Айдахо
Айда́хо (ингил. Idaho, ХАФА: [ˈaɪ̯dəɦoʊ̯][1], А́йдахоу) — АБШ-ны шоштенгизли Шимал-Кюнбатышында орналгъан, Тау штатланы къауумуна кирген штатыды. Штатны эм уллу эмда ара шахары — Бойседи. Къалгъан штатланы арасында Айдахо — майданы бла 14-чюдю эмда халкъыны саны бла 39-чуду. Айдахогъа штат статус 1890 джылны 3 июлунда 43-чю болуб берилгенди. Табигъат ресурсланы кёблюгюню эсебинден Айдахону чам атына «Джаухар штат» (ингил. «Gem state») дейдиле. Штатны девизи: «Esto perpetuum» (лат.: «Ёмюрлеге былай болсун»).
Топонимикасы[тюрлендир | кодну тюрлендир]
Штатны атыны чыкъгъаныны юсюнден тарихчилени бир оюмлары джокъду. Версияладан бирине кёре, 1860 джылда шахтёрладан лоббист болгъан Джордж Уиллинг (ингил.), Конгрессге, бусагъатда Колорадо штат болгъан джангы территориягъа «Айдахо» деб атаргъа теджегенди. Аны сёзлерине кёре, шошон тайпаны тилинде «Айдахо» сёз «тау джаухар» (ингил. gem of the mountains) деген магъананы тутханды. Алай а, Конгрессде Уиллингни сылтауларына ишек этгендиле эмда джангы территориягъа «Колорадо» деб аталгъанды. Алай болса да, Колорадону шахарларыны бирине 1859 джылда[2] огъуна Айдахо ат берилгенди (1866 джылдан — Айдахо-Спрингс)[3]. Кечирек Уиллинг, бу сёзню кеси къурагъанын айтханды деген оюм да барды[4][5].
Башха версиягъа кёре, «айдахо» сёз (алгъа ингил. ee-dáh-how, «и-да́-хоу») шошонланы тилинден «Кюн чыгъады» деген магъанына тутханды; сёз, арапахо тайпаны тилинден чыкъгъан болургъа да боллукъду[2]. Ючюнчю версиягъа кёре, «айдахо» («ídaahę́»), «душман» деген магъананы тутады; бу сёз бла атабаск тайпа команчи тайпаны белгилегенди[6].
1860 джылны 9 июнюнда Колумбия суу бла «Айдахо» (ингил. Idaho(e)) деб аталгъан пароход ийилгенди[2][7]. Пароходну аты бла 1861 джылда джангы къуралгъан Айдахо округга ат берилгенди. 1863 джылда Вашингтон территориядан бу округну аты бла ат берилген джангы территория айырылгъанды[8]. 1890 джылда Айдахо территориягъа штат статус берилгенди.
Шахарлары[тюрлендир | кодну тюрлендир]
| 10 мингден кёб адам джашагъан шахарла 2004 джылны 1 июлюнда болумгъа кёре | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Демографиясы[тюрлендир | кодну тюрлендир]
Штатда джашагъанладан джарымы чакълы бир шахарлада джашайды. Миллет къурамы: немецле — 18,9 %, ингилизлиле — 18,1 %, ирландлыла — 10 %, «американлыла» — 8,4 %, норвеглиле — 3,6 %, шведлиле — 3,5 %[9].
Белгиле[тюрлендир | кодну тюрлендир]
- ↑ Pronunciation of Idaho. Inogolo.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 John E. Rees Idaho - its meaning, origin and application. — Portland: The Ivy Press, 1917. — 16 p. — ISBN 1113409312
- ↑ Fun Facts and Trivia - Historic Idaho Springs (ингил.). Historical Society of Idaho Springs. Тинтилгенди: 17 октябрь 2010.
- ↑ Richard W. Etulain, Bert W. Marley "Origins of the Name 'Idaho'" // The Idaho heritage: a collection of historical essays. — Idaho State University Press, 1974. — 230 p.
- ↑ Erl H. Ellis That Word "Idaho". — Denver: Western Folklore, 1951. — № 4.
- ↑ Online Etymology Dictionary (ингил.). Тинтилгенди: 17 октябрь 2010.
- ↑ Idaho's Name (ингил.). Official Idaho Vacation and Travel Planning Guide. Тинтилгенди: 17 октябрь 2010.
- ↑ Idaho County (ингил.). Idaho.gov. Тинтилгенди: 17 октябрь 2010.
- ↑ Этнический состав штата Айдахо
.svg)
 Бу, АБШ-ны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.
|