Фашизм
Фашизм (ит. fascismo, fascio — «джоппу, биригиу» сёзден къуралгъанды) — политология терминди, къыйыр онгчу политика къымылдауланы, аланы идеологияларын эмда ала башчылыкъ этген диктатура типли политика режимлерин белгилейди.
Тар тарих магъанада фашизм деб Италияда 1920-1945 джыллада Б. Муссолини башчылыкъ этген политика къымылдаугъа айтадыла.
СССР-ни, Россияны эмда талай башха къралланы тарих илмуларында фашизм деб немец национал-социалзмге (нацизмге) да айтадыла ( дагъыда: франкизмге, Португалияда джангы къралны режимине, маджар, румын, болгар фашист къымылдаулагъа). Арт заманда тарих эмда политика бла кюрешген алимлени арасында, ингилиз тинтиучю Р. Гриффинни фашизмни айгъакълауу уллу дау джаратханды, бу айгъакълаугъа кёре фашизм «палингенетика ультрамиллетчиликди», эмда кесини мифология ёзегинде нюзюрю миллетни «айнытыуу» тюл, аны «джангыдан джаратыууду»[1].
Этимология
[тюзет | къайнакъны тюзет]«Фашизм» деген сёз, итальян fascio (фашио) — «бирлик» деген сёзден къуралады (Б. Муссолинини радикал организациясыны аты — Fascio di combattimento — «Кюрешни бирлиги»). Бу сёз а уа кеси латинча fascis — «джоппу» деген сёзден къуралгъанды, бу сёз бла магистрат властны белгиси — фасцияланы белгилегендиле, ала ортасына балта сугъулгъан чыбыкъ джоппу болгъанды. Муссолинини символу да, империялыкъны тамалгъа салгъаны себебли бу символну суратын алгъанды белгиге.
Фашизмни баш ышанлары
[тюзет | къайнакъны тюзет]Фашизмни эм баш ышынлары быладыла: онгчу идеологияны, адетчиликни, радикал миллетчиликни, антикоммунизмни, этатизмни, корпоративизмни, популизмни, милитаризмни бийлиги, эмда халкъны къайсы къауумуна да таяннган политика болгъанын баям этиудю[2].
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ проф. Андреас Умланд. Фашизм и неофашизм в сравнении: западные публикации 2004—2006 годов
- ↑ Вольфганг Випперман Европейский фашизм в сравнении 1922—1982
 Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Фашизм.
|