Болид
Болид (фр. bolide , грек. βολίς, βολίδος — «темир садакъ» сёзден) — джарыкълыгъы −4m аз болмагъан (Венерадан джарыкъ) неда эсленнген мюйюш ёлчемлери болгъан метеорду[1]. Халкъла арасы астрономия бирликде «болид» сёзню официал айгъакълауу джокъду.
Бек джарыкъ болидлеге суперболид дейдиле.
Болидлени учууларыны траекториясы асламысы бла гиперболалы болады. Джерни атмосферсаына кирсе болидле букъу бла ионлашхан газладан ыз (къуйрукъ) къоядыла. Джерге болидледен айрылыб метеоритле тюшерге боладыла. Учуу тауушну [2] неда радиобайламны бузукълугъун келтирге болады.
Уллу болидлени кюндюз да кёрюрге болады.[1] Эм уллу болидлени бирине Бенешов саналады. Аны джарыкълыгъы −21m джулдуз ёлчемде болгъанды (тенглешдириуге: Айны джарыгъы −13m, Кюнню −26m). Сихотэ-Алинь метеороидни тюшюую уа «кюнден джрыкъ» болгъанды, «кёлекке бергенди» (тюшюу кюндюз болгъанды) эмда «кёз къаматханды» [1]. Болидлени сынчакълар ючюн АБШ-да, Канадада, Европада болид къармаула къуралгъадыла. Алай а алай эффектив болалмагъандыла. Бусагъатда болидлени космосдан джолдашла къарайдыла [2] Болууну метеоритика тинтеди.
Юлгюле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- 1718 джылны 19-чу мартында Галлей 2,5 верста диаметри болгъан, 476 вёрста мийикликде(Галлейни ёлчегени) болидни сынчыкълагъанды, ол «Кюн кибик джарытханды».[3]
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ 1,0 1,1 Статья «Болид» из БСЭ
- ↑ Дагъыда Электрофон болидге къара
- ↑ И.Фелкнер: Астрономія для любознательныхъ людей. Кіевъ, 1892 г., с. 103
 Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Болид.
|