011-05-31
|publisher=University of California Press
|pages=230
|isbn=978-0-520-94873-0
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=wfy7-5K74gMC&pg=PA107&dq=1934+imro+bulgarian+Vlado&lr=&hl=bg&cd=28
|title=Shadows on the Mountain: The Allies, the Resistance, and the Rivalries that Doomed WWII Yugoslavia
|last=Kurapovna
|first=Marcia
|date=2009-11-13
|publisher=Wiley
|pages=157
|isbn=978-0-470-61566-9
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=Qga5AAAAIAAJ&q=chernozemski+bulgarian&dq=chernozemski+bulgarian&hl=en&ei=2eGGTpr0BcXsOcbI_NQB&sa=X&oi=book_result&ct=result
|title=Yugoslavia's Ethnic Nightmare: The Inside Story of Europe's Unfolding Ordeal
|last=Udovički
|first=Jasminka
|last2=Ridgeway
|first2=James
|date=1995
|publisher=Lawrence Hill Books
|pages=34
|isbn=978-1-55652-215-4
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=P-1m1FLtrvsC&pg=PA139&dq=chernozemski+bulgarian&hl=en&ei=eNyGTuuCOsftOdm9hNUB&sa=X&oi=book_result&ct=result&sqi=2
|title=Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996
|last=Kostov
|first=Chris
|date=2010
|publisher=Peter Lang
|pages=139
|isbn=978-3-0343-0196-1
}}</ref><ref>{{Cite book
|url=https://books.google.com/books?id=GuGe9fy4raoC&pg=PA35&dq=1934+cernozemski+bulgarian&hl=bg
|title=Burn This House: The Making and Unmaking of Yugoslavia
|last=Ridgeway
|first=James
|date=2000-10-31
|publisher=Duke University Press
|pages=35
|isbn=978-0-8223-2590-1
}}</ref><ref name="HRVOR">«Povijest Nezavisne Države Hrvatske», Drugo dopunjeno izdanje, (Naklada P.I.P. Pavičić, Zagreb, 2002.), ISBN 953-6308-39-8.</ref><ref>Povijest Jugoslavije : 1918—1991 : hrvatski pogled, 1998. Naklada Paviĉiĉ, Hrvoje Matković</ref> Аны орнуна онбир джыллыкъ джашы [[II Пётр Карагеоргиевич|II Пётр]] келеди, эмда акъыл-палыкъ болгъунчу аны экиде тургъан къарнашы II Павел башчылыкъ этген регент кенгеш къралда оноуну джюрютеди.<ref>{{Cite news|url=https://digitalna.nb.rs/wb/NBS/Periodika/SD_EA14D129E93A8F6C7A1935AA12C320B4/1934/10/12?pageIndex=00003|title=Краљевски намесници и чланови Народног претставништва положили су јуче заклетву на верност Њ. В. Кралу Петру II|date=12 жовтня 1934|language=sh|work=Време|trans_title=Королівські намісники та члени Народного представництва вчора склали присягу на вірність королю Петру II}}</ref>

==== 1934—1941 ====
Принц Павел фашист къралланы басымларына бой бериб, Югославияны къазауатдан къутхарыр умут бла, 1941-чи джылны 25-чи мартында Венада [[Ючлю пакт]]ха къол салыб, Югославияны къошады. Алай а бу оноугъа халкъ къаршчы чыгъады. Баш чынлы аскер абычарла бу кесаматха къаршчы чыгъыб [[Югославияда властны тёнгеретиу (1941)|кърал тёнгеретиу]] этедиле. Генерал [[Душан Симович]] властны кючлеб, Венадан келген делегацияны тутады, принц Павелни къралдан къыстайды, регентликни тыйыб, 17-джыллыкъ Петргъа бютеу оноуну толусу бла береди. Гитлер Югославиягъа 1941-чи джылны 6-чы апрелинде чабады, аны бла бирге Муссолини джетишимсиз болгъан Грециягъа да чабады.<ref>{{Cite magazine|last=Palmer|first=A.W.|date=3 березня 1960|title=Revolt in Belgrade, March 27th, 1941|url=https://www.historytoday.com/archive/revolt-belgrade-march-27th-1941|journal=History Today|volume=10|issue=3|pages=192–200}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www1.yadvashem.org.il/about_holocaust/month_in_holocaust/april/april_chronology/chronology_1941_april_06.html|title=6 April: Germany Invades Yugoslavia and Greece|website=arquivo.pt|url-status=dead|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20091015085557/http%3A//www1.yadvashem.org.il/about_holocaust/month_in_holocaust/april/april_chronology/chronology_1941_april_06.html|archive-date=15 жовтня 2009}}</ref>

=== Экинчи дуния къазауат ===
[[Файл:Axis occupation of Yugoslavia, 1941-43.png|thumb|right|300px|"Осну" къралларыны Югославияны оккупациясы]]
{{main|Югослав операция}}
{{main|Экинчи дуния къазауатны югослав фронту}}
[[Экинчи дуния къазауат]]ны джылларында Югославия [[Гитлерге къаршчы коалиция]] джанлы къазауат этгенди, нацист [[Германия|Германия]] [[Югослав операция|Апрель уруш]] атны джюрютген оперкцияда оккупация этеди<ref>{{Cite web |url=http://ww2.kulichki.ru/aprwar.htm |title=Апрельская война |access-date=2006-11-15 |archive-date=2008-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080130025920/http://ww2.kulichki.ru/aprwar.htm |url-status=live }}</ref>. Кампания 1941-чи джылны 6-чы апрелинде къорууланмагъан [[Белград]]ны бомбалау бла башланады. Югославияны авиациясы бла хауа къоруулауу биринчи кюн огъунакъ къаушатылады, Белградны уллу кесеги джер бла тенг этиледи, тюз адамланы ичинде къурман тюшгенле мингле бла саналадыла. Баш аскер бачшылыкъ бла фронтдагъы аскер бёлеклени арасында байлам юзюледи, аны эсебинде: миллионлукъ югослав аскер чачылышады, 250 мингден аслам аскерчи джесир тюшеди. Нацистлени къоранчлары 151 ёлген, 392 ждаралы эмда 15 тас болгъан адам болады.

Оккупациядан сора Югославияны территориясында кенг джайылгъан [[югослав партизанла|партизан къозгъалыу башланады]], ёлчемлери бла Европада СССР-ни санамай эм уллу партизан къозгъалыу болгъанды. Оккупация этген властла Югославияны территориясында алагъа джанлы болгъан [[Бойсунмагъан кърал Хорватия]] (Хорватия, Босния эм Герцеговина) къурайдыла. Гитлерчиле бла къазауат этген, коммунист къозгъалыуну алчысы [[Тито, Иосип Броз|Иосип Броз Тито]] Кюнчыгъышны къраллары бла да, аллында СССР бла да иги ангылашады.

1943-чю джылны ноябрыны аягъында Югославияны азатлауну миллет комитети къуралады, ол Болджаллы революцион правительствону орнун тутханды.<ref>{{Статья|автор=Рахимзода|заглавие=Из истории движения сопротивления фашизму в странах восточной Европы и ее историческое значение|год=2017|издание=Вестник педагогического университета|страницы=176-180}}</ref>

Серблилени оккупантлагъа къаршчы партизан урушлары асламысы бла таулада баргъанды, эмда аллында ол кюрешге башчылыкъ серб генерал [[Михаилович, Драголюб|Драголюб Михайлович]] этгенди, ол кесини тёгерегине югослав элитадан къалгъанланы джыялгъанды. Михайловичге тыйгъыч болгъан, аны тёгерегинде эмда аны джанлыла къралда белгили адамла болгъанлары себебли, Белградда эмда башха шахарлада кёб джууукълары эмда мюлклери болгъанды. Немецле уа къанлы шантаж политиканы бардыргъандыла, джюзле бла адамланы ёлтюргендиле. Быллай политиканы эсебинде, Михайлович алла позициягъа келгенди, аны командирлери немецле бла келишиб, ала серблилени джууукъларына тиймезге, была да немецлеге чабмазгъа деб оноулашханлары кёб болгъанды. Михайловични юсюнден  [[Черчилль, Уинстон|Уинстон Черчилль]] былай айтханды: "Быллай бек къыйын болумда бузулмагъан Михайловични бедишлерге боллукъду, алай а тарих адилирекди, аны атын серб патриотланы тизмесинден кетерлик тюлдю".<ref name=":1">{{Книга|автор=Черчилль|заглавие=Вторая мировая война. Том 5: Кольцо смыкается|год=1998|страницы=284-285}}</ref>

Черчиллни мемуарларына кёре, партизан [[Броз Тито, Иосип|Титону]] мамыр халкъгъа къаршчы къанлы репрессияла, эллени кюйдюрюу тыймагъандыла. Партизан къозгъалыуланы тюрлю-тюрлю агъымлары бир-бирлери бла тиклешедиле, Титону партизанлары четникле бла оккупантланы арасында келишиулени иш этиб бузгъанлай тургъандыла. Андан сора немецле четникледен болгъан аманатланы ёлтюрюб башлайдыла, чентикле уа аннга джууабха Титону партизанларыны юсюнден информацияны бергендиле.<ref name=":1" />

Югославияны Экинчи дуния къазауатда къоранчлары тюрлю-тюрлю тинтиучюлеге кёре бир-биринден иги кесекге айрылады - 1 миллиондан 1 миллион 800 минг адамгъа дери, алай а арт джыллада ышанырча тинтиуледе ол къоранчланы 1 миллиондан азыракъ болгъаны оюмгъа келинеди.<ref>{{Статья|автор=Geiger V.|заглавие=Ljudski gubici Hrvatske u Drugom svjetskom ratu koje su prouzročili “okupatori i njihovi pomagači” Brojidbeni pokazatelji (procjene, izračuni, popisi)|год=2011|издание=Hrvatski institut za povijest|страницы=713-716}}</ref> <ref>{{Книга|автор=Myers Paul, Campbell Arthur|заглавие=The population of Yugoslavia|год=1954|издательство=U.S. Bureau of the Gensus. International Population Statistics Reports|страницы=23}}</ref> <ref>{{Книга|автор=[[Томашевич, Йозо|Tomasevich J.]]|заглавие=War and revolution in Yugoslavia, 1941-1945. Occupation and collaboration|год=2001|издательство=Stanford University Press|страницы=723}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://www.knjigainfo.com/index.php?gde=%40http%3A%2F%2Fwww.knjigainfo.com%2Fpls%2Fsasa%2Fbip.text%3Ftid%3D38347%40|title=Žrtve licitiranja. Sahrana jednog mita, Bogoljub Kočović|author=Glisic V.|website=Internet archive WaybackMachine|access-date=2022-12-26|archive-date=2013-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130801090050/http://www.knjigainfo.com/index.php?gde=%40http%3A%2F%2Fwww.knjigainfo.com%2Fpls%2Fsasa%2Fbip.text%3Ftid%3D38347%40|url-status=bot: unknown}}</ref>

=== Болалмагъан «Уллу Югославия» ===
{{main|Балкан Федерация}}

Къазауатдан сора [[Тито, Иосип Броз|Иосип Броз Тито]] [[Балкан Федерация]] аты бла Уллу Югославия къурар муратлы болгъанды,  [[Сталин]] эмда [[Димитров, Георгий|Димитров]] бла бирге бу оноу сюзюлгенди. Тито Белградда аралыгъы болгъан Югославия эмда федерал республикала болуб [[Болгария|Болгария]] бла [[Албания|Албанияны]] бирлешдирирге излегенди. Аллында югослав-албан эмда югослав-болгар экономика-таможня бирликле къурулгъандыла, алай а артдан не Уллу Югославия, не Албанияны къошулуу, не Болгария бла бирлик болуналмагъанды, Албанияны эмда Болгарияны башчылыкълары бла къарамлары келишмегени себебли, бу проект къагъытда къалгъанды, кечирек Сталин бла айрыллгъанындан сора уа ахыры бла тарихге кёюмлгенди бу идея.

=== Социалист Югославия (1945—1991) ===
[[Файл:SocialistYugoslavia-ru.svg|thumb|left|300px|СФРЮ-ну административ-территориялыкъ бёлюнюую]]
{{main|Социалист Федератив Республика Югославия}}

Югославия алты социалист республикадан къуралгъан федерация болгъанды: [[Демократ Федератив Югославия]] (1945-ден), [[Федератив Халкъ Республика Югославия]] (ФХРЮ) (1946-дан), [[Социалист Федератив Республика Югославия|Социалист Федератив Республика Югославия (СФРЮ)]] (1963-ден).

Социалист Югославияны миллет къуралыш моделини тамалында [[федерализм]] сайланнганды. СФРЮ-ну 1974-чю джылдагъы конституциясына кёре федерацияны сёбъектлери алты социалист республика бла эки автоном социалист край болгъандыла. Югославияда джашагъан бютеу халкъла тенг саналгъандыла. Титону миллет-кърал реформалары бир къауум джетишимлеге келтиргенди: къазауатны заманында этник тазалаула унутула башлагъандыла, къралда халкъла арасы тиклик да ауурлугъун азайтханды. Башчылыкъ джангы халкъланы башында миллет биригиу — югослав халкъны къуралгъанын баямлагъанды. Кеслерин югословенлеге санагъанланы (асламысы къатыш юйдегиледе тууугъанла болгъандыла) саны тергеуден тергеуге кёбейгенлей тругъанды, Югославияны чачылыууна аланы халкъны санында юлюшю 5 % озгъанды.

Югославияны коммунист партиясыны лидери Иосип Броз Тито бла Сталинны арасында келишмегенлик СССР бла Югославияны арасында байламланы юзюлюуюне чурум болгъанды. Югославиягъа эмда аны башчылыгъына къаршчы кючлю идеология компания башлатылгъанды. Сталин ёлгенден сора бу келишмегенлик алгъынча кючлю болмаса да, Югославия [[Варшава кесаматны организациясы]]на кирмегенди, эмда НАТО бла аннга къаршчы колониялыкъ зулмудан азатланнган къралладан къуралгъан [[Къошулмауну къозгъалыуу]]н къурагъанды. Тито башчылыгъ этген джыллада Югославия Кюнбатыш бла бир къауум коммунист режимлени арасында келечилик ролгъа ие болгъанды (сёз ючюн, [[маоизм|маоист]] [[КХР|Къытай]]).

Иосип Броз Титону режими кюнбатшы эмда кюнчыгъыш къралланы блокларыны арасында табсызлыкъла бла кеси хайырына ойнагъанды, эмда къазауатдан сора онджыллыкълада Югославия иги терк айныб башлагъанды.

=== Югославияда децентрализация процессле ===
Урушдан сорагъы Югославияны экономикалыкъ эмда политикалыкъ системасы совет юлгю бла ишлениб башлагъанды, алай а 1949-чу джылда Сталин бла келишмезликледен сора болгъан айрылыу, къралны талманы бир тюрлю боллугъуна джол ачханды. Югославияны джашаууну эмда айныууну он джылла бла аллына нюзюр салгъан — «Ишчи коллективле джанындан кърал мюлк предприятиелени эмда баш мюлк биригиулени оноуун этиуню юсюнден баш закон» алынады<ref>Основной закон об управлении государственными хозяйственными предприятиями и высшими хозяйственными объединениями со стороны трудовых коллективов // Конституция и основные законодательные акты Федеративной Народной Республики Югославии. — С. 362—374.</ref>. Бу закон ишчи коллективлеге предприятиеде оноуну джюрютюуде башчылыкъ этген ишчи кенгешни сайларгъа эркинлик бергенди, алай а башха джаны бла къаралса, бу закон Югославияны децентрализациясына джол ачханды.

Бу джолда эндиги атлам «Федератив Халкъ Республика Югославияны джамагъат эмда политикалыкъ къурулушуну эмда властны союз органларыны юсюден закон» болады<ref>Там же, С. 45-84.</ref>, ол [[Социалист кеси оноу|кеси оноуну принциплерин]] бегитеди эмда аны политика сферагъа да бир къауум затларын джаяды. Белгиленнге курс Югославияны коммунист партиясыны 1952-чи джылда баргъан 6-чы съездини бегимлери да бегитгенди.

Халкъны ангысында децентрализация курс белгили политикачы [[Джилас, Милован|Милован Джиласны]]  «[[Борба (газет)|Борба]]» газетде 1953/54 номеринде къралны демократлашыууну андан ары бардырыуун излеб статья да кючлендиргенди. Бу статьяла джамагъатны эсин къозгъагъандыла, кърал башчылыкъда аккыллылыкъ болса да, бу курс андан ары бардырылгъанды.

1963-чю джылда джангы конституция алыннганы бла къралгъа джангы ат аталады — Социалист Федератив Республика Югославия (СФРЮ). Республикала бла крайланы хакълары кенгередиле, экономика джанындан да аслам эркинлик аладыла.

Алай болса да, Югославияда социал эмда миллет келишмегенликле ёсе баргъандыла. 1968-чи джылны майында Белградда {{iw|Югославияда 1968-чи джылда студент демонстрацияла|студент демонстрацияла|sr|Студентске демонстрације у Југославији 1968.}} «Къызыл буржуазия къорасын!» лозунг бла баргъандыла. 1968-чи джылны ноябрында [[косовочу албанлыла]] [[Социалист автоном край Косово|Косовода]] биринчи миллетчи аякъланыулары болгъанды. 1971-чи джылда Хорватияда, республиканы федерацияда хакъларын кенгертиу эмда демократ эмда экономика реформаланы бардырыу нюзюр бла къозгалыу къуралады ([[Хорват джаз]]). Алай а хорватланы демонстрациялары чачыу-къучуу этиллгенди, аны ызындан Хорватия бла Сербияны башчылыгъында тазалаула башланнгандыла.

1971-1972-чи джыллада Словения, Хорватия эмда Сербияда республикан коммунист партияланы башчылыгъында реформачы къозгъалыула кюч ала башлайдыла, Тито аланы кесине къоркъуу болгъанын ангылаб, 1971 джылда Хорватияда "миллетчилени", 1972-чи джылда эсе уа Сербияда "либералланы" къаушатады. Талай замандан ол къадар Словениядагъы "[[технократ]]лагъа" да келеди, Македония бла Босния эм Герцоговинаны коммунистле союзларында реформатарла да къоратыладыла.

1974-чи джылда алыннган конституция союз республикаланы хакъларын кенгертеди, Сербияны автоном крайлары — [[Социалист автоном край Воеводина|Воеводина]] бла [[Социалист автоном край Косово|Косовону]] эркинликлери да республикаланыкъына джууукълашады.

Титону 1980-чи джылда ёлюмюнден сора, экономика табсызлыкъларыны шартларында, 1981-чи джылда Косовода конфликт башланады.

=== Югославияны чачылыуу ===
[[Файл:Breakup of Yugoslavia.gif|thumb|300px|Югославияны чачылыуу]]
{{Main|Югославияны чачылыуу}}
Югослав федерацияны чачылыууну факторларыны эм башларында Титону ёлюмю, эмда аны ызындан келгенлени экономика эмда миллет политикада джетишимсизликлери, дуния социалист системаны чачылыуу, Европада миллетчиликни баш кёлтюрюую болгъанды. 1990-чы джылда СФРЮ-ну бютеу республикаларында эркин сайлаула ётедиле. Барысында да миллетчи кючле хорлайдыла.

Миллетле арасы татыусузлукъну ёсюую себебли, [[Тито, Иосип Броз|Титону]] осияты бла къралда президент къуллукъ къоратылады, къралны башына [[СФРЮ-ну президиуму|Президиум]] келеди, аны къурамындагъыла (союз республикаланы эмда автоном крайланы башчылары) джыл сайын бир-бирлерин алмашдырыб президиумгъа башчылыкъ этгендиле. 1980-чи джылланы арасындагъы къысха экономикалыкъ джашнаудан, терк тыйылмагъан инфляция аны ызындан да экономиканы оюулуу келеди. Бу болум экономика джанындан айныгъан [[Сербия]], [[Хорватия]] эмда [[Словения]] бла башха республикаланы арасын бузады.

1991-чи джылдагъы политикалыкъ кризисни баргъанында алты республикадан тёртюсю айрылады: [[Словения]], [[Хорватия]], [[Босния и Герцеговина]], [[Шимал Македония|Македония]].

== Къурам ==

=== Уллу Югославия ===

==== Серблилени, Хорватлыланы эмда Словенлилени Короллугъу (СХСК), Югославия Короллукъ(ЮК) ====
* [[Драва бановина]]
* [[Тенгиз джагъа бановина]]
* [[Зета бановина]]
* [[Сава бановина]]
* [[Морава бановина]]
* [[Врба бановина]]
* [[Дрин бановина]]
* [[Вардар бановина]]
* [[Дунай бановина]]
* [[Белград]]
* [[Хорват бановина]] (1939) — Сава эмда Тенгиз джагъа бановиналаны бирлешдириуден къуралгъанды

==== Федератив Халкъ Республика Югославия (ФХРЮ), Социалист Федератив Республика Югославия (СФРЮ) ====
Социалист Югославия социалист республикаладан къуралгъанды (1963-чю джылгъа дери — халкъ республикаладан); аны тышында Сербияны къурамында эки социалист автоном край (1963-чю джылгъа дери — автоном область) болгъанды.

{| class="wikitable"
! class="unsortable"|Официал аты
! class="unsortable"|Ара шахары
! class="unsortable"|Байрагъы
! class="unsortable"|Герби
! Джери, км²
! Халкъы, минг адам<br><small>([[30 июнь]] [[1976 джыл]]гъа)<ref name="BSE">{{Из БСЭ|заглавие=Югославия}}</ref></small>
|-
|'''[[Социалист Республика Босния эм Герцеговина]]'''
|style="width:7em;"|[[Сараево]]
|style="width:6em;"|[[Файл:Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg|center|70px|border]]
|style="width:4em;"|[[Файл:Coat of Arms of the Socialist Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|center|40px]]
| 51 129
| 4021
|-
|'''[[Социалист Республика Македония]]'''
|[[Скопье]]
|[[Файл:Flag of North Macedonia (1946–1992).svg|center|70px|border]]
|[[Файл:Coat of arms of Macedonia (1946-2009).svg|center|40px]]
| 25 713
| 1797
|-
|'''[[Социалист Республика Сербия]]'''
|[[Белград]]
|rowspan=3|[[Файл:Flag of SR Serbia.svg|center|70px|border]]
|rowspan=3|[[Файл:Coat of Arms of the Socialist Republic of Serbia.svg|center|40px]]
| 88 361
| 8843
|-
| [[Социалист автоном край Косово]]
| [[Приштина]]
| 10 887
| 1429
|-
| [[Социалист автоном край Воеводина]]
| [[Нови-Сад]]
| 21 506
| 1989
|-
|'''[[Социалист Республика Словения]]'''
|[[Любляна]]
|[[Файл:Flag of Slovenia (1945-1991).svg|center|70px|border]]
|[[Файл:Coat of Arms of the Socialist Republic of Slovenia.svg|center|40px]]
| 20 251
| 1782
|-
|'''[[Социалист Республика Хорватия]]'''
|[[Загреб]]
|[[Файл:Flag of SR Croatia.svg|center|70px|border]]
|<center>[[Файл:Coat of Arms of the Socialist Republic of Croatia.svg|40px]]<center>
| 56 538
| 4514
|-
|'''[[Социалист Республика Черногория]]'''
|[[Подгорица]]
|[[Файл:Flag of the Socialist Republic of Montenegro.svg|center|70px|border]]
|[[Файл:Coat of Arms of the Socialist Republic of Montenegro.svg|center|40px]]
| 13 812
| 563
|-
|}

=== Гитче Югославия ===

==== «[[Ючюнчю Югославия]]» — Союз Республика Югославия ([[СРЮ]]) ====
* [[Сербия]] (союз республика)
** [[Косово эм Метохия]] (автоном край, кертиликде — халкъла арасы протекторат)
** [[Воеводина]] (автоном край)
* [[Черногория]] (союз республика)

{|class="wikitable collapsible collapsed" style="text-align: center; font-size: 90%; width:100%"
!colspan=9 style="background:#f9c8c8"|[[Файл:Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg|17px|border]] Югославия ([[Австрия-Маджар империяны чачылыуу|1916]]—[[Югославияны чачылыуу|2006]]) [[Файл:Flag of FR Yugoslavia.svg|22px|border]]
|-style="background:#CCCCFF"
| [[Австрия-Маджар империяны чачылыуу|1918 джыл]]гъа дери
| [[Австрия-Маджар империяны чачылыуу|1918 джыл]]
| [[Югославияны къуралыуу|1918]]—[[1941 джыл]]
| [[Экинчи дуния къазауат]]
| [[1946 джыл]]
| [[1946 джыл|1946]]—[[Югославияны чачылыуу|1991]] джыл
| [[Югославияны чачылыуу|1991]]—[[2006 джыл]]ла
| colspan=2| с [[2006 джыл]]
|-
| rowspan=1 | [[Крайна Герцоглукъ]]
| rowspan=3 style="background:#FFC8BC" | [[Словенлилени, хорватлыланы эмда себрлилен къраллары]]
| rowspan=8 style="background:#FFC8BC" | [[Югославия Короллукъ]] (1929 дери «''Серблилени, хорватлыланы эмда словенлилени короллугъу''») (<small>[[1924 джыл]]дан [[Эркин кърал Риека|Риеканы]] кесеги</small>)
| rowspan=1 | [[Любляна провинция]] ([[Италия Короллукъ (1861—1946)|Италияны]] къурамында)
| rowspan=8 style="background:#FFC8BC" | [[Демократ Федератив Югославия]]
| rowspan=8 style="background:#FFC8BC" | [[Социалист Федератив Республика Югославия]] (1963 дери«''Федератив Халкъ Республика Югославия''») (<small> [[1954 джыл]]дан [[Эркин территория Триест|Триестны]] бир кесеги да</small>)
| colspan=3  style="background:#E0DAB4" | [[Словения]]
|-
| rowspan=1 | [[Хорватия эм Славония Короллукъ|Хорватия эм Славония]], [[Далмация Короллукъ|Далмация]], [[Австриячы Тенгиз джагъа|Тенгиз джагъа]]
| rowspan=2 style="background:#D6FFB0" | [[Бойсунмагъан кърал Хорватия]] <br><small>(Боснияны да кючлегенди)</small>
| colspan=3 style="background:#D6FFB0" | [[Хорватия]] <small>(в [[1991 джыл|1991]]—[[1995 джыл]]лада [[Хорватия|Хорватияны]]  территориясында кесин баямлагъан [[Республика Серб Краина]] болгъанды)</small>
|-
| rowspan=1 | [[Австрия-Маджарны къурамында Босния]]
| colspan=3 style="background:#DADEFF" | [[Босния эм Герцеговина]] <small>(в [[1991 джыл|1991]]—[[1995 джыл]]лада: [[Республика Босния эм Герцеговина]] эмда кесин байалмагъан [[Серб Республика]] эмда [[Хорват республика Герцег-Босна|Герцег-Босна]])</small>
|-
| rowspan=1 | Воеводина [[Транслейтания|Транслейтанияны]] къурамында
| rowspan=1 style="background:#B2DCFF" | [[Банат, Бачка эм Баранья]], [[Банат Республика]]
| rowspan=1 | [[Банат (1941—1944)|Банат]] <small>([[фольксдойче]] управление)</small>, [[Воеводинаны оккупациясы (1941—1944)|Оккупациядагъы Воеводина]]
| rowspan=4 style="background:#FFC8BC" | [[Союз Республика Югославия]] ([[Республика Сербия (1990—2006)|Сербия]] эм [[Республика Черногория (1992—2006)|Черногория]])
| rowspan=4 style="background:#FFC8BC" | [[Сербия эм Черногория]] ([[Республика Сербия (1990—2006)|Сербия]] эмда [[Республика Черногория (1992—2006)|Черногория]])
| rowspan=2 style="background:#B2DCFF" | [[Сербия]]
|-
| rowspan=2 style="background:#B2DCFF" | [[Сербия Короллукъ]]
| rowspan=5 style="background:#B2DCFF" | [[Сербия Короллукъ]]
| rowspan=1 style="background:#B2DCFF" | [[Сербия (1941—1944)|Сербия]] <small>([[Ужица республика|Ужица]])</small>
|-
| rowspan=1 | [[Косово (тарих бёлге)|Косово]] [[Албанияны итальян оккупациясы|Албанияны]] къурамында
| rowspan=1 style="background:#B2DCFF" | [[Республика Косово|Косово]] <br><small>([[2008 джыл]]дан бойсунмагъан кърал</small>
|-
| rowspan=1 style="background:#FFFFBA" | [[Черногория Короллукъ]]
| rowspan=1 style="background:#FFFFBA" | [[Черногория Короллукъ (1941—1944)|Черногория Короллукъ]]
| rowspan=1 style="background:#FFFFBA" | [[Черногория]]
|-
| rowspan=1 style="background:#B2DCFF" | [[Вардарс бановина]] ([[Сербия Короллукъ|Сербияны]] кесеги)
| rowspan=1 style="background:#FFD4E6" | [[Бойсунмагъан республика Македония]]
| colspan=3 style="background:#FFD4E6" | [[Шимал Македония]]
|}
== Белгиле ==
{{Белгиле}}

== Литература ==
* [http://inslav.ru/images/stories/pdf/2011_Jugoslavija_v_XX_veke.pdf Югославия в XX веке: очерки политической истории] / [[Никифоров, Константин Владимирович|К. В. Никифоров]] (отв. ред.), А. И. Филимонова, А. Л. Шемякин и др. — М.: Индрик, 2011.{{Ref-ru}}
* Allcock, John B.: Explaining Yugoslavia. New York: Columbia University Press, 2000
* Anne Marie du Preez Bezdrob: ''Sarajevo Roses: War Memoirs of a Peacekeeper''. Oshun, 2002. ISBN 1-77007-031-1
* Chan, Adrian: ''Free to Choose: A Teacher’s Resource and Activity Guide to Revolution and Reform in Eastern Europe''. Stanford, CA: SPICE, 1991. ED 351 248
* Cigar, Norman, : ''Genocide in Bosnia: The Policy of Ethnic-Cleansing''. College Station: Texas A&M University Press, 1995
* Cohen, Lenard J.: ''Broken Bonds: The Disintegration of Yugoslavia''. Boulder, CO: Westview Press, 1993
* Conversi, Daniele: ''German -Bashing and the Breakup of Yugoslavia'', The Donald W. Treadgold Papers in Russian, East European and Central Asian Studies, no. 16, March 1998 (University of Washington: HMJ School of International Studies) https://web.archive.org/web/20060627040113/http://easyweb.easynet.co.uk/conversi/german.html
* [[Джилас, Милован|Djilas, Milovan]]: ''Land without Justice'', [with] introd. and notes by [[William Jovanovich]]. New York: Harcourt, Brace and Co., 1958.
* Dragnich, Alex N.: ''Serbs and Croats. The Struggle in Yugoslavia''. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1992
* Fisher, Sharon: ''Political Change in Post-Communist Slovakia and Croatia: From Nationalist to Europeanist''. New York: Palgrave Macmillan, 2006 ISBN 1-4039-7286-9
* [[Misha Glenny|Glenny, Mischa]]: ''The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804—1999'' (London: Penguin Books Ltd, 2000)
* [[Misha Glenny|Glenny, Mischa]]: ''The fall of Yugoslavia: The Third Balkan War'', ISBN 0-14-026101-X
* Gutman, Roy.: ''A Witness to Genocide. The 1993 Pulitzer Prize-winning Dispatches on the «Ethnic Cleansing» of Bosnia''. New York: Macmillan, 1993
* Hall, Brian: The Impossible Country: A Journey Through the Last Days of Yugoslavia. Penguin Books. New York, 1994
* Harris, Judy J.: ''Yugoslavia Today''. Southern Social Studies Journal 16 (Fall 1990): 78—101. EJ 430 520
* Hayden, Robert M.: Blueprints for a House Divided: The Constitutional Logic of the Yugoslav Conflicts. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2000
* Hoare, Marko A., ''A History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day''. London: [[Saqi Books|Saqi]], 2007
* Hornyak, Arpad. ''Hungarian-Yugoslav Diplomatic Relations, 1918—1927'' (East European Monographs, distributed by Columbia University Press; 2013) 426 pages
* [[Barbara Jelavich|Jelavich, Barbara]]: ''History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries'', Volume 1. New York: American Council of Learned Societies, 1983 ED 236 093
* [[Barbara Jelavich|Jelavich, Barbara]]: ''History of the Balkans: Twentieth Century'', Volume 2. New York: American Council of Learned Societies, 1983. ED 236 094
* Kohlmann, Evan F.: ''Al-Qaida’s Jihad in Europe: The Afghan-Bosnian Network'' Berg, New York 2004, ISBN 1-85973-802-8; ISBN 1-85973-807-9
* [[Lampe, John R]]: ''Yugoslavia As History: Twice There Was a Country'' Great Britain, Cambridge, 1996, ISBN 0-521-46705-5
* Malesevic, Sinisa: Ideology, Legitimacy and the New State: Yugoslavia, Serbia and Croatia. London: Routledge, 2002.
* Owen, David. ''Balkan Odyssey'' Harcourt (Harvest Book), 1997
* Pavlowitch, Steven. ''Hitler’s New Disorder: The Second World War in Yugoslavia'' (2008) [https://www.amazon.com/Hitlers-New-Disorder-Yugoslavia-Columbia/dp/0231700504/ excerpt and text search]
* {{книга |год=2006 |заглавие=The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005 |издательство=[[Indiana University Press]] |место=Bloomington |isbn=978-0-253-34656-8 |ссылка=https://books.google.com/books?id=FTw3lEqi2-oC&printsec=frontcover |ref=Ramet |язык=en |автор=Ramet, Sabrina P. }}
* [[Walter Roberts (writer)|Roberts, Walter R.]]: ''Tito, Mihailovic, and the Allies: 1941—1945''. Duke University Press, 1987; ISBN 0-8223-0773-1
* Sacco, Joe: ''Safe Area Gorazde: The War in Eastern Bosnia 1992—1995''. Fantagraphics Books, January 2002
* Silber, Laura and Allan Little:''Yugoslavia: Death of a Nation''. New York: Penguin Books, 1997
* [[Rebecca West|West, Rebecca]]: ''Black Lamb and Gray Falcon: A Journey Through Yugoslavia''. Viking, 1941
* White, T.: ''Another fool in the Balkans — in the footsteps of Rebbecca West''. Cadogan Guides, London, 2006
* [https://web.archive.org/web/20080507165335/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,796967,00.html Time homepage: ''New Power'']
* [https://books.google.com/books?id=-84_kkgMf2QC&printsec=frontcover&dq=yugoslavia&lr=&hl=de&sig=EHuYV6lzCu4V7nJP_iINgo90ajU#PPP15,M1 The First Yugoslavia: Search for a Viable Political System, by Alex N. Dragnich]

== Джибериуле ==

* {{cite web |title = Югославияны каралары |url = http://www.ohr.int/ohr%2Dinfo/maps/ |archive-url = https://web.archive.org/web/20120212164932/http://www.ohr.int/ohr%2Dinfo/maps/ |archive-date = 2012-02-12 |deadlink = yes }}
* {{cite web |title = «Yugoslavia: the outworn structure» CIA report from November 1970 |url = http://www.foia.cia.gov/CPE/ESAU/esau-46.pdf |archive-url = https://web.archive.org/web/20121110192905/http://www.foia.cia.gov/CPE/ESAU/esau-46.pdf |archive-date = 2012-11-10 |deadlink = yes  |lang = en }}
* [http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/1/hi/world/europe/4997380.stm Timeline: Break-up of Yugoslavia at BBC]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100302164816/http://www.ericdigests.org/1995-2/bosnia.htm Teaching about Conflict and Crisis in the Former Yugoslavia]
* {{cite web |title = Video on the Conflict in the Former Yugoslavia |url = http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552526 |archive-url = https://web.archive.org/web/20121215042159/http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552526 |archive-date = 2012-12-15 |deadlink = yes  |lang = en }} from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
* [http://chnm.gmu.edu/1989/exhibits/collapse/essay The collapse of communist Yugoslavia]{{ref-en}}

[[Категория:Югославия| ]]
[[Категория:Тарих къралла]]
[[Категория:Балканлада тарих къралла]]
[[Категория:Босния эм Герцеговинаны тарихи]]
[[Категория:Сербияны тарихи]]
[[Категория:Словенияны тарихи]]
[[Категория:Хорватияны тарихи]]
[[Категория:Черногорияны тарихи]]
[[Категория:Македонияны тарихи]]