Кърымтатар тил

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
Кърымтатар тил
Qırımtatar tili, Qırım tili, Къырымтатар тили, Къырым тили
Къралла: Украина (Кърым), Юзбекистан, Тюрк, Румыния, Болгария
Официал статусу: Кърым Автоном Республика
Бютеу сёлешгенле: ~ 400 000
Джазыу системасы: латиница (1992 джылдан бери официал джазмады), аннга дери кириллица, 1920-чы джыллагъа дери араб джазма
Категориясы: Алтай тилле
Генетика классификациясы

- Алтай юйюр
0- Тюрк тилле
00- Къыпчакъ къауум
000- Къуман-къыпчакъ тюбкъауум

Тил кодлары
ISO 639-1 -
ISO 639-2 crh
Википедияда
Бёлюмю:
Слоганы: Vikipediya, Azat Entsiklopediya
Кърым татарлыланы Кърымны районлары бла шахарларында процентлери (2001)

Кърымтатар тил (Qırımtatar tili, Къырымтатар тили) неда

кърым тил (Qırım tili, Къырым тили) — кърым татарлыланы тиллериди, алтай тил юйюрге кирген тюрк тилледен бириди. Джазыу системасы латин алфавитни эмда кириллицаны тамалында къуралгъанды.

Демографиясы[тюзет | кодну тюрлендир]

Алгъыннгы СССР-ни территориясында кърымтатар тилде сёлешгенлени саны 350 минг адамгъа джууукъ чакълы бирди, аладан 250 минг чакълы бир адам Кърымдады, дагъыда 30 мингнге джууукъ адам — Болгария бла Румынияда джашайды. Тюркде кърымтатар тилде сёлешгенлени саны белгили тюлдю.

Кърымтатар тил

Диалектлери[тюзет | кодну тюрлендир]

Кърымтатар миллетни юч субэтник къауумундан (татлыла, ногъайлыла, къыбыладжагъалыла) хар бирини кесини энчи диалекти барды.

Этнолектлери[тюзет | кодну тюрлендир]

Бир-бир алимле, Кърым ханлыкъны территориясында башха этносла къурагъан тиллени (къарай тилни кърым диалектин, кърымчакъ тилни эмда урум тилни) кърымтатар тилни этнолектлери кибик кёредиле.

Классификациясы бла проблема[тюзет | кодну тюрлендир]

Кёбюсюне кърымтатар тилни къыпчакъ тиллени къуман-къыпчакъ тюбгруппасына къошуучандыла, бу группагъа дагъыда къарачай-малкъар, къумукъ эмда къарай тилле киредиле. Алай а литература кърымтатар тил къыпчакъ тилледен да огъуз тилледен да белгилери болгъан тилди, аны себебли бу классификация толу тюз тюлдю.

Джазмасы[тюзет | кодну тюрлендир]

Латиница (1992 джылдан бери)[тюзет | кодну тюрлендир]

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g
Ğ ğ H h I ı İ i J j K k L l M m
N n Ñ ñ O o Ö ö P p Q q R r S s
Ş ş T t U u Ü ü V v Y y Z z

 â белги аллындагъы джабыкъ тауушну джумушакълыгъын кёргюзтеди, энчи хариф тюлдю.

Харифле бла тауушланы келишиулери
а b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n ñ o ö p q r s ş t u ü v y z
[a] [b] [ʤ] [ʧ] [d] [e] [f] [g] [ɣ] [x] [ɯ] [i], [ɪ] [ʒ] [k] [l] [m] [n] [ŋ] [o] [ø] [p] [q] [r] [s] [ʃ] [t] [u] [y] [v], [w] [j] [z]

Кириллица (1938 джылдан)[тюзет | кодну тюрлендир]

А а Б б В в Г г Гъ гъ Д д Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й К к Къ къ Л л М м
Н н Нъ нъ О о П п Р р С с Т т У у
Ф ф Х х Ц ц Ч ч Дж дж Ш ш Щ щ Ъ ъ
Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я

Тарих алфавитле[тюзет | кодну тюрлендир]

Арабица (1928 джылгъа дери)[тюзет | кодну тюрлендир]

Энчи Артда Ортада Алда Аты Латиницада
элиф a, â
хемзе -
бе b, p (сёзню артында)
пе p
те t
се s
джим c
чим ç
ха -
хы h
даль d
зель z
ре r
зе z
же j
син s
шин ş
сад s
ﺿ дад d, z
ты t
зы z
айн -
гъайн ğ
фе f
къаф q
кеф (кеф-и арабий) k (g, ñ)1
геф (кеф-и фарсий) g
неф (кеф-и нуний, сагъыр кеф) ñ
лям l
мим m
нун n
вав v, o, ö, u, ü
хе -, e, a
лям-элиф la, lâ
йе y, ı, i

Латиница (1928—1938)[тюзет | кодну тюрлендир]

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g
H h I i J j Ь ь K k Q q Ƣ ƣ L l
M m N n N̡ n̡ O o Ɵ ө P p R r S s
Ş ş T t U u Y y V v X x Z z Ƶ ƶ

[1]

Дагъыда къарагъыз[тюзет | кодну тюрлендир]

Белгиле[тюзет | кодну тюрлендир]

  1. И. С. Кая Руководство для обучения крымско-татарскому языку по новому алфавиту /репринтное издание/. — "Ставри-кая", 1928, 1992. — 128 с. — ISBN 5-7707-2192-8

Джибериуле[тюзет | кодну тюрлендир]

  Бу, тилни юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.