Контентге кёч

Басым

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
    Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Басым (магъаналары).
                 Басым
Символ
Ёлчемлик L−1MT−2
Ёлчелеу бирим
ЁС Па
СГС дин·см-2
Белгиле скаляр уллулукъ

Юсге басым — юсге перпендикуляр болгъан майданны юсюню биримин къарыулагъан кючге саны бла тенг интенсив физикалыкъ уллулукъду. Берилген нохтада басым, майданны гитче элементин къарыулагъан нормал къуралгъан кючню , майданына илешкисиди [1]:

Бютеу юсде орта басым, берилген юсню къарыулагъан нормал къуралгъан кючню , майданына илешкисиди:

Бёлюнмеген тёгерекдегини басымыскаляр интенсив физикалыкъ уллулукъду; тёгерекдегини халын кёргюзеди эмда кючениулени тензоруну диагонал компонентасыды. Эм бош изотроп тенг ауурлукълу къымылдамагъан тёгерекдеги халында ориентациягъа байламлы тюлдю. Басымны белгилер ючюн  символ хайырландырылады — лат. pressūra «басым».

ИЮПАК-ны рекомендациялары бла классика механикада басымны белгилеу тыйынлыды, символ бла белгилеуге рекомендация берилмейди [2]. Осмос басымны π хариф бла да белгилейдиле.

Идеал газны басымыны къабыргъагъа басыуу былай изленеди:

анда — къабыргъа бла джуукълашыу осгъа импульсну проекциясыды, — агъымны тыкълыгъыны векторуну аллай проекциясыды, аннга

(аламны ёлчемлиги, нюзюрге байламлыды)

анда концентрацияды, — болургъа боллукъну чачылыууну функциясыды. Бютюн да, Максвеллни бёлюнюуюнде, интеграл тынч алынады эмда бу чыгъарылады: .

Ёлчелеу биримлери

[тюзет | къайнакъны тюзет]

Халкъла арасы биримле системада (ЁС) паскаллада (кириллицада белгилеу: Па; халкъла арасы белгилеу: Pa). Паскаль, бир квадрат метр майданны юсюнден аннга нормал тенг юлешиннген бир ньютоннга тенг кюч бла чыгъарылгъан басымгъа тенгди.

Паскаль бла бирге Россия Федерацияда талай система тышы бирим хайырландырыладыла[3]:

Бу биримлени атлары эмда белгилеулери ЁС-ни индекслери бла байламлы юлюшлю эмда керели индекслени хайырландырмайдыла. Аны тышында практикада торр эмда физикалыкъ атмосфера биримле да хайырландырыладыла.

Басымны биримлери
Паскаль
(Pa, Па)
Бар
(bar, бар)
Техникалыкъ атмосфера
(at, ат)
Физикалыкъ атмосфера
(atm, атм)
Гинасыуу багъананы миллиметри
(гин. багъ. мм, mm Hg, Torr, торр)
Суу багъананы миллиметри
(суу багъ. мм, mm H2O)
Квадрат дюймгъа фунт-кюч
(psi)
1 Па 1 10−5 1,01972e 9,8692e 7,5006e 0,101972 1,4504e
1 бар 105 1 1,01972 0,98692 750,06 10197,2 14,504
1 ат 98066,5 0,980665 1 0,96784 735,56 104 14,223
1 атм 101325 1,01325 1,03323 1 760 10332,3 14,696
1 гин. багъ. мм 133,322 1,3332e 1,3595e 1,3158e 1 13,595 0,019337
1 суу багъ. мм 9,80665 9,80665e 10-4 9,6784e 0,073556 1 1,4223e
1 psi 6894,76 0,068948 0,070307 0,068046 51,715 703,07 1


Газланы эмда суусунланы басымларыны ёлчелеу манометрлени, дифманометрлени, вакуумметрлени болушлугъу бла этиледи, атмосфера басымны — барометрлени, артерия басымны — сфигмоманометрлени болушлукълары бла.

Видеодерс: басым (орусча)
  1. ДАВЛЕ́НИЕ : [арх. 25 февраль 2017] / В. Н. Кузнецов // Григорьев — Динамика. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 217. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 8). — ISBN 978-5-85270-338-5.
  2. ингил. E. R. Cohen et al, «Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry», IUPAC Green Book, 3rd Edition, 2nd Printing, IUPAC & RSC Publishing, Cambridge (2008). — p. 14.
  3. Положение о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации. Утверждено Постановлением Правительства РФ от 31 октября 2009 г. N 879.