Сёгун
Сё́гун (яп. 将軍 shōgun?) — 1192 джылдан башлаб 1868 джыл башланнган Мэйдзи кёзюуге дери япон тарихде Киотодагъы патчах арбазча болмай къралгъа кертиден оноуун этген адамладыла. Сёгунну правительствосуна бакуфу дегендиле (幕府) (бакуфу сёзню магъанасы «шатыр аскер стауат» дегеннге келеди). Сёгуннга оноу берилген кърал къурулушну сёгунат сёз бла белгилейдиле (япон сёз тюлдю).
Этимологиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]«Сёгун» сёз къытай тилден келген «дзядзюнь» сёзден къуралгъанды (将军, jiāngjūn, 'инарал'). «Дзян» («шо») къытайча «къолда тутаргъа», «оноу этерге», «дзюнь» эсе уа («гун») — «аскер» магъананы джюрютгенди. Алай бла, «сёгун» — «аскер башчы» деген магъанагъа келеди. «Япон тарих энциклопедиягъа» кёре («Кокуши дайджитен»), «сёгун» ангылам «Императорну буйругъу бла аскерни башына келиб къозгъалыуланы тынчайтхан адам» кибик айгъакъланады.
Алай а кечирек «сёгун» деб къуру болджаллы аскерни башына салыныб къалгъан башчыгъа тюл, сейи-тайшогун (征夷大将軍) титулну къысхартылыууна айтхандыла. Тайшогун («аскер башчы») сёз аллындан да аскер башчы магъананы джюрютгенди- юч аскерни башчысына, ол ючюсюнден хар бирини башында да тюз сёгун болгъанды.
Тарихи
[тюзет | къайнакъны тюзет]Тарих джанындан япон клан джамагъатда баш оноу бир кланны (имераторлукъ) къолунда болгъанды, алай а керти оноуну къолунда тутар ючюн, импраторлукъ клан башха кючлю клан бла кючлерин бирикдирирге керек болгъанды. Алай бла, императорлукъ кланны къатында дайым бир башха клан болгъанды. 456 джылгъа дери аллай клан Катсураги, 498 джылгъа дери Хэгури, 539 джылгъа дери — Отомо, андан сора Мононобэ, ёмюрню экинчи джарымында уа — Сога болгъанды. 645 джыл оноугъа синтоист клан Фудзивара келеди.[1]
XII ёмюрде императорлукъя власть (аны бла бирге Фудживараны власты да) къарыусузлашады, къралгъа оноугъа кёзюулеше тюрлю-тюрлю къауумла келедиле. Ол джюзджыллыкъны ахырына къралда оноуну эки клан юлеширге кюрешедиле: Тайра бла Минамото. 1156—1184 джыллада керти оноу Тайраны къолунда болады. Министрлени асламысы бу тукъумдан болады.
1184 джылда Минамото клан дженгеди, ол заман ол къауумну келечиси Минамото Ёсинака аскери блаЯпонияны ол замандагъы ара шахары Киотону алады, Тайра клан къыбылагъа къачады. Ол заманда оноу саулай да Минамотоланы къолларына тюшеди. Къралда оноуну де-факто алса да, де-юре император мюкюл этгинчи ол закон тышында болады, ол джыл огъунакъ Минамото Йошинака императоргъа сейи-тайшогун титулну бердиртеди. Аны бла ол къралны бютеу аскер кючюн къолгъа джыяды. Энди аны хорларыкъ кюч къалмайды къралда.
Алай болса да, аны экиде къарнашы Минамото Йоритомо кеси аскер джыйыб Йошинаканы къурутады. Андан сора Тайра кланны къыбылада къалгъанларын къурутады. Алай бла Йоритомо къралда джангыз оноу тутхан адам болады, амма керти ие болур ючюн императордан санкция керек эди, ол себебден Йоритомо сейи-тайшогун атны даулаб 1192 джыл алады. Ол замандан башлаб сейи-тайшогун (не да тюз сёгун) болждаллы аскер атдан дайым ат болады, аны бла къалмай осуйлукъ титул болгъанды..
Сёгунатны 1192 джыл къурулгъанындан башла 1867 джылда тюшюуюне дери (джети джюз джылны ичинде) сейи-тайшогун титул осуй бла келген титул болгъанды, формал халда император бла берилгенди. Джети ёмюрню ичинде сейи-тайшогун титулгъа талай клан ие болгъанды:
Камакур сёгунат — Камакура бакуфу (1192—1333)
Минамото Клан — 1192—1210 дждж., 3 сёгун
Фудживара Клан — 1226—1252 дждж., 2 сёгун
Император принцле (синно) — 1252—1333 дждж., 4 сёгун
Киото шогунат — Муромачи бакуфу (1338—1573)
Ашикага клан — 1338—1573, 16 сёгун
Эдо шогунат — Эдо бакуфу (1603—1867)
Токугава клан — 1603—1867, 15 сёгун
Сейи-тайшогунланы списогу
[тюзет | къайнакъны тюзет]| 1 | Отомо но Отомаро | 793-794? | |
| 2 | Саканоуе но Тамурамаро | 797-804 | |
| — | Бунья но Ватамаро | 811 | сейи-сёгун |
| — | Фудживара но Тадабуми | 940 | |
| 3 | Минамото но Йошинака | 1184 | |
| 4 (1) | Минамото но Йоритомо | 1192-1199 | 1195 джыл титулун салгъанды |
| 5 (2) | Минамото но Йориие | 1202-1203 | |
| 6 (3) | Минамото но Санетомо | 1203-1219 | аны бла бирге мухурну сакъчысы — найдайджин болгъанды |
| 7 (4) | Фудживара но Йоринне | 1226-1244 | Фудживара сёгун-регентоле |
| 8 (5) | Фудживара но Йоритсугу | 1244-1252 | |
| 9 (6) | Принц Мунетака | 1252-1266 | сёгуны-принцле |
| 10 (7) | Принц Кореясу | 1266-1289 | |
| 11 (8) | Принц Хисааки | 1289-1308 | |
| 12 (9) | Принц Морикуни | 1308-1333 | |
| 13 | Принц Морийоши | 1333 | |
| 14 | Принц Нарийоши | 1335-1336 | |
| 15 (1) | Ашикага Такауджи | 1338-1358 | |
| 16 (2) | Ашикага Йошиакира | 1358-1367 | |
| 17 (3) | Ашикага Йошимитсу | 1367-1394 | биргелей садайджин (сол министр), впоследствии дайджо-дайджин (баш канцлер) болуб тургъанды |
| 18 (4) | Ашикага Йошимочи | 1394-1423 | |
| 19 (5) | Ашикага Йошиказу | 1423-1425 | |
| 20 (6) | Ашикага Йошинори | 1429-1441 | |
| 21 (7) | Ашикага Йошикацу | 1442-1443 | |
| 22 (8) | Ашикага Йошимаса | 1449-1473 | |
| 23 (9) | Ашикага Йошихиса | 1473-1489 | |
| 24 (10) | Ашикага Йошики | 1490-1493 | |
| 25 (11) | Ашикага Йошизуми | 1494-1508 | |
| 26 (10) | Ашикага Йошики | 1508-1521 | экинчи кере |
| 27 (12) | Ашикага Йошихару | 1521-1546 | |
| 28 (13) | Ашикага Йошитеру | 1546-1565 | |
| 29 (14) | Ашикага Йошихиде | 1568 | |
| 30 (15) | Ашикага Йшоиаки | 1568-1573 | |
| 30 (15) | Акечи Мицухиде | 1582 джылны 20-чы июндан 2-чи июлуна дери |
«Онюч кюннге сёгун» кибик белгилиди |
| 31 (1) | Токугава Иеясу | 1603-1605 | |
| 32 (2) | Токугава Хидетада | 1605-1623 | |
| 33 (3) | Токугава Иемитсу | 1623-1651 | |
| 34 (4) | Токугава Иетсуна | 1651-1680 | |
| 35 (5) | Токугава Цунайоши | 1680-1709 | «Ит сегун» кибик белгилиди[2] |
| 36 (6) | Токугава Иенобу | 1709-1712 | |
| 37 (7) | Токугава Иетсугу | 1712-1716 | |
| 38 (8) | Токугава Йошимуне | 1716-1745 | |
| 39 (9) | Токугава Иешиге | 1745-1760 | |
| 40 (10) | Токугава Иехару | 1760-1786 | |
| 41 (11) | Токугава Иенари | 1787-1837 | |
| 42 (12) | Токугава Иейоши | 1837-1853 | |
| 43 (13) | Токугава Иесада | 1853-1858 | |
| 44 (14) | Токугава Иемочи | 1858-1866 | |
| 45 (15) | Токугава Йошинобу | 1866-1867 | аны бла бирге мухурну сакъчысы — найдайджин болгъанды |
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ К. А. Попов, Законодательные акты средневековой Японии, М. 1984, стр.7
- ↑ «История Японии»