Контентге кёч

Афинле

Интервикилени тюрлендир
Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
(«Афины» бетден джиберилгенди)
    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Афинле (магъаналары).
Афинле
грек. Αθήνα
Орналгъаны
Координатлары: 38°00′00″ N 23°43′00″ E / 38° N 23.716667° E (G) (O) (Я)
Тенгизден мийиклиги: 20 метр т. м.
Сагъат бёлгеси: UTC+2, UTC+3 джай
Къралы: Греция Греция
Административ бёлюннгени: 7 муниципал район
Региону: Аттика
Префектурасы: Афинле
Картада кёрюнюмю:
Афинле (Греция)##
Афинле (Греция)
Статистика билгиле
Майданы: 412 км²
Халкъыны саны: 745,514 (шахар тёгереги бла бирге 3,686,371)[1] (2001)
Басыннганы: 8 160 адам/км²
Агломерациясы: 4 013 200
Миллет къурамы: греклиле
Дин къурамы: ортодокс христианла
Административ билгиле
Башчысы: Никитас Какламанис
Официал сайты: www.cityofathens.gr/
Телефон коду: 21
Почта индекси: 10x xx, 11x xx, 120 xx
Автомобиль коду: Yxx, Zxx, Ixx
тюрлендириу Шаблонну документациясына къарагъыз

Афи́нле (грек. Αθήνα) — Грецияны, Аттика номну эмда Афинле номархияны (префектураны) ара шахарыды. Орналгъаны Ара Грециядады эмда къралны экономика, культура эмда административ аралыгъыды. Атын грек мифологияда Афинадан алады. Афинлени тарихи бек байды. Классика кёзюуде (б. э. д. V ёмюр) кърал-шахар кесини айныуунда эм мийиклеге чыкъгъанды, анда европа цивилизацияны айныууну тенденцияларыны белгилейди. Бу шахар бла Сократ, Платон эм Аристотель кибик философланы, Эсхил, Софокл эм Еврипид кибик драманы тамалында тургъан трагиклени атлары байламлыды. Афинледе кърал оноу система — демократия болгъанды.

Афин агломерацияны джери — 412 кв.км. болады. Бу территория: Эгалео (Αιγάλεω), Парнита (Πάρνηθα), Пендели (Πεντέλη) эм Имито (Υμηττός) таула бла къуршоуладыла. Былайда Грецияны адам санындан юч этиб бириси джашайды, эмда 2001 джылны санаууна кёре 3 361 806 адам болады. Алай бла 1 кв.км. джерде 160 адам джашайды. Шахарны арасында тенгизни дараджасындан мийиклик 20 метрди, алай а шахарны территориясыны рельефи бирча тюлдю, тюзле таула бла алмашадыла.

Шахарны аты

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Бурунлада «Афинле» аты кёблюк санда болгъанды — Ἀθῆναι [atʰɛ̑ːnaɪ]. 1970 джылда кафаревусланы къоратыу оноу алыннгандан сора, бирлик санда аты — Αθήνα [aˈθina] — официал болгъанды.

Мифологиягъа кёре акъылманлыкъны аллахы -Афинаны атын шахар Афинаны тенгиз иеси Посейдон бла даулашыуундан сора алгъанды. Афинлени биринчи патчахы Кекроп (Κέκροπας) джарымы адам, джарымы джылан болгъанды, аны аллында оноу этерге чыгъады, ким боллукъду шахарны болушу деб. Эки кандидат болгъанды -Афина бла Посейдон, ала Кекроннга саугъа этерге керек болгъандыла, патчах къайсысыны саугъасын джаратса, аны шахар болушу этерге оноу алыннганды. .

Посейдон кесини ючтиши бла джерге урады да, джерден кёзлеу чыгъыб башлайды. Греция исси, къаялы къралды, суу анда бек керекди, алай суу тенгиз суу болады, тузлу. Афина джерге ургъаны да, джерден олива терек ёсгенди. Патчах бу саугъаны бек джаратханды. Аны бла шахар Афинаны атын алгъанды.

Тарихи

[тюзет | къайнакъны тюзет]
Википедияда бу теманы юсюнден энчи статья барды: Грецияны тарихи.
Афин Парфенон

Грек культураны джашнагъан заманыны кёбюсюнде Афинле магъаналы шахар болгъандыла. Грецияны алтын ёмюрюню заманында ( б. э. д. 500 джылдан б. э. д. 300 джылгъа дери) шахар культура бла интеллигенцияны аралыгъы болгъанды, кюнбатыш цивилизацияны бешигиди. и (около 500 года до н. э. до 300 до н. э.) был центром культуры и интеллигенции, и являлся колыбелью западной цивилизации. Буруннгу Афинлени идеялары бла практикалары бюгюнде «кюнбатыш цивилизация» атны джюрютедиле. Алтын ёмюрден сора да Афинле бай шахарлай къалгъандыла, аланы быллай джашаулары Рим империяны эпохасына дери баргъанды.

Философя школланы 529 джыл Византия империяны императору I Юстиниан джабханды. Аннга дери 200 джыл алгъан христиан дин империяны официал дини баямланнганды. Афинле алгъыннгы сыйын тас этиб, тюз провинциал шахарчыкъ болгъанды. XIII бла XV ёмюрлени арасында шахарны византий, француз эмда итальян рыцарла кючлегендиле. Ахыргъыла XIII ёмюрню аллында Афин герцоглукъ да къурайдыла.

1458 джыл тюрклюле шахарны кючлейдиле, Афинле Оттоман империяны бир кесеги болады. Шахарны халкъы империяны тюшюую бла кючлю азаяды. Шахарны кёб тюрлю районлары бла кёб эски мекям XVII—XIX ёмюрлерини арасында чачыладыла, шахар а уа талай къауумгъа азыкъ болады. Тюрк бла Венеция республиканы арасында къазауатла да Афинлени джазыуунда бек аман ыз къояды. Венециялы инарал Франческо Морозини шахарны 1687 джылны 22-чи сентябрында алыргъа излеб штурмунда артиллериясы бла Парфенонну чачады.

Афинлени кёрюнюмю

1833 джыл Грек короллукъ къуралыб Афинле ара шахары болгъанында, былайда гитче джерлешимчик болгъанды. Аны ызындан джыллада джангы къуралгъан къралны ара шахары терк айныб башлайды. Андан сора кючлю кенгергени 1923 джылгъа келеди, ол заманда Тюрк-Грек халкъ ауушдурууну эсебинде Анатолиядан кеглен греклилени иги кесеги Афинлени къыйырында джерлешеди. Экинчи дуния къазауатда Афинлени немецле кючлейдиле. Къазауатдан сора шахар джангыдан ёсюб, айныб башлайды, артыкъсыз да бек 1960-чы джыллада. Ол заманлада шахарны къыйырында кёб бетон юй ишленнгенди. Грецияны Европа Бирликге кириую бла шахаргъа джангы инвестицияла келедиле, аны бла бирге автомобиль трафик бла хауа кирлилик проблемала да келедиле.

Афинлени административ бёлюнюую

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Афинле атны талай затха айтыргъа боллукъду:

  • Афинле шахаргъа, Афинлени арасын алады, неда А зона деб билинеди. 7 муниципал округга бёлюнеди;
  • Афинле номархия, шахарны арасы бла шахар тёгереги киреди (Α, Β, Γ, Δ зонала);
  • Афин конурбация, аннга Афинле номархия бла Пирей номархияны муниципалитетлери киреди (Α, Β, Γ, Δ, Σ, ΣΤ зонала), аны тышында Кюнчыгъыш эмда Кюнбатыш Аттиканы да талай муниципалитети киреди.
  • Афинле шахарны метрополиялары, аннга бютеу Аттика киреди (Α, Β, Γ, Δ, Σ, ΣΤ, Ζ зонала).

Бусагъатда Афинле 7 муниципал округга бёлюнюбдюле, аланы атлары джокъду номерлидиле:

  • 1-чи муниципал районнга шахарны арасы бла сатыу-алыу ючмюйюш киреди(Στάδιο-Ομόνοια-Πλάκα);
  • 2-чи муниципал районнга къыбыла-кюнчыгъш тийреле киредиле Νέο Κόσμο бла башлаб Στάδιο бла бошаб;
  • 3-чю муниципал округга къыбыла-кюнбатыш тийреле киредиле (Αστεροσκοπείου, Πετραλώνων και Θησείου);
  • 4-чю муниципал округга къыбыла тийреле киредиле (Κολωνού, Ακαδημίας Πλάτωνος, Σεπόλια μέχρι Πατήσια);
  • 5-чи муниципал округга шимал-кюнбатыш тийреле киредиле Προμπονά районнга дери;
  • 6-чы муниципал округга ара тийрелени шималы киреди (Πατήσια Κυψέλη);
  • 7-чи муниципал округга шимал-кюнчыгъыш тийреле киредиле (Αμπελόκηποι, Ερυθρός).

Бу бютеу округлада властны эмда бютеу политика партияланы келечиликлери барды. Шаблон:Panorama simple

Буруннгу Афинлени белгили адамлары

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Улоу инфраструктурасы

[тюзет | къайнакъны тюзет]
Афина трамвай

Афинле шахаргъа эки джол бла кирирге боллукъду: Афинле-Ламия миллет автомагистраль бла, джол шахаргъа шималдан киреди, эмда Афинле - Коринф миллет автомагистраль бла, ол шахарны кюнбатханындан киреди. Афинлеге Пирей, Рафина эм Лаврион портладан да кирирге болады. Хауа бла Афинлени халкъла арасы аэропорту «Элефтериос Венизелос» («Ελευθέριος Βενιζέλος») тюшерге да болады. Грецияда метросу болгъан джангыз шахарды.

Афинледе джамагъат улоуну системасы троллейбусладан, автобусладан эмда рельса улоудан къуралады (метро, шахар тюбю электропоездле эмда трамваи).

Бурунгу белгили джерле

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Къарнаш шахарла

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Партнер шахарла

Белгиле

[тюзет | къайнакъны тюзет]
  1. ↑ Population of Greece. General Secretariat Of National Statistical Service Of Greece. www.statistics.gr (2001). Ал къайнакъдан архивация этилгенди (1 июль 2007). Тинтилгенди: 2 август 2007.
  2. ↑ Chicago Sister Cities
  3. ↑ Beijing Sister Cities
  Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Афинле.
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Афинле&oldid=106754»