Кириллица бетни къайнагъына къара

{{Джазма 
|аты                 = Кириллица
|типи                = Консонант-вокал
|тилле               = [[буруннгу славян тил|буруннгу славян]], [[клиса-славян тил|клиса-славян]], [[орус тил|орус]], [[серб тил|серб]], [[болгар тил|болгар]], [[македон тил|македон]], [[украин тил|украин]], [[къарачай-малкъар тил|къарачай-малкъар]] эм  [[Кириллацаны тамалында алфавитле|кёб башха тилле]]
|къуралгъан джери    = Къыбыла-Кюнчыгъыш [[Европа]]
|территориясы        = 
|датасы              = 
|хайырланнган кёзюую = [[IX ёмюр]]ден башлаб<br /><small>(бусагъатдагъы шекилинде [[XVI ёмюр]]ню ахырындан башлаб)</small>
|джазылгъаны         = солдан онгнга
|белгиле             = 
|статусу             = 
|къурагъан адам      = [[Охридчи Климент]]<br /><small>[[Кирилл бла Мефодий]]<small>
|документ            = 
|чыкъгъаны           = 
— [[Финикий алфавит]] <br />
{{0}}— [[Грек алфавит]] <br />
{{0}}{{0}}— [[Кеч кириллица]]
|туудукълары         = 
|джууукълары         = 
|юникод              = U+0400 — U+04FF <br />
U+0500 — U+052F<br />
U+2DE0 — U+2DFF<br />
U+A640 — U+A69F
|ISO                 = 	Cyrl<br />
Cyrs (Эски кириллица)
|сурат юлгю          = Cyrillic letter Yat.svg
|ёлчеми              = 200px
|ачыкълау            = 
}}
'''Кириллица''' — талай магъанасы болгъан терминди:

1) [[Эски-славян харифле]]: [[глаголица]] бла бирге [[эски-славян тил]]ни буруннгу [[хариф]]лигине саналады;

2) [[Кириллицаны тамалында алфавитле|Кирилл алфавитле]]: [[Эски-славян харифле|эски-славян кириллицаны]] тамалында башха тил ючюн къуралгъан джазма система бла алфавитди.

Кириллицаны тамалында кёб [[славян тилле]]ни алфавитлери къуралгъанды:

* [[белорус тил]] ([[белорус алфавит]]),
* [[болгар тил]] ([[болгар алфавит]]),
* [[македон тил]] ([[македон алфавит]]),
* [[русин тил]] ([[русин алфавит]]),
* [[орус тил]] ([[орус алфавит]]),
* [[серб тил]] ([[вуковица]]),
* [[украин тил]] ([[украин алфавит]]),
* [[черногор тил]] ([[черногор алфавит]]).

Аны тышында алгъыннгы СССР-ни халкъларыны асламысы да кириллицаны тамалында алфавитлеге кёчюрюлгендиле, бусагъатда Россия Федерацияны законларына кёре, Россияда джашагъан халкъланы тиллери да кирилл харифлени хайырланыргъа керекдиле.

== Къуралыуу бла айныууну тарихи ==

[[IX ёмюр]]ге дери славян тиллени джазмалары болгъанды деген билги джокъду. [[863 джыл]]гъа джууукъда Солундан (Салоникле) [[Кирилл бла Мефодий|Константин (Кирилл) Философ бла Мефодий]] къарнашла византий император [[Михаил III]] буйругъу бла славян тилге джазманы къурагъандыла. Къарнашланы кюрешгенлери бла бу харифлик къыбыла славян джерледе бек джайылгъандыла, ол джайылыу Римни рахатсыз этгенлей тургъанды, алай бла [[885 джыл]] [[Рим папа]] кириллицаны клисада джасакъ этгенди.

Болгармияда [[Борис I|сыйылы патчах Борис]] 860 джыл христианлыкъны алгъанды. Андан башлаб Болгария славян джазманы джайылыууну аралыгъы болуб башлайды. Былайда биринчи китаб школ ачылады — '''[[Преслав китаб школ]]''' — анда дин китабланы кирил-мефодий оригиналлары джангыдан джазылгъандыла ([[Инджил]], [[Забур]] (псалтырь), [[Абыстол (китаб)|Абыстол]], дууала), грек тилден джангы кёчюрюуле этиледи, бурурнгу славян тилде джангы чыгъармала чыгъадыла («О письменехъ Чрьноризца Храбра»).<br /> Славян джазманы эм бек джайылгъан, «джашнагъан» заманына, Болгарияда [[Симеон I|патчах Уллу Симеонну]] ([[893]]—[[927]] дждж.) эмда аны джашы [[Борис I|Борис патчахны]] башда заманлары саналады. Кечирек эски-славян тил [[Сербия]]гъа джайылады, X ёмюрню ахырында [[Киев Бийлик]]де дин тил болады.<br /> Эски-славян тил кюнчыгъыш славянланы къраллыкъларында дин тил болгъаны себебли, буруннгу орус тил джанындан кириу этиледи. Бу эски-славян тил кюнчыгъыш славян тилле бла къатышыб, бир тюрлю халгъа келеди.

Аллында кириллица бла [[кюнчгыъыш славянла]], [[къыбыла славянла]]ны бир къаууму эмда [[румынлыла]] хайырланнгандыла («[[румын кириллица]]»); заман бла аланы алфавитлери кеслерича тюрлене, айры халгъа келгендиле, алай а харифлени джазылыуу эмда орфографияны принциплери ушаш къалгъандыла ([[босанчица]] атлы кюнбатыш серб кириллица вариантны тышында) .

== Кириллицаны харифлери ==

Биринчи кирилл алфавитни къурамы белгили тюлдю; «классика» эски-славян кириллица 43 харифден къуралады, алай а анда кечирек къуралгъан харифледа бардыла (ы, оу, йотланнганла). Кириллица саулайы бла [[грек алфавит]]ни къошады кесине, алай а бир-бир грек харифле (кси, пси, фита, ижица) аллында болгъан орунларында тюлдюле, ахырына салыннгандыла. Грек алфавитде болмагъан кирилл харифлени бир къаууму джазылгъанлары бла глаголицаны харифлерине ушайдыла. [[Ц]] бла [[Ш]] ол заманны башха алфавитни харифлерине ушайдыла ([[арамей джазма]], [[эфиоп джазма]], [[копт джазма]], [[чууут джазма]], [[брахми]]) къайсы алфавитден келгенин белгилеген бек къыйынды. [[Б]] шекили бла [[В]] харифге ушайды, [[Щ]] [[Ш]] харифге. [[Диграф]]ланы къурауну принциплери (ЪI харифден Ы, ОУ, йотланнганла) глаголица харифлени ызындан келеди.

Санланы джазыуда кириллицаны харифлери грек системадача хайырланады. Бек эски болуб, классика грек алфавитге огъунакъ кирмгене — [[сампи (хариф)|сампи]] и [[стигма (хариф)|стигма]] харифлени орнуна Ц (900) бла S (6) хайырланнгандыла; кечирек 90 белгилеген [[коппа (кириллица)|коппа]] да Ч хариф бла ауушдурулгъанды. Грек алфавитде болмагъан бир-бир харифле (сёз ючюн, Б, Ж), сан магъананы джюрютмегендиле. 

Кириллицадагъы харифлени не энчи атлары болгъанды, неда грек алфавитден келген атланы джюрютгендиле (кси, пси); талай атны этимологиясы алкъын толу ачыкъланыб бошамагъанды. Кириллицаны баш белгилерини списогу:

[[Файл:Birch bark alphabet of Novgorod.jpg|thumb|400px|Кириллицаны харифлери: новгородчу къайын къабукъда джазма № 591 ([[1025]]—[[1050]] дждж.) ]]
[[Файл:Марка Украины 2005 в честь славянской письменности Кирилла и Мефодия.jpg|thumb|190px|[[Украина|Украинаны]] славян джазмагъа -кириллицагъа аталыб чыгъарылгъан [[почта марка]]сы. [[2005]]]]

{|class="wikitable" style="text-align:center"
|-
!Хариф!!Джазыл-<br />гъаны!!<small>Сан<br />магъанасы</small>!!Окъулууу!!Аты
|-
|class="unicode"|А
|[[Файл:Early Cyrillic letter Azu.png|30px]]||1|| [а] ||[[А (кириллица)|аз]]
|-
|class="unicode"|Б
|[[Файл:Early Cyrillic letter Buky.png|30px]]|| || [б] ||[[Б (кириллица)|бу́ки]]
|-
|class="unicode"|В
|[[Файл:Early Cyrillic letter Viedi.png|30px]]||2|| [в] ||[[В (кириллица)|ве́ди]]
|-
|class="unicode"|Г
|[[Файл:Early Cyrillic letter Glagoli.png|30px]]||3|| [г] ||[[Г (кириллица)|глаго́ль]]
|-
|class="unicode"|Д
|[[Файл:Early Cyrillic letter Dobro.png|30px]]||4|| [д] ||[[Д (кириллица)|добро́]]
|-
|class="unicode"|Е, Є
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yesti.png|30px]]||5|| [е] ||[[Е (кириллица)|есть]]
|-
|class="unicode"|Ж
|[[Файл:Early Cyrillic letter Zhiviete.png|30px]]|| || [ж'] ||[[Ж (кириллица)|живе́те]]
|-
|class="unicode"|Ѕ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Dzelo.png|30px]]||6|| [дз'] ||[[Ѕ (кириллица)|зело́]]
|-
|class="unicode"|ʐ, З
|[[Файл:Early Cyrillic letter Zemlia.png|40px]]||7|| [з] ||[[З (кириллица)|земля́]]
|-
|class="unicode"|И
|[[Файл:Early Cyrillic letter Izhe.png|30px]]||8|| [и] ||[[И (кириллица)|и́же (8-ричное)]]
|-
|class="unicode"|І, Ї
|[[Файл:Early Cyrillic letter I.png|30px]]||10|| [и] ||[[І (кириллица)|и (10‑ричное)]]
|-
|class="unicode"|К
|[[Файл:Early Cyrillic letter Kako.png|30px]]||20|| [к] ||[[К (кириллица)|ка́ко]]
|-
|class="unicode"|Л
|[[Файл:Early Cyrillic letter Liudiye.png|30px]]||30|| [л] ||[[Л (кириллица)|лю́ди]]
|-
|class="unicode"|М
|[[Файл:Early Cyrillic letter Myslite.png|30px]]||40|| [м] ||[[М (кириллица)|мысле́те]]
|-
|class="unicode"|Н
|[[Файл:Early Cyrillic letter Nashi.png|30px]]||50|| [н] ||[[Н (кириллица)|наш]]
|-
|class="unicode"|О
|[[Файл:Early Cyrillic letter Onu.png|30px]]||70|| [о] ||[[О (кириллица)|он]]
|-
|class="unicode"|П
|[[Файл:Early Cyrillic letter Pokoi.png|30px]]||80|| [п] ||[[П (кириллица)|поко́й]]
|-
|class="unicode"|Р
|[[Файл:Early Cyrillic letter Ritsi.png|30px]]||100|| [р] ||[[Р (кириллица)|рцы]]
|-
|class="unicode"|С
|[[Файл:Early Cyrillic letter Slovo.png|30px]]||200|| [с] ||[[С (кириллица)|сло́во]]
|-
|class="unicode"|Т
|[[Файл:Early Cyrillic letter Tvrido.png|30px]]||300|| [т] ||[[Т (кириллица)|тве́рдо]]
|-
|class="unicode"|ОУ, Ү
|[[Файл:Early Cyrillic letter Uku.png|40px]]||(400)|| [у] ||[[У (кириллица)|ук]]
|-
|class="unicode"|Ф
|[[Файл:Early Cyrillic letter Fritu.png|30px]]||500|| [ф] ||[[Ф (кириллица)|ферт]]
|-
|class="unicode"|Х
|[[Файл:Early Cyrillic letter Khieru.png|30px]]||600|| [х] ||[[Х (кириллица)|хер]]
|-
|class="unicode"|Ѡ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Otu.png|40px]]
|800
| [о]
| [[Омега (кириллица)|оме́га]]
|-
|class="unicode"|Ц
|[[Файл:Early Cyrillic letter Tsi.png|40px]]||900|| [ц’] ||[[Ц (кириллица)|цы]]
|-
|class="unicode"|Ч
|[[Файл:Early Cyrillic letter Chrivi.png|40px]]||90|| [ч’] ||[[Ч (кириллица)|червь]]
|-
|class="unicode"|Ш
|[[Файл:Early Cyrillic letter Sha.png|30px]]|| || [ш’] ||[[Ш (кириллица)|ша]]
|-
|class="unicode"|Щ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Shta.png|30px]]|| || [ш’т’] ([ш’ч’]) ||[[Щ (кириллица)|ща]]
|-
|class="unicode"|Ъ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yeru.png|30px]]|| || [ъ] ||[[Ъ (кириллица)|ер]]
|-
|class="unicode"|Ы
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yery.png|30px]]|| || [ы] ||[[Ы (кириллица)|еры́]]
|-
|class="unicode"|Ь
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yeri.png|30px]]|| || [ь] ||[[Ь (кириллица)|ерь]]
|-
|class="unicode"|Ѣ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yati.png|30px]]|| || [æ], [ие] ||[[ять]]
|-
|class="unicode"|Ю
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yu.png|30px]]|| || [йу] ||[[Ю (кириллица)|ю]]
|-
|class="unicode"|ΙΑ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Ya.png|30px]]|| || [йа] ||[[А йотланнган]]
|-
|class="unicode"|Ѥ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Ye.png|30px]]|| || [йэ] ||[[Е йотланнган]]
|-
|class="unicode"|Ѧ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yusu Maliy.png|30px]]||(900)|| [э<sup>н</sup>] ||[[юс гитче]]
|-
|class="unicode"|Ѫ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yusu Bolshiy.png|30px]]|| || [о<sup>н</sup>] ||[[юс уллу]]
|-
|class="unicode"|Ѩ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yusu Maliy Yotirovaniy.png|30px]]|| ||[йэ<sup>н</sup>] ||[[юс йотланнган гитче]]
|-
|class="unicode"|Ѭ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Yusu Bolshiy Yotirovaniy.png|30px]]|| ||[йо<sup>н</sup>] ||[[юс йотланнган уллу]]
|-
|class="unicode"|Ѯ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Ksi.png|30px]]||60||[кс] ||[[Кси (кириллица)|кси]]
|-
|class="unicode"|Ѱ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Psi.png|30px]]||700||[пс] ||[[Пси (кириллица)|пси]]
|-
|class="unicode"|Ѳ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Fita.png|30px]]||9|| [θ], [ф] ||[[фита|фита́]]
|-
|class="unicode"|Ѵ
|[[Файл:Early Cyrillic letter Izhitsa.png|30px]]
|400
|[и], [в]
|[[ижица|и́жица]]
|}

Таблицада берилген хариф атла Россияда бусагъатдагъы [[клиса-славян тил]]де да джюрютюледиле.

Харифлени окъулууу диалектге кёре тюрленирге болгъанды. Ж, Ш, Ц харифле бурун заманлада джумушакъ тунакыла болгъандыла *(бусагъатда къатыдыла); {{unicode|Ѧ}} бла {{unicode|Ѫ}} аллында бурундан келген ачыкъ тауушла болгъандыла.

=== Славян халкъланы бусагъатдагъы кирилл алфавитлери ===

{| border="1" style="text-align: center; width: 100%"
|-
| Беларуская ||А||Б||В||Г|| ||Д|| ||Е||Ё|| ||Ж||З|| || ||І|| ||Й||К||Л|| ||М||Н
|-
| Български ||А||Б||В||Г|| ||Д|| ||Е|| || ||Ж||З|| ||И|| || ||Й||К||Л|| ||М||Н
|-
| Македонски ||А||Б||В||Г|| ||Д||Ѓ||Е|| || ||Ж||З||Ѕ||И|| || ||Ј||К||Л||Љ||М||Н
|-
| Русский ||А||Б||В||Г|| ||Д|| ||Е||Ё|| ||Ж||З|| ||И|| || ||Й||К||Л|| ||М||Н
|-
| Српски ||А||Б||В||Г|| ||Д||Ђ||Е|| || ||Ж||З|| ||И|| || ||Ј||К||Л||Љ||М||Н
|-
| Українська ||А||Б||В||Г||Ґ||Д|| ||Е|| ||Є||Ж||З|| ||И||І||Ї||Й||К||Л|| ||М||Н
|-
|
|-
| Белорус || ||О||П||Р||С||Т|| ||У||Ў||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш|| || ||Ы||Ь||Э||Ю||Я
|-
| Болгар || ||О||П||Р||С||Т|| ||У|| ||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш||Щ||Ъ|| ||Ь|| ||Ю||Я
|-
| Македон ||Њ||О||П||Р||С||Т||Ќ||У|| ||Ф||Х||Ц||Ч||Џ||Ш|| || || || || || ||
|-
| Орус || ||О||П||Р||С||Т|| ||У|| ||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш||Щ||Ъ||Ы||Ь||Э||Ю||Я
|-
| Серб ||Њ||О||П||Р||С||Т||Ћ||У|| ||Ф||Х||Ц||Ч||Џ||Ш|| || || || || || ||
|-
| Украин || ||О||П||Р||С||Т|| ||У|| ||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш||Щ|| || ||Ь|| ||Ю||Я
|-
|}

* [[1990 джыл]]гъа дери украин алфавит …ШЩЬЮЯ тюл …ШЩЮЯЬ бла бошалгъанды.
* Белорус, македон эмда украин джазмада хариф саналмагъан эмда алфавитге кирмеген [[Апостроф (тыйгъыч белги)|апостроф]]хайырланады. Белорус эмда украин джазмалада ол (кириллица)|къаты белгини '''Ъ''']] орнун тутады. Македон тилде уа [[Шва]] ачыкъ тауушду.
* Болгар тилде [[Ъ (кириллица)|'''Ъ''']] — айрыучу белги тюлдю, [[шва|айры ачыкъ тауушну]] белгисиди.

=== Эски (реформалагъа дери) граждан кирилл алфавитле ===

{| border="1" style="text-align: center; width: 100%"
|-
| Болгар 1945 дери ||А||Б||В||Г||Д|| ||Е|| ||Ж||З||И||Й||(І)||К||Л||М||Н||О||П||Р||С
|-
| Орус 1918  дери ||А||Б||В||Г||Д|| ||Е||(Ё)||Ж||З||И||(Й)||І||К||Л||М||Н||О||П||Р||С
|-
| Серб XIX ё. арасына дери ||А||Б||В||Г||Д||Ђ||Е|| ||Ж||З||И||Й||І||К||Л||М||Н||О||П||Р||С
|-
|
|-
| Болгар 1945 дери ||Т|| ||У||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш||Щ||Ъ||(Ы)||Ь||{{Unicode|Ѣ}}|| || ||Ю||Я||{{Unicode|Ѫ}}||({{Unicode|Ѭ}})||({{Unicode|Ѳ}})|| 
|-
| Орус 1918 дери ||Т|| ||У||Ф||Х||Ц||Ч|| ||Ш||Щ||Ъ||Ы||Ь||{{Unicode|Ѣ}}||Э|| ||Ю||Я|| || ||{{Unicode|Ѳ}}||({{Unicode|Ѵ}})
|-
| Серб XIX ё. арасына дери ||Т||Ћ||У||Ф||Х||Ц||Ч||Џ||Ш||(Щ)||Ъ||Ы||Ь||{{Unicode|Ѣ}}||(Э)||Є||Ю||Я|| || ||({{Unicode|Ѳ}})||({{Unicode|Ѵ}})
|-
|}

(Джаякълаулада хариф статусу болмагъан белгиле эмда белгиленнген датадан алгъаракъ хайырланыудан чыкъгъан харифле берилгендиле.)

== Дунияда джайылыуу ==
{{main|Кириллицаны тамалында алфавитлени хайырландыргъан тиллени списогу}}
[[Файл:Cyrillic alphabet distribution map.png|thumb|right|350px|Схемада кириллицаны дунияда джайылуу кёргюзюлгенди. Джашил -кириллица официал алфавитди, джарыкъ джашил -алфавитлени бириди.]]


Бусагъатда [[Официал тил|официал]] [[алфавит]] кибик бу къраллада хайырланады:
* [[Хачыпсы]] ([[хачыпсы тил]])
* [[Белоруссия]] ([[белорус тил]])
* [[Босния эм Герцеговина]] ([[серб тил]])
* [[Болгария]] ([[болгар тил]])
* [[Къазахстан]] ([[къазах тил]])
* [[Къыргъызстан]] ([[къыргъыз тил]])
* [[Шимал Македония]] ([[македон тил]])
* [[Монголия]] ([[монгол тил]])
* [[Приднестровье]] ([[Молдаван алфавит|кирилл джазмасы]] бла [[молдаван тил]])
* [[Россия]] ([[орус тил]])
* [[Сербия]] ([[серб тил]])
* [[Таджикистан]] ([[таджик тил]])
* [[Украина]] ([[украин тил]])
* [[Черногория]] ([[черногор тил]])
* [[Къыбыла Тегей]] ([[тегей тил]])

[[Къарачай-малкъар тил]] да [[1938]]-39 джылладан башлаб кириллицаны тамалында харифле бла хайырланады

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.3em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Гъ гъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Дж дж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Къ къ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Нг нг
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ь 
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
|}

== Кириллицаны кодировкасы ==

* [[Альтернатив кодировка]] (CP866)
* [[Баш кодировка]]
* [[Болгар кодировка]]
* [[CP855]]
* [[ISO 8859-5]]
* [[КОИ-8]]
* [[ДКОИ-8]]
* [[MacCyrillic]]
* [[Windows-1251]]

=== Юникодда кирилица ===


5.1 версиялы [[Юникод]]да тёрт бёлюм айрылгъанды:

{| class="wikitable"
! аты
!colspan="2"| кодланы диапазону ([[санауну оналтылыкъ системасы|hex]])
! ангылатыуу
|-
|rowspan="3"| Cyrillic
|style="text-align: center"| 0400
|style="text-align: center"| 045F
| [[ISO 8859-5]] символла, 864 позициягъа ёрге кёчюрюлгендиле
|-
|style="text-align: center"| 0460
|style="text-align: center"| 047F
| тарих харифле
|-
|style="text-align: center"| 0400
|style="text-align: center"| 04FF
|rowspan="2"| кириллицаны хайырланнган тиллеге къошакъ символла
|-
| Cyrillic Supplement
|style="text-align: center"| 0500
|style="text-align: center"| 052F
|-
| Cyrillic Extended-A
|style="text-align: center"| 2DE0
|style="text-align: center"| 2DFF
| клиса-славян джазмада сатыр башы харифле
|-
| Cyrillic Extended-B
|style="text-align: center"| A640
|style="text-align: center"| A69F
| тюрлю-тюрлю тарих харифле
|}

Юникодда басымы бла кириллицада джазылгъан хариф джокъду, ол себебден аланы къурамлы этерге керек болады, - U+0301 («combining acute accent») символ басымлы ачыкъдан сора къошулады.

{| class="Unicode standard" style="text-align:center; font-size:120%"
|- style="font-family:inherit;font-weight:normal;"
|width="8%"| 
|width="5.75%"|<code>0</code>
|width="5.75%"|<code>1</code>
|width="5.75%"|<code>2</code>
|width="5.75%"|<code>3</code>
|width="5.75%"|<code>4</code>
|width="5.75%"|<code>5</code>
|width="5.75%"|<code>6</code>
|width="5.75%"|<code>7</code>
|width="5.75%"|<code>8</code>
|width="5.75%"|<code>9</code>
|width="5.75%"|<code>A</code>
|width="5.75%"|<code>B</code>
|width="5.75%"|<code>C</code>
|width="5.75%"|<code>D</code>
|width="5.75%"|<code>E</code>
|width="5.75%"|<code>F</code>
|-
|<code>400</code>
|Ѐ||Ё||Ђ||Ѓ||Є||Ѕ||І||Ї||Ј||Љ||Њ||Ћ||Ќ||Ѝ||Ў||Џ
|-
|<code>410</code>
|А||Б||В||Г||Д||Е||Ж||З||И||Й||К||Л||М||Н||О||П
|-
|<code>420</code>
|Р||С||Т||У||Ф||Х||Ц||Ч||Ш||Щ||Ъ||Ы||Ь||Э||Ю||Я
|-
|<code>430</code>
|а||б||в||г||д||е||ж||з||и||й||к||л||м||н||о||п
|-
|<code>440</code>
|р||с||т||у||ф||х||ц||ч||ш||щ||ъ||ы||ь||э||ю||я
|-
|<code>450</code>
|ѐ||ё||ђ||ѓ||є||ѕ||і||ї||ј||љ||њ||ћ||ќ||ѝ||ў||џ
|-
|<code>460</code>
|Ѡ||ѡ||Ѣ||ѣ||Ѥ||ѥ||Ѧ||ѧ||Ѩ||ѩ||Ѫ||ѫ||Ѭ||ѭ||Ѯ||ѯ
|-
|<code>470</code>
|Ѱ||ѱ||Ѳ||ѳ||Ѵ||ѵ||Ѷ||ѷ||Ѹ||ѹ||Ѻ||ѻ||Ѽ||ѽ||Ѿ||ѿ
|-
|<code>480</code>
|Ҁ||ҁ||҂||҃||҄||҅||҆||  ҇||  ҈||  ҉||Ҋ||ҋ||Ҍ||ҍ||Ҏ||ҏ
|-
|<code>490</code>
|Ґ||ґ||Ғ||ғ||Ҕ||ҕ||Җ||җ||Ҙ||ҙ||Қ||қ||Ҝ||ҝ||Ҟ||ҟ
|-
|<code>4A0</code>
|Ҡ||ҡ||Ң||ң||Ҥ||ҥ||Ҧ||ҧ||Ҩ||ҩ||Ҫ||ҫ||Ҭ||ҭ||Ү||ү
|-
|<code>4B0</code>
|Ұ||ұ||Ҳ||ҳ||Ҵ||ҵ||Ҷ||ҷ||Ҹ||ҹ||Һ||һ||Ҽ||ҽ||Ҿ||ҿ
|-
|<code>4C0</code>
|Ӏ||Ӂ||ӂ||Ӄ||ӄ||Ӆ||ӆ||Ӈ||ӈ||Ӊ||ӊ||Ӌ||ӌ||Ӎ||ӎ||ӏ
|-
|<code>4D0</code>
|Ӑ||ӑ||Ӓ||ӓ||Ӕ||ӕ||Ӗ||ӗ||Ә||ә||Ӛ||ӛ||Ӝ||ӝ||Ӟ||ӟ
|-
|<code>4E0</code>
|Ӡ||ӡ||Ӣ||ӣ||Ӥ||ӥ||Ӧ||ӧ||Ө||ө||Ӫ||ӫ||Ӭ||ӭ||Ӯ||ӯ
|-
|<code>4F0</code>
|Ӱ||ӱ||Ӳ||ӳ||Ӵ||ӵ||Ӷ||ӷ||Ӹ||ӹ||Ӻ||ӻ||Ӽ||ӽ||Ӿ||ӿ
|-
|<code>500</code>
|Ԁ||ԁ||Ԃ||ԃ||Ԅ||ԅ||Ԇ||ԇ||Ԉ||ԉ||Ԋ||ԋ||Ԍ||ԍ||Ԏ||ԏ
|-
|<code>510</code>
|Ԑ||ԑ||Ԓ||ԓ||Ԕ||ԕ||Ԗ||ԗ||Ԙ||ԙ||Ԛ||ԛ||Ԝ||ԝ||Ԟ||ԟ
|-
|<code>520</code>
|Ԡ||ԡ||Ԣ||ԣ||<!--Ԥ-->||<!--ԥ-->||<!--Ԧ-->||<!--ԧ-->||<!--Ԩ-->||<!--ԩ-->||<!--Ԫ-->||<!--ԫ-->||<!--Ԭ-->||<!--ԭ-->||<!--Ԯ-->||<!--ԯ-->
|-
|<code>2DE0</code>
|ⷠ||ⷡ||ⷢ||ⷣ||ⷤ||ⷥ||ⷦ||ⷧ||ⷨ||ⷩ||ⷪ||ⷫ||ⷬ||ⷭ||ⷮ||ⷯ
|-
|<code>2DF0</code>
|ⷰ||ⷱ||ⷲ||ⷳ||ⷴ||ⷵ||ⷶ||ⷷ||ⷸ||ⷹ||ⷺ||ⷻ||ⷼ||ⷽ||ⷾ||ⷿ
|-
|<code>A640</code>
|Ꙁ||ꙁ||Ꙃ||ꙃ||Ꙅ||ꙅ||Ꙇ||ꙇ||Ꙉ||ꙉ||Ꙋ||ꙋ||Ꙍ||ꙍ||Ꙏ||ꙏ
|-
|<code>A650</code>
|Ꙑ||ꙑ||Ꙓ||ꙓ||Ꙕ||ꙕ||Ꙗ||ꙗ||Ꙙ||ꙙ||Ꙛ||ꙛ||Ꙝ||ꙝ||Ꙟ||ꙟ
|-
|<code>A660</code>
|<!--Ꙡ-->||<!--ꙡ-->||Ꙣ||ꙣ||Ꙥ||ꙥ||Ꙧ||ꙧ||Ꙩ||ꙩ||Ꙫ||ꙫ||Ꙭ||ꙭ||ꙮ||  ꙯
|-
|<code>A670</code>
|  ꙰||  ꙱||  ꙲||꙳||<!--ꙴ-->||<!--ꙵ-->||<!--ꙶ-->||<!--ꙷ-->||<!--ꙸ-->||<!--ꙹ-->||<!--ꙺ-->||<!--ꙻ-->|| ꙼|| ꙽||꙾||ꙿ
|-
|<code>A680</code>
|Ꚁ||ꚁ||Ꚃ||ꚃ||Ꚅ||ꚅ||Ꚇ||ꚇ||Ꚉ||ꚉ||Ꚋ||ꚋ||Ꚍ||ꚍ||Ꚏ||ꚏ
|-
|<code>A690</code>
|Ꚑ||ꚑ||Ꚓ||ꚓ||Ꚕ||ꚕ||Ꚗ||ꚗ||<!--Ꚙ-->||<!--ꚙ-->||<!--Ꚛ-->||<!--ꚛ-->||<!--ꚜ-->||<!--ꚝ-->||<!--ꚞ-->||<!--ꚟ-->
|}

== Джибериуле ==

* [https://web.archive.org/web/20191209204003/http://www.iis.ru/cyrillic/resource/report1997.ru.html Славян тилле эмда кодировкала] ([https://web.archive.org/web/20030712050556/http://perun.hut.ru/literatura/pismen.php])
* [http://www.ruscenter.ru/62.html Эпоха письменности] — кириллица бла глаголицаны тарихи.

{{Джазмала}}

{{викигёзен|Cyrillic alphabet}}

[[Категория:Алфавитле]]