Ганг

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
Ганг
गङ्गा
Гангны дельтасыны спутникден алыннган сураты
Гангны дельтасыны спутникден алыннган сураты
Характеристикасы
Узунлугъу 2700 км
Бассейнини майданы 1120 минг км²
Сууну джоюлгъаны 36 минг м³/с
Баргъан суу
Башы Гималайла
 · Мийиклиги 4495 м
Аягъы Бенгал богъаз
Орналгъаны
Гангны бассейни
Гангны бассейни
Бу территорияла бла агъады Индия эмда
Бангладеш
Ганг Викигёзенде

Ганг, Ганга (сан. गङ्गा, Gaṅgā) — Индияны баш къобаны, индусланы сыйлы суулары.

Географиясы[тюзет | кодну тюрлендир]

Ганг Гималайланы къабыргъаларында Багиратхи-Ганга бла Алакнанда-Ганга сууланы бир-бирлерине къошулгъан джерде къуралады.

Баш агъымы[тюзет | кодну тюрлендир]

Биринчи суу, Багиратхи-Ганга, 4495 метр тенгиз дараджадан мийикде башланады. Суулары 104 метр къалынлыгъы болгъан бузладан ашау аладыла.

Шимал-кюнбатыш таба саркъа, Байгартхини къатында, 2770 м. мийикликде андан уллуракъ Джахнави сууну кесине къошады, ол алгъынлада Гангны башлагъан суугъа саналгъанды. Артдан Сакини къатында суу Гималайланы 2478 м. мийикликде тешиб ётеди, артдан Деопрага храмны къатында , 636 м. мийикликде шош эмда толу Алакнанда бла бирлешеди. Багиратхи бла Алакнандны бирлешген суулары Харидвар деген сыйлы джерде , 403 м. мийикликде ахыр Гималай сынджырланы юзюб Терай атлы мырдылы тюзню юсю бла Шимал Индияны бек битимли тюз джерлери бла саркъады. Кесини баш агъымында асламысы бла къыбылагъа саркъгъан Ганг тау сууду, тауладан чыгъыб рахат, кемеле джюзюерча болады. Сора рахат рахат биринчи къыбыла таба, артдан къыбыла-кюнчгъыш таба саркъады. Аны джагъаларында кёб уллу шахар орналыбды: Канпур, Аллахабад, Мирзапур, Варанаси, Патна, Бхагалпур (Индия), Раджшахи (Бангладеш) эмда башхала.

Орта агъымы[тюзет | кодну тюрлендир]

Аллахабад шахарны къатында Гангда кюн батыу

Орта агъымында — 2597 км. чакълы бир узунлугъу бла Ганг суу кесине кёб къошакъ къобанны къошады: сол джанындан Каноджагъа джетмей Рамангангу сууну, андан узакъ кетмей онг джанындан Калини; Аллахабадны къатында онг джанынднан кесини кирсиз суулары бла Ямуна къошулуб кир сары Гангнны суу орнун 800 м. чакълы бирге кенгертеди. Аллахабаддан сора сол джанындан Гумти, онг джанындан Тонс бла Курумназа къошуладыла; Патнагъа джетгинчи — солдан Гауза, онгдан Сон къошулады, Патнаны туурасында уа Гандаки кесини кючлю суулары бла Гангны анданда уллу этеди.

Сора Бхагалпурдан тёбенде Ганг кесине Кузи сууну къошады, орта агъымында 1500 метр кенглиги, 1 м. теренлиги бла Ганг эрлай къыбыла-кюнчыгъышха бурулуб Бенгал алашалыкъгъа киреди, алайда тёбен агъымы, дженгле бла дельтасыны къуралыуу башланады. Саибганджны къатында Гандан онг джанында уллу Багиратхи дженг айрылады, 100 км тёбенде дагъыда бир Джаланги атлы дженг айрылады.

160 километрден эки дженгде бирлешиб Хугли каналны къурайдыла, бу каналны джагъасында Калькутта шахар орналыбды. Даммуда бла бирлешгенден сора бу канал Чандернагорну къатында Бенгал богъазгъа саркъады. Сууну бир кесегин Хуглиге бериб, Ганг Падда неда Падма аты бла къыбыла-кюнчыгъышха барады, джолунда джангы дженгле айрыладыла (Мартабангу, Гору, Чундну), сол джанындан уллу къошакъ къобан Маханандуну къошуб, Дафферганджда, Брахмапутраны Джамуна дженги бла бирлешеди.

Дельтасы[тюзет | кодну тюрлендир]

Гангны дельтасы

Эки къобанны бирлешген суулары Бенгал богъазгъа Мегхна ат бла саркъыб тюшедиле. Джафферганджаны къатында Ганг бла Брахмапутраны керти дельтасы башланады, бу дунияда эм къыйын, эм уллу дельтады. Хугли бла Мегхнаны ортасында джыйылгъан топуракъдан джерге Сундарбон (бенг.)/Сундарван дейдиле.

Бу джерле къобанла, батмакъла, Бенгал богъазны джагъасында бухталадан къуралгъан лабиринтди. Кенглиги 130, узунлугъуда 265 километрге джете кетеди. Былайда къобан келтирген топуракъ, ёсюмлюкле, джаныуарланы кесеклери джыйылады, эмда чириб башлайды, холера ауруу былайдан чыкъгъанды.

Джерни теренине дельта кебеди, эмда бек семиз топуракъдан джерле боладыла. Былайда битимле бек мийикдиле, адам джашамагъан джерледе уа бирда бек къалын ёсюмлюк барды.

Гангны дельтасында Бангладеш кърал орналыбды, бу кърал дунияны эм бек адам басыннган къралыды. Джыл сайын дельтада 180 млн м3 къаты агъым джыйылады.

Джибериуле[тюзет | кодну тюрлендир]