Мюзикл

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.

Мю́зикл (ингил. Musical) (башха аты музыкалы комедияды) — музыкалы сахна чыгъармады, анда диалогла, джырла, музыка бир-бирине чалгъаннгандыла, мюзиклде хореография да уллу орун алады. Сюжетле кёбюсюне белгили адабият чыгъармаланы, дуния драматургияны тамалында салынадыла (Бернард Лоуну «Мени ариу ледим», Шекспирни «Мени уппа эт, Кэт!», Сервантесни «Ламанчиден адам», Диккенсни «Оливери!» Бла «Ачыкъ эшиклени кечеси»). Мюзиклге кёб тюрлю жанрны уллу эткиси болгъанды: опереттаны, комедиялыкъ операны, водевилни, бурлескни. Айры жанр кибик кёб заманны танылмагъанды.

Сахнада салыуда мюзикл къыйын болгханы ючюн, багъалыгъа саналады. Бродвейдеги кёб мюзикл кеслерини спецэффектлери бла белгилидиле, ала стационар мюзикл болуб талай джылны салыныб, къараучуланы ичинде махтау табса, болургъа мадар табадыла.

Мюзикл — театрны эм бек ачха келтирген жанрларындан бириди. Бу аны тамашалы, кёз ачыучу болгъаны ючюндю.

Шекилине кёре мюзикл кёбюсюне эки актлы спекталь болуучанды.


Мюзиклни джаратылыуу[тюзет | кодну тюрлендир]

Мюзиклни аллында кёб тюрлю дженгил жанр болгъанды, алада варьете шоу, француз балет эмда драма интерлюдия къатышханды. 1866 джылны сентябрында Нью-Йоркда «Black Crook» салыннганды, анда романтикалы балет, мелодрама эмда башха жанрла бир-бирине къатышхандыла. Бу спектакль джангы жанрны башлангычы саналады. Ингилиз продюсер Джордж Эдвардс кесини хитлерини бирин, «Хористканы» музыкалы комедия деб ангылатханды. Музыкалы комедия деб тамаша, кёз ачыу кёргюзюудю, анда сюжет тюл, публика сюйген джырчыла салгъан вокал номерледиле. Эдварсны салыулары Нью-Йоркда уллу махтау табханды, эмда XX ёмюрню аллына дери джангы жанрда моданы ингилиз тамашачыла салгъандыла.

Америкада айныуу[тюзет | кодну тюрлендир]

Биринчи дуния къазауатны аллында джыллада фахмулу эмигрантла Херберт, Фримль, Ромберг эмда башхала Америкада мюзиклны айныууна кючлю импульс бергендиле. 20-30-чу джыллада, Джером Керн, Джордж Гершвин, Кол Портер кибик джангы американ композиторланы келиую бла мюзикл керти американ халны алгъанды. Либретто къыйыныракъ болгъанды, макъамларында джазны, рэгтаймны эсиулери ангыланнганды, джырлада американ айланрдырыула чыкъгъандыла. Мюзиклден чыкъгъан кёб джыр классика болгъанды. 1932 джылда композитор Гершвин тарихде биринчи кере, «Сени юсюнгден джырлайма» («Of Thee I Sing», 1931) мюзиклы ючюн Пулитцер премияны алгъанды .

Роджерса бла II Хаммерстайнны ортакъ ишлеулеринде быллай белгили сахна салыула чыкъгъандыла: «Оклахома!» («Oklahoma!», 1943), «Карусель» («Carousel», 1945), «Шош океанны къыбыласы» («South Pacific», 1949), ала драматургиясыны мийик дараджасы бла айрылгъандыла. Эмда публика бек джаратыб къарагъанды.

Экинчи дуния къазауатдан сора мюзикллени фабуласы оюмлуракъ, къатыракъ болады, Леонард Бернстайнни «Вестсайд хапары» («Westside story», 1957) кибик мюзикл салынады. Аны тамалында Шекспирни «Ромео бла Джульетта» трагедиясы салынады, алай а хапар мюзиклни заманындагъы Нью-Йоркда барады. Тепсеулени экспрессиялыгъы, мюзиклледе хореографияны оруну ёсгенин белгилейди.

Андан ары айныуу[тюзет | кодну тюрлендир]

60-чы джыллына ахырында джангы музыкалы стиллени эткиси бла мюзиклни ангыламында тюрлениуле боладыла. «Чачла» («Hair», 1967) спектаклде ол заманда модада болгъан хиппи идеяла орун аладыла. 70-чи джылладан башлаб спекталлени санлары азаяды, алай а декорацияла эмда костюмла багъалы, агъачлы боладыла. Мюзикл ангыламда терен тюрлениу, композитор Эндрю Ллойд Уэббер бла либретточу Тим Райсны «Иисус Христос — суперджулдуз» («Jesus Christ Superstar»1971) спектакль этеди. «Эвита» («Evita», 1978) мюзиклни оюмлу, къаты магъанасы жанр къуралыуундан бери къаллай уллу джолну этгенине шагъатлыкъ этеди. Уэбберни «Киштикле» («Cats», 1981) мюзикли джарыкъ, эсде къалгъан сыфатланы къурайды. Музыкасында киштик интонацияла таныладыла, тепсеулери пластикадан толудула. .

Мюзикллени ингилиз-американ монополиясы 1985 джылда бошалады, ол заманда Лондонда, Виктора Гюго «Эрек этилгенле» («Les Miserables») романыны тамалында француз мюзикл салынады. Авторлары композитор Клод Мишель Шонберг либретточу Ален Бублиль болгъандыла. Мюзикл жанрны мийик дараджасын «Мисс Сайгон» («Miss Saigon»), Пуччинини «Мадам Баттерфляй» операсын джангыртылыуу шагъатлыкъ этеди.

Белгили мюзиклле[тюзет | кодну тюрлендир]

Бродвей мюзиклле[тюзет | кодну тюрлендир]

Жанргъа дуния белгиликни бродвей мюзикле бергендиле.

Француз мюзиклле[тюзет | кодну тюрлендир]

Францияда аллында мюзиклле башха джол бла баргъандыла: ала аллай тамашалыкъ болмагъандыла эмда бродвейдегиледен декорациялары азыракъ, учуз болгъанды, ала джырчыланы концертине бек ушагъандыла. Быллай мюзиклни юлгюсюне Риккардо Коччанте бла Люк Пламондонну Notre-Dame de Paris спектаклиди. Заман бла адамланы джаратханлары тюрленнгенди эмда арт джыллада Франция кёз къаматхан, тамаша мюзиклле сала башлагъандыла, сёз ючюн, Romeo et Juliette, Autant en Emporte le Vent, Le Roi Soleil кибикле.


Австрий мюзикле[тюзет | кодну тюрлендир]


Азербайджан мюзиклле[тюзет | кодну тюрлендир]

  • «Аршин мал алан» Узеир Гаджибековну ахыр эмда эм белгили опереттасы. 1913 джылда Санкт-Петербургда джазылгъанды. Премьерасы 1918 джылда Зейналабдин Тагиевни театрында болгъанды
  • «Onun üreyi («Аны джюреги»)» - суратлау-музыкалы фильм (Таурух-мюзикл);режиссеру - Самира Керимоглу. .


Дагъыда къарагъыз[тюзет | кодну тюрлендир]


Белгиле[тюзет | кодну тюрлендир]