Контентге кёч

Истанбул

Интервикилени тюрлендир
Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Истанбул (магъаналары).

Истанбул
тюр. İstanbul
Орналгъаны
Координатлары:41°00′36″ N 28°57′37″ E / 41.01° N 28.960278° E (G) (O) (Я)
Тенгизден мийиклиги:100 метр т. м.
Сагъат бёлгеси: UTC+2, джай — UTC+3
Къралы:Тюрк Тюрк
Алгъыннгы атлары:330 дери — Византий
450 дери — Джангы Рим
1930 дери — Константинополь
Тамалы салыннганды:б. э. дери 667 джылда
Картада кёрюнюмю:
Истанбул (Тюрк)
Истанбул (Тюрк)
Статистика билгиле
Майданы:5 343 км²
Халкъыны саны:илде — ▲13 854 740 адам[1]
шахарда — 6 536 862 адам[2]
Басыннганы:2 480,9 адам/км²
Административ билгиле
Башчысы:Экрем Имамоглу
Официал сайты:http://www.ibb.gov.tr/
Телефон коду:+90 212 (Европа кесеги)
+90 216 (Азия кесеги)
Почта индекси:34010-34850
80000-81800
тюрлендириу Шаблонну документациясына къарагъыз

Истанбул (тюр. İstanbul — [isˈtanbuɫ], [иста́нбул]) — Тюркню эм уллу шахарыды эмда къралны баш саудюгер, индустриал, культура аралыгъы эм портуду. Босфор ачыкъ богъаз шахарны Европадагъы бла Азиядагъы эки кесекге бёледи эмда бу богъазны юсю бла эки кёпюр салыныбды. Истанбулну эки бёлюмюнде да джашагъан адамла саналса, ол Европаны эм уллу шахары болады, эмда дунияда эм уллу шахарладан бириди. Рим, Византия, Латин эм Осман империяланы ара шахары болгъанды[3].

XIII ёмюрде араблыла шахарны «Истинполин» деб таныгъандыла, бу ат грекча εἰς τὴν Πόλι(ν) («ис тин пόли(н)», «ис тим бόли(н)») — «шахаргъа»[4] деген фразадан къуралгъанды. Араблыланы айтыуларындан бусагъатдагъы аты да чыкъгъан болургъа боллукъду[5][6]. Башха версиягъа кёре шахарны бусагъатдагъы аты Исламбул («исламны шахары») дегенден къуралгъанды. Алай а, 1453 джылда Константинополь кючленнгинчи дери да Истинполин ат болгъаны себебли, ахыр версия ишеклиди[7]. 1760 джылда чыкъгъан (практикада реализация этилмеген) фирман, XV ёмюрню документлеринде огъуна тюбеген Исламбол атны официал халда джюрютюрге салгъанды[8][9].

1930 джылгъа дери шахарны официал халкъла аралы аты — Константинополис (грек. «Константинни шахары»; тюр. Konstantiniyye) болгъанды. Башха тарих аты (бусагъатха дери да Константинополисчи патриархны титулунда хайырланнган) — Джангы Рим[10] неда Экинчи Рим (грек. Νέα Ρώμη, лат. Nova Roma) болгъанды. Тамалы салыннгандан 330 джылгъа дери шахарны аты Виза́нтий (грек. Βυζάντιον; Бизантион) болгъанды.

1923 джылда Тюрк республиканы халкъла аралы танылыуундан сора ол джылны 29 октябрында къралны ара шахары Анкара баямланнганды. 28 март 1930 джылда[11][12][13] тюрк тамадалыкъ шахарны къуру тюрк атын хайырланыргъа буйрукъ бергенди. Болса да, грек тилде Константинополь (грек. Κωνσταντινούπολη, «Константинуполи») ат сакъланады. Грекча Истанбул къуру Шахар деб да танылады (грек. Πόλη, «Поли»).

Истанбул, Тюркню шимал-кюнбатыш джанында, дуппурлу джерледе, Босфор ачыгъ богъазны эки джагъасында да эм (къыбылада) Мермер тенгизни джагъасында орналгъанды. Шахарны баш кесеги Европада орналады, гитчереги — Азияда. Шахарны европалы кесегин Алтын Мюйюз бухта эки бёледи. Шахарны майданы — 2 106 км²-ди, координатлары — 41°00′ N 29°00′ E / 41° N 29° E (G) (O).

1912 джылда шахарда эм аны тийресинде джашагъанды: 449 114 тюрклю, 364 469 грекли, 159 153 эрменли, 46 581 чууутлу, 4 331 болгарлы, 142 825 башха адам[14].

Шахарда джашагъан халкъны саныны динамикасы:

Джыл Халкъ
33080 000
400400 000
530590 000
545560 000
715370 000
950530 000
1000750 000
1200350 000
145356 000
Джыл Халкъ
1477175 000
1566600 000
1817500 000
1860715 000
1885873 570
1890874 000
18971 059 000
1901942 900
1914909 978
Джыл Халкъ
1927680 857
1935741 148
1940972 000
19451 102 000
19501 366 000
19551 875 000
19601 912 000
19652 101 000
19702 132 407
Джыл Халкъ
19752 547 364
19804 772 708
19857 475 982
19909 220 000
199711 690 000
200012 803 000
200513 097 536
200613 820 830
201012 783 000

Сурат галерея

[тюзет | къайнакъны тюзет]
  1. ↑ The Results of Address Based Population Registration System, 2012. The Turkish Statistical Institute (28 января 2013 г.). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (1 февраль 2013). Тинтилгенди: 28 января 2013 г..
  2. ↑ Büyükşehir belediyeleri ve bağlı belediyelerin nüfusları — 2011 Население илов (провинций) и ильче (районов-муниципалитетов). ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) VERİ TABANI. TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (Турецкий институт статистики) (2011). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (5 август 2012). Тинтилгенди: 9 май 2012.(тюр.)
  3. ↑ Истанбулын үзэсгэлэнт газрууд ба бэлгэдэл
  4. ↑ Britannica, Istanbul: In the 13th century Arabs used the appellation Istinpolin, a «name» they heard Byzantines use—eis tēn polin—which, in reality, was a Greek phrase that meant «in the city.»
  5. ↑ Lewis, ix
  6. ↑ D. J. Georgacas, The names of Constantinople, American Philological Association: Transactions, Ixxviii (1947), 347-67. См. Edward G. Bourne, The Derivation of Stamboul, Τhe American Journal of Philology, Vol. 8, No. 1 (1887), с. 78-82
  7. ↑ Adrian Room, Placenames of the world, McFarland, 2006, с. 177
  8. ↑ "Istanbul", The Encyclopedia of Islam, Vol. IV, E.J. Brill, Leiden: 1997, с. 224
  9. ↑ Alain Servantie, Le voyage à Istanbul, Editions Complexe, 2003, с. 4
  10. ↑ Константинополь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  11. ↑ Robinson, Richard D. (1965). The First Turkish Republic: A Case Study in National Development. Cambridge: Cambridge University Press.
  12. ↑ BBC — Timeline: Turkey
  13. ↑ Room, Adrian, (1993), Place Name changes 1900—1991, Metuchen, N.J., & London:The Scarecrow Press, Inc., ISBN 0-8108-2600-3 p. 46, 86.
  14. ↑ George Sotiriadis, An Ethnological Map Illustrating Hellenism in the Balkan Peninsula and Asia Minor, 1918
  Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Истанбул.
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Истанбул&oldid=109432»