Гагаузла
| Гагаузлула Гагауз | |
 Гагауз сабийле | |
| Миллетни саны | |
|---|---|
| Миллетни бютеулей саны | 230 000 |
| Джашагъан джерлери | |
 Молдавия:147 500 ( 2004)[1][2]
| |
| Башха билгиле | |
| Тиллери | гагауз тил |
| Динлери | провославие |
| Джууукъ миллетле | тюрклюле |
тюрлендириу  |
|
.svg){kind=small}
Гагаузлула — тюрк тилли халкъды. Адам саны бютеулей — 250 минг адам чакълы бир болады. Асламысы Молдавия бла Украинада джашайдыла. Гагауз тил тюрк тиллени огъуз тюбкъауумуна киреди. Динлери — православиеди. Молдавияны къурамында Гагауз Ери атлы, гагаузлуланы асламсы джашагъан автономия барды.
Тил
[тюзет | къайнакъны тюзет]Гагауз тил тюрк тиллени огъуз тюбкъауумуна киреди. Бусагъатдагъы гагауз джазма латин алфавитни тамалындады.
Гагауз тил XX ёмюрню арасына дери джазмасыз тил болгъанды, гагауз тилге алфавит 1957 джыл къуралады, тамалы уа къалгъан совет халкъланыча кириллица болады. Ол замандан башлаб, гагауз тил аз-аз айный башлайды, алай а джарсыугъа, энчи автономиясы болмагъаны, аны санында автономиялы халкъладан миллет тилни, культураны айныуунда артха къалдыргъанды. Аз кёб болсада ол заманлада китабла чыгъа башлагъандыла: «Легенданын изи» (Таурухланы ызы, 1974), «Узун керван» (Узун кериуан, 1985), «Жанавар йортулары» (Бёрюню къууанчлары, 1990) эмда башхала.
Дин
[тюзет | къайнакъны тюзет]Гагаузлуланы динлери — православиеди. Гагаузлула джангыз христиан тюрк тилли халкъды дегенле бардыла, алай а ол тюз тюлдю, сёз ючюн, чувашлыланы, кряшенлени, нагъайбеклени эмда якъутлуланы асламысында динлери православиеди.
Джаратылыулары
[тюзет | къайнакъны тюзет]Гагаузлуланы къайдан къуралгъанларыны юсюнден талай гипотеза барды:
- Гагаузлуланы ата-бабалары буруннгу кёчюучю тюрк юйюрле болгъандыла (огъузла, печенегле, куманла).
- Гагаузлула — Осман империяни бийлик заманында болгарлыланы тюрклешген кесегидиле.
- Сельджук теория: гагаузлула XIII ёмюрде Добруджада джерлешиб куманла бла бирге Огъуз къралны къурагъандыла.
- Гагаузлула — VII ёмюрде Итилни джагъасындан Балканлагъа кёчюб IX ёмюр христиан диннге кёчген тюрк тилли протобулгарладан чыкъгъандыла.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Приднестровьеде джашагъанланы санамай (ПМР)
- ↑ 2,0 2,1 Демоскоп. Некоторые итоги переписи 2004 года в Молдавии.
- ↑ 3,0 3,1 Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Всероссийская перепись населения 2002 года. Тинтилгенди: 24 декабрь 2009.
- ↑ 5,0 5,1 Гагаузы в Энциклопедии Mail.ru
- ↑ Приднестровье (ПМР) де-юре Молдавияны бир кесегиди., де-факто - кесин баямлагъан къралды, аны джангыз эки толу танылмагъан кърал таныйды - Къыбыла Тегей эм Хачыпсы. Перепись населения в Молдавии 5-12 октября 2004 г. проводилась без учёта населения ПМР. В ПМР в 2004 г. проводилась самостоятельная перепись населения 11-18 ноября 2004 г.([1])