Комицияла
Комицияла (лат. comitio, лат. comeo — «джыйылама» деген сёзден) — Буруннгу Римде халкъ джыйылыу.
Юч тюрлю комиция болгъанды:
- Куриат комицияла — патрицийлени курияла бла джыйылыулары. Патчахлыкъ эпохада (VIII—VI ёмюрле б.э.д.) къазауат бла мамырлыкъны, патчахны сайлауну оноун этгендилде. Патчахла бла, неда интеррексле (эки патчахны арасында башчыла) бла джыйылгъандыла. Рим республиканы кёзюуюнде, башха комицияла чыкъгъаны себебли, политика кючюн тас этгенди, джангыз формал халда империяны (баш властны) магистратлагъа берирге эркинлиги къалсада, кертиликде къуру тукъумланы арасында, дин бла байламлы сорууланы оноуун этерге эркинлиги болгъанды.
- Центуриат комицияла — центурияла бла джыйылыула, патрициленида, плебейленида бирге джыйгъанды. Мюлк ценз тамалда сайланнгандыла. Тарих адетге кёре, б. э. д. VI ёмюрню арасында Сервий Туллий бла къуралгъандыла. Алгъын аскерчилени джыйылыуу болгъанды. Центуриат комицияла къазауат бла мамырлыкъны, баш магистрлени сайлаууну оноуун этгендиле, сюдю функцияланы тындыргъадыла. Баш магистрле бла Марс майданда джыйылгъадыла. Хар класс центурийлеге юлешиннгенди. Консулланы, преторланы, цензорланы сайлар ючюн джыйылгъанды. Андан сора къралгъа къаршчы аманлыкъланы юсюнден ишлеге къарагъадыла, джангы законланы мюкюл этгендиле.
- Трибут комицияла — трибле атлы территориял округлада бютеу гражданланы джыйылыулары. Плебсни трибунланы сайлар ючюн бардырылгъан джыйылыудан къуралгъанды. Плебейлени патрийциле бла кюрешлеринден сора закончыгъарыу, кечирек сюдю властха ие болгъандыла. Консулла, преторла, диктаторла эмда халкъ трибунла Рум форумда неда Марс майданда джыйгъандыла. 35 трибден къуралгъанды, трибут джыйылыу консулла бла,неда преторла бла чакъырылса Тёбен Форумда бардырылгъанды джыйылыу. Трибут джыйылыу курул эдиллени, кветорланы, аскер трибунланы сайлагъанды, законланды къурагъанды, къабыл этгенди. Луций Корнелий Сулланы тохтаусуз ишлеген сюдлени къурыгъанчы, трибут комициялада сюдледа этилгендиле. Кечирек, Республиканы кёзюуюнде, законланы къабыл этер ючюн, эмда сайлаула бардырыр ючюн джыйылгъанды.
Бизни эрагъа дери I ёмюрде, рим хакъны бютеу Италияны эркин халкъына джайылыуу бла комицияланы системасы кризисге киреди. Сулланы заманында сюдю функциялары чекленеди, Октаиан Августну заманында уа бу функция ахыры бла сыйырылады.