Гаспыралы Шефикъа
Шефикъа Гаспыралы (кърым. Şefiqa Gasprinskaya, Şefiqa Gaspıralı, туугъаны: 1886 джылны 14-чю октябры, ёлгени: 1975 джылны 31-чи августу) — Кърымда джыйырманчы ёмюрню башында бар болгъан «Кърымны муслиман тиширыуларыны Толтуруучу комитети» («Кадынлар гюню») деген кърымтатар къозгъалыуну лидери болгъанды. Ол замандагъы исламгъа уникал болгъан тиширыу муслиман къозгъалыу хал, аны аты бла байламлыды. Белгили кърымтатар джарыкълаучу, джадидизмни лидери болгъан Исмаил Гаспыралыны къызыды. 1886 джылны 14-чю октябрында Бахчисарайда туугъанды, 1975 джылны 31-чи августунда Стамбулда (Тюрк) ёлгенди.
Джамагъат къуллугъу
[тюзет | къайнакъны тюзет]1905 джылда Шефикъа Гаспыралы, атасы Исмаил Гаспыралы къурагъан, кърымтатар тилде чыкъгъан «Alem-i nisvan» — «Алем-и нисван» («Тиширыу дуния») деген Кърымда биринчи муслиман тиширыу журналны редактору болгъанды. 1917 джылны 1—11 майында Шефикъа Гаспыралы, Москвада ётген I Бютеуроссиялы муслиман джыйылыуну ишлеуюне кърым делегацияны къурамында къатышханды. Кечирек, 1917 джылны 9 декабрында Бахчисарайда ётген Кърымтатар халкъны I Къурултайыны делегаты болуб сайланнганды эмда кърымтатар халкъны миллет правительствосуну оноуу бла Симферополь тиширыу педагогика школну директору болуб салыннганды. Кърымтатар халкъны Миллет самоуправлениеси чачылгъандан сора, Шефикъа, Кърымны къоюб Бакугъа кёчеди, анда педагогика школ къурайды. Бакуда Азербайджанны премьер-министри Насиб Юсуфбейлиге эрге чыгъады. Азербайджан миллет правительство къоратылгъандан сора эри ышаннга салыннганды кеси да Тюркге эмиграциягъа кетеди, анда ёксюзле юйню тамадасы болуб ишлегенди. 1930 джылда Стамбулда Шефикъа «Кърымтатар тиширыуланы бирлигин» къурагъанды эмда аннга башчылыкъ этгенди. Андан сора да кърымтатар эмигрантланы проблемалары бла эмда игилик этиу бла кюрешгенди.
Къайнакъла
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Ганкевич В. Ю. Роль И. Гаспринского и его семьи в развитии народного образования среди крымско-татарских женщин на рубеже XIX—XX веков/ Крым и Россия: неразрывные исторические судьбы и культура. Материалы республиканской научно-общественной конференции. Симферополь, 1994, стр. 19 — 21.
- Абдульваапов. Н. Гапринская Шефика / Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944): Библиографический словарь. Симферополь: Доля, 1999, стр. 69