Кюнню халы
Кюнню халы (орус. Погода, ингил. Weather) — метеорология элементлени эмда атмосфера болууланы, заманны берилген кёзюуюнде белгили джерде, таймаздан тюрленнген магъаналырыны джыйымыды. «Кюнню халы» ангылам атмосфераны бусагъатдагъы болумун кёргюзеди, «Климат» эсе уа тамам терсине — атмосфераны болумун узун заманны ичинде орталамасын кёргюзеди.
Кюнню халыны тюрлениуюнде эки тип айырадыла: кёзюу бла тюрленнген эмда кёзюусюз тюрленнген. Кюнню кёзюу бла тюрленнген халы, Джерни кюнлюк эмда джыллыкъ айланыуу бла байламлыды. Кёзюусюз тюрленнген кюнню халы — хауа массаланы кёчюулери бла байламлыдыла. Ала метеорология элементлени норма джюрюшлерин бузадыла. Кёзюу бла тюрлениуню фазасыны кёзюусюз тюрлениуле бла тюбешиую кюнню халыны терк тюрлениулерине себеб болады.
Метеорология информацияны эки типин айырыргъа боллукъду:
- Кюнню халыны юсюнден ал информация, метеорология сынчыкълау бла алынады.
- Кюнню халыны юсюнден тюрлю-тюрлю синоптика карталаны, аэрология диаграммаланы эмда аны кибик билгилени тамалында къуралгъан информация. Прогнозну къурауну джетишимлиги ал метеорология информацияны агъачына байламлыды.
Чурумлары
[тюзет | къайнакъны тюзет]
Джерде тюз метеорология болуулагъа джел, булутла, атмосфера джауумла (джангур, къар д. а. к.), тубанла, боранла, кёк джашнаула саналадыла. Аз болгъан болуулагъа торнадо, тропик циклонла саналадыла. Бютеу хауа болууланы асламысы тропосферада боладыла (атмосфераны тёбен къаты).
Метеорология сынчыкълауланы къуралыуу
[тюзет | къайнакъны тюзет]Россияда метеорология станцияланы, постланы, обсерваторияланы кенг джайылгъан системасы барды. Радиозондланы, метеорологиялыкъ эмда геофизикалыкъ ракеталаны кючю бла да сынчыкъланады.
Метеорология информацияны асламысы бла тенгиз флот бла авиация хайырланады. Метеорологиялыкъ режимни юсюнден билгиле мекямланы, аэродромланы, темир джолланы эмда д. а. к. ишлемлени бардырылыуунда да хайырланады. Алай а кюнню халына эм байламлы санагъат эл мюлкдю. Топуракъны мылылыгъы, хауаны мылылыгъы, джауумну, джарыкъны, джылыуну ёлчеми джерни битимлилигинде бек уллу орун алады.
Кюнню халыны параметрлери (метеорология уллулукъла)
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Атмосфера болуула:
- атмосфера джауумла (джангур, къар, буз)
- тубан
- боран
- кёк джашнау
- торнадо д. а. к.
- Комфорт температураны айгъакълагъан уллулукъла:
- атмосфера басым
- хауаны температурасы
- хауаны мылылыгъы
- джел терклиги бла джораланнганлыгъы
- Улоу бла эл мюлкге магъаналы уллулукъла:
- кёрюнмекликни узакълыгъы
- атмосфера турбулентлик
- бузлауну болур мадары
- кюн радиация
- булутлукъ, кюнню тийиуюню заманы
- штормну болургъа болууу (тенгизледе, кёлледе)
Кюнню халыны прогнозу
[тюзет | къайнакъны тюзет]Кюнню болумуну прогнозу — илму эмда техника тамалы болгъан, келлик заманда атмосфераны белгили бир джерде болумун белгилеудю.
Джибериуле
[тюзет | къайнакъны тюзет]
 Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Кюнню халы.
|