Басым

Басым | |
---|---|
Символ | |
Ёлчемлик | L−1MT−2 |
Ёлчелеу бирим | |
ЁС | Па |
СГС | дин·см-2 |
Белгиле | скаляр уллулукъ |
Юсге басым — юсге перпендикуляр болгъан майданны юсюню биримин къарыулагъан кючге саны бла тенг интенсив физикалыкъ уллулукъду. Берилген нохтада басым, майданны гитче элементин къарыулагъан нормал къуралгъан кючню , майданына илешкисиди [1]:
Бютеу юсде орта басым, берилген юсню къарыулагъан нормал къуралгъан кючню , майданына илешкисиди:
Бёлюнмеген тёгерекдегини басымы — скаляр интенсив физикалыкъ уллулукъду; тёгерекдегини халын кёргюзеди эмда кючениулени тензоруну диагонал компонентасыды. Эм бош изотроп тенг ауурлукълу къымылдамагъан тёгерекдеги халында ориентациягъа байламлы тюлдю. Басымны белгилер ючюн символ хайырландырылады — лат. pressūra «басым».
ИЮПАК-ны рекомендациялары бла классика механикада басымны белгилеу тыйынлыды, символ бла белгилеуге рекомендация берилмейди [2]. Осмос басымны π хариф бла да белгилейдиле.
Идеал газны басымыны къабыргъагъа басыуу былай изленеди:
анда — къабыргъа бла джуукълашыу осгъа импульсну проекциясыды, — агъымны тыкълыгъыны векторуну аллай проекциясыды, аннга
(аламны ёлчемлиги, нюзюрге байламлыды)
анда — концентрацияды, — болургъа боллукъну чачылыууну функциясыды. Бютюн да, Максвеллни бёлюнюуюнде, интеграл тынч алынады эмда бу чыгъарылады: .
Ёлчелеу биримлери
[тюзет | къайнакъны тюзет]Халкъла арасы биримле системада (ЁС) паскаллада (кириллицада белгилеу: Па; халкъла арасы белгилеу: Pa). Паскаль, бир квадрат метр майданны юсюнден аннга нормал тенг юлешиннген бир ньютоннга тенг кюч бла чыгъарылгъан басымгъа тенгди.
Паскаль бла бирге Россия Федерацияда талай система тышы бирим хайырландырыладыла[3]:
- бар;
- квадрат сантиметрге килограмм-кюч;
- суу багъананы миллиметри;
- суу багъананы метри;
- техникалыкъ атмосфера;
- гинасуу багъананы миллиметри.
Бу биримлени атлары эмда белгилеулери ЁС-ни индекслери бла байламлы юлюшлю эмда керели индекслени хайырландырмайдыла. Аны тышында практикада торр эмда физикалыкъ атмосфера биримле да хайырландырыладыла.
Паскаль (Pa, Па) |
Бар (bar, бар) |
Техникалыкъ атмосфера (at, ат) |
Физикалыкъ атмосфера (atm, атм) |
Гинасыуу багъананы миллиметри (гин. багъ. мм, mm Hg, Torr, торр) |
Суу багъананы миллиметри (суу багъ. мм, mm H2O) |
Квадрат дюймгъа фунт-кюч (psi) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 Па | 1 | 10−5 | 1,01972e | 9,8692e | 7,5006e | 0,101972 | 1,4504e |
1 бар | 105 | 1 | 1,01972 | 0,98692 | 750,06 | 10197,2 | 14,504 |
1 ат | 98066,5 | 0,980665 | 1 | 0,96784 | 735,56 | 104 | 14,223 |
1 атм | 101325 | 1,01325 | 1,03323 | 1 | 760 | 10332,3 | 14,696 |
1 гин. багъ. мм | 133,322 | 1,3332e | 1,3595e | 1,3158e | 1 | 13,595 | 0,019337 |
1 суу багъ. мм | 9,80665 | 9,80665e | 10-4 | 9,6784e | 0,073556 | 1 | 1,4223e |
1 psi | 6894,76 | 0,068948 | 0,070307 | 0,068046 | 51,715 | 703,07 | 1 |
Газланы эмда суусунланы басымларыны ёлчелеу манометрлени, дифманометрлени, вакуумметрлени болушлугъу бла этиледи, атмосфера басымны — барометрлени, артерия басымны — сфигмоманометрлени болушлукълары бла.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ ДАВЛЕ́НИЕ : [арх. 25 февраль 2017] / В. Н. Кузнецов // Григорьев — Динамика. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 217. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 8). — ISBN 978-5-85270-338-5.
- ↑ ингил. E. R. Cohen et al, «Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry», IUPAC Green Book, 3rd Edition, 2nd Printing, IUPAC & RSC Publishing, Cambridge (2008). — p. 14.
- ↑ Положение о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации. Утверждено Постановлением Правительства РФ от 31 октября 2009 г. N 879.