Контентге кёч

Истанбул

Интервикилени тюрлендир
Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Истанбул (магъаналары).
Истанбул
тюр. İstanbul
Орналгъаны
Координатлары: 41°00′36″ N 28°57′37″ E / 41.01° N 28.960278° E (G) (O) (Я)
Тенгизден мийиклиги: 100 метр т. м.
Сагъат бёлгеси: UTC+2, джай — UTC+3
Къралы: Тюрк Тюрк
Алгъыннгы атлары: 330 дери — Византий
450 дери — Джангы Рим
1930 дери — Константинополь
Тамалы салыннганды: б. э. дери 667 джылда
Картада кёрюнюмю:
Истанбул (Тюрк)##
Истанбул (Тюрк)
Статистика билгиле
Майданы: 5 343 км²
Халкъыны саны: илде — ▲13 854 740 адам[1]
шахарда — 6 536 862 адам[2]
Басыннганы: 2 480,9 адам/км²
Административ билгиле
Башчысы: Экрем Имамоглу
Официал сайты: http://www.ibb.gov.tr/
Телефон коду: +90 212 (Европа кесеги)
+90 216 (Азия кесеги)
Почта индекси: 34010-34850
80000-81800
тюрлендириу Шаблонну документациясына къарагъыз

Истанбул (тюр. İstanbul — [isˈtanbuɫ], [иста́нбул]) — Тюркню эм уллу шахарыды эмда къралны баш саудюгер, индустриал, культура аралыгъы эм портуду. Босфор ачыкъ богъаз шахарны Европадагъы бла Азиядагъы эки кесекге бёледи эмда бу богъазны юсю бла эки кёпюр салыныбды. Истанбулну эки бёлюмюнде да джашагъан адамла саналса, ол Европаны эм уллу шахары болады, эмда дунияда эм уллу шахарладан бириди. Рим, Византия, Латин эм Осман империяланы ара шахары болгъанды[3].

XIII ёмюрде араблыла шахарны «Истинполин» деб таныгъандыла, бу ат грекча εἰς τὴν Πόλι(ν) («ис тин пόли(н)», «ис тим бόли(н)») — «шахаргъа»[4] деген фразадан къуралгъанды. Араблыланы айтыуларындан бусагъатдагъы аты да чыкъгъан болургъа боллукъду[5][6]. Башха версиягъа кёре шахарны бусагъатдагъы аты Исламбул («исламны шахары») дегенден къуралгъанды. Алай а, 1453 джылда Константинополь кючленнгинчи дери да Истинполин ат болгъаны себебли, ахыр версия ишеклиди[7]. 1760 джылда чыкъгъан (практикада реализация этилмеген) фирман, XV ёмюрню документлеринде огъуна тюбеген Исламбол атны официал халда джюрютюрге салгъанды[8][9].

1930 джылгъа дери шахарны официал халкъла аралы аты — Константинополис (грек. «Константинни шахары»; тюр. Konstantiniyye) болгъанды. Башха тарих аты (бусагъатха дери да Константинополисчи патриархны титулунда хайырланнган) — Джангы Рим[10] неда Экинчи Рим (грек. Νέα Ρώμη, лат. Nova Roma) болгъанды. Тамалы салыннгандан 330 джылгъа дери шахарны аты Виза́нтий (грек. Βυζάντιον; Бизантион) болгъанды.

1923 джылда Тюрк республиканы халкъла аралы танылыуундан сора ол джылны 29 октябрында къралны ара шахары Анкара баямланнганды. 28 март 1930 джылда[11][12][13] тюрк тамадалыкъ шахарны къуру тюрк атын хайырланыргъа буйрукъ бергенди. Болса да, грек тилде Константинополь (грек. Κωνσταντινούπολη, «Константинуполи») ат сакъланады. Грекча Истанбул къуру Шахар деб да танылады (грек. Πόλη, «Поли»).

Орналгъаны

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Истанбул, Тюркню шимал-кюнбатыш джанында, дуппурлу джерледе, Босфор ачыгъ богъазны эки джагъасында да эм (къыбылада) Мермер тенгизни джагъасында орналгъанды. Шахарны баш кесеги Европада орналады, гитчереги — Азияда. Шахарны европалы кесегин Алтын Мюйюз бухта эки бёледи. Шахарны майданы — 2 106 км²-ди, координатлары — 41°00′ N 29°00′ E / 41° N 29° E (G) (O).

Халкъы

[тюзет | къайнакъны тюзет]

1912 джылда шахарда эм аны тийресинде джашагъанды: 449 114 тюрклю, 364 469 грекли, 159 153 эрменли, 46 581 чууутлу, 4 331 болгарлы, 142 825 башха адам[14].

Шахарда джашагъан халкъны саныны динамикасы:

Джыл Халкъ
330 80 000
400 400 000
530 590 000
545 560 000
715 370 000
950 530 000
1000 750 000
1200 350 000
1453 56 000
Джыл Халкъ
1477 175 000
1566 600 000
1817 500 000
1860 715 000
1885 873 570
1890 874 000
1897 1 059 000
1901 942 900
1914 909 978
Джыл Халкъ
1927 680 857
1935 741 148
1940 972 000
1945 1 102 000
1950 1 366 000
1955 1 875 000
1960 1 912 000
1965 2 101 000
1970 2 132 407
Джыл Халкъ
1975 2 547 364
1980 4 772 708
1985 7 475 982
1990 9 220 000
1997 11 690 000
2000 12 803 000
2005 13 097 536
2006 13 820 830
2010 12 783 000

Сурат галерея

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Белгиле

[тюзет | къайнакъны тюзет]
  1. ↑ The Results of Address Based Population Registration System, 2012. The Turkish Statistical Institute (28 января 2013 г.). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (1 февраль 2013). Тинтилгенди: 28 января 2013 г..
  2. ↑ Büyükşehir belediyeleri ve bağlı belediyelerin nüfusları — 2011 Население илов (провинций) и ильче (районов-муниципалитетов). ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) VERİ TABANI. TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (Турецкий институт статистики) (2011). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (5 август 2012). Тинтилгенди: 9 май 2012.(тюр.)
  3. ↑ Истанбулын үзэсгэлэнт газрууд ба бэлгэдэл
  4. ↑ Britannica, Istanbul: In the 13th century Arabs used the appellation Istinpolin, a «name» they heard Byzantines use—eis tēn polin—which, in reality, was a Greek phrase that meant «in the city.»
  5. ↑ Lewis, ix
  6. ↑ D. J. Georgacas, The names of Constantinople, American Philological Association: Transactions, Ixxviii (1947), 347-67. См. Edward G. Bourne, The Derivation of Stamboul, Τhe American Journal of Philology, Vol. 8, No. 1 (1887), с. 78-82
  7. ↑ Adrian Room, Placenames of the world, McFarland, 2006, с. 177
  8. ↑ "Istanbul", The Encyclopedia of Islam, Vol. IV, E.J. Brill, Leiden: 1997, с. 224
  9. ↑ Alain Servantie, Le voyage à Istanbul, Editions Complexe, 2003, с. 4
  10. ↑ Константинополь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  11. ↑ Robinson, Richard D. (1965). The First Turkish Republic: A Case Study in National Development. Cambridge: Cambridge University Press. 
  12. ↑ BBC — Timeline: Turkey
  13. ↑ Room, Adrian, (1993), Place Name changes 1900—1991, Metuchen, N.J., & London:The Scarecrow Press, Inc., ISBN 0-8108-2600-3 p. 46, 86.
  14. ↑ George Sotiriadis, An Ethnological Map Illustrating Hellenism in the Balkan Peninsula and Asia Minor, 1918
  Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Истанбул.
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Истанбул&oldid=109432»