Википедия:Дженгил башлаугъа юретиу

Дженгил башлаугъа юретиу

Къысха заманда биринчи статьягъызны къурар эмда джарашдырыр ючюн къысха юретиу. Проектге къошулууну джаратырыкъсыз деб умут этебиз.

Биринчи статьянг. Видеокъутуу.(орус.)

Джангы статьяны дженгил къурау

Джангы статьяны терк къурар ючюн, аны атын бу формагъа джазыгъыз, сора «Джангы статья къурау неда бар статьягъа кёчюу» деген тиекден басыгъыз. Википедияда алкъын быллай статья джокъ эсе, сизге джангы статья джазаргъа теджелликди. Бир тилегибиз — биринчи статьягъызны джазыб башларны аллы бла бу юретиуню ахырына дери окъугъуз.

1-чи атлам. Статьяны темасын сайлагъыз

Сиз кесигиз излеген теманы сайлагъыз. Алай а ол тема къуру сизни бла къалмай, джамагъатны ичиндеда излеми болургъа керекди — сёз ючюн, кесинги киштигинги, итинги неда хоншунгу юсюнден джазгъандан магъана джокъду. Алай а джамагъатха уллу магъанасы болгъан амма, сизни излемигиз болмагъан затны юсюнден да джазмагъыз, кесигиз да излемеген, сюймеген затны юсюнден иги статья джазаллыкъ тюлсюз. Аллында сиз бу темадан уллу хапарлы болургъа борчлу тюлсюз, алай а ангыларгъа, билирге излемигиз болургъа керекди. Джангы статьягъа информацияны къайдан табылыргъа керек болгъанын билсегиз, бек иги боллукъду. Сиз излеген темадан джараулу хапар табылмаса, статьяны джазаргъа боллукъ тюлдю. Магъаналыкъны дараджасына келишмеген статья къоратылыргъа салынныкъды.

Не темагъа джазаргъа билмей эсегиз, былайдагъы статьяланы къурасагъыз/толтурсагъыз тыйынчлыды: Хар Википедияда болургъа керек статьяланы тизими

2-чи атлам. Быллай статья бармыды, аны билигиз

Сиз сайлагъан теманы магъаналы сёзлерин, башындагъы терезечикге джазыгъыз да, аны тюбюндеги «Толу текст излеу» деген тиекден басыгъыз. Излеуню эсеблери джибериу шекилде чыгъарыкъдыла. Сиз излеген статья бар эсе, джибериуден басыгъыз да, сора башында «тюрлендир» вкладкадан басыгъыз. Энди сиз статьяны тюрлендирирге, тюзетирге боллукъсуз.

3-чю атлам. Статьягъа ат сайлагъыз

Википедияны статьяларына баш болушда, бирлик санда ат бериледи, сёз ючюн: Къыбыла Америка, Терклениу.

Статьяла тилибизде джюрюген джорукъда ат алыргъа керекдиле.
- Адамланы юслеринден статьялада тукъумдан башланыргъа керекди, сёз ючюн: Байрамукъланы Халимат; Шекспир, Уильям. Толу аты берилирге керекди. Атаны аты хайырланнган халкъладан адам эсе, аны да джазаргъа керекди. Алай а псевдонимле бла персонажланы атларын атдан башлаб джазаргъа керекди, сёз ючюн: Марк Твен, Ислам Къарачайлы д.а.к.
«Ё» харифни орнуна «Е» джазаргъа болмайды.
Атыны талай магъанасы бар эсе, джаякълауда ангылатыуну джазыгъыз, сёз ючюн Конго (суу), Москва (футбол клуб).
Джорукъла асыры къыйындыла деб къоркъмагъыз, халат этсегиз, сизден устаракъ къошулуучула тюзетирикдиле.

Регистрациядан сора 4 кюнден статьяланы атларын тюрлендирир мадарыгъыз боллукъду.

4-чю атлам. Статьяны къурагъыз

Сиз излеген статья джокъ эсе, аны къураргъа керекди. Башындагъы терезечикде атын джазыгъыз, сора тюбюнде «Джангы статья къурау неда болгъан статьягъа кёчюу» деген тиекден басыгъыз. Артдан ачылгъан бетде «Бу викиде "***" бетни къура!» дегенден басыгъыз. Энди сиз биринчи статьягъызны къураргъа хазырсыз.

5-чи атлам. Статьяны тюз башлагъыз

Википедияны статьялары атыны къайтарыу бла эмда анны ангылытыуу бла башланадыла, сёз ючюн: «Адам улу — биосфераны джаныуар дуниясыны тири кесегиди…», «Хеллоуин — белгили къоркъуу фильмди…». Джаякълаулада (скобкалада) терминни къайдан чыкъгъанын белгилерге боллукъду. Персоналаны юсюнден статьялада аланы туугъан бла ёлген заманларыны джаякълаулада джазаргъа керекди: «Луи Жан Люмьер (фран. Louis Jean Lumière; 5 октябрь 1864, Безансон — 6 июнь 1948, Бандоль) — кинематографны къурагъан, французлу…». Атланы эмда туугъан эм ёлген джерлерини атларын оригинал тилде джазылыуу къошулса игиди. Къайтарыб айтабыз, Википедияда «ё» харифни орнуна «е» хариф джазаргъа болмайды эмда тирени «—» дефис бла «-» ауушдурургъа джарамайды. Википедияны джаратсагъыз артдан типографиканы башха джорукълары бла да танышыргъа боллукъсуз.

6-чы атлам. Статьяны кесин джазыгъыз

Эм азы бла 500 белги болса игиди. Талай айтымдан къуралгъан къысха статья къоратылыб къалыргъа боллукъду. Статья, илму тилде, алай а хар кимда ангыларча джазылыргъа керекди (илму-популяр стилде). Андан сора, Википедиягъа статьяла джазыуда эки принцип барды, бу принциплеге сыйыныу зорунлуду:

Нейтрал оюм. Нейтраллыкъны принципи демек — статьядагъы материал кишини джанында алмай, орта джазылыргъа керекди. Кесинги энчи оюмунгу джазаргъа болмайды. Талай оюм бар эсе бу темагъа, аланы барысында тенг кёргюзюрге керекди.
Автор хакъланы сакълау. Википедияны джамагъатыны баш нюзюрю — хар кимда хайырланырча, тёлеусюз энциклопедияды. Ол себебден автор хакъла бла джакъланнган текстлени, суратланы Википедиягъа салыргъа болмайды. Хакъ статусу белгили тюл эседа, аныда болмайды салыргъа. Википедияны кеси «GNU FDL» лицензия бла бериледи.

Сайланнган статяланы категорияларында сиз аламат джарашдырылгъан эмда джазылгъан статьяла табаргъа боллукъсуз. Бу статьяла эм игилеге сайланнгандыла, эмда кёб джанындан юлгюдюле. Сизда аланы юлгюге алыргъа боллукъсуз.

7-чи атлам. Инофрмацияны къайдан чыкъгъанын белгилегиз

Статьяны бошагъандан сора, ахырында «Адабият» бёлюм къураб, анда список халда сиз хайырланнган басма къайнакъланы джазыгъыз (атын, авторун, басманы, басмаланнган джылын, бетлерини санын, ISBN номеринда джазаргъа кюрешигиз). Андан сора «дагъыда къара» бёлюм къурагъызда анда джибериулени списогу халда темасы бла джууукъ болгъан Википедияны башха статьяларын келтиригиз. Статьяны эм ахырында «Джибериуле» бёлюм къурагъызда сиз информация алгъан интернет бетлени джибериулерин салыгъыз. Джибериуледе сиз билги алмасагъызда, бу темадан интерес сайтланы салыргъа болады.

8-чи атлам. Статьяны ариу эмда тюз джасагъыз

Вики-белгилеу бек тынчды:

Текстни семиз шрифт бла белгилер ючюн, текстни юч бирли кавычкала бла джаякълагъыз, ма былай: «'''семиз текст'''». Семиз шрифт бла къуру статьяланы атлары (5-чи атлам) бла терминле бла ангыламла белгиленедиле.
Курсив этер ючюн эки бирли кавычка керекди: «''курсив''». Курсив бла магъаналы текстни белгилейдиле, алай а окъулгъаны къыйын болгъаны ючюн алай кёб хайырландырмагъыз.
Статьяны бёлюмлерини атлары айры тизгинде джазыладыла эмда тенгликни белгиси бла джаякъланадыла (эки , юч, терт неда андан кёб белги бла): «=== 8-чи атлам. Статьяны ариу эмда тюз джасагъыз. ===».
Абзацла Википедияда бош тизгинле бла юлешинедиле — абзацланы арасында бош тизгин къоюгъуз.
Списокла былай этиледиле: хар айры тизгинде «#» белги салынады, аны ызындан списокну пункту барады. Номерленмеген списоклагъа «#» орнуна «*», салынады, сёз ючюн:
- * Пункт 1; * Пункт 2; * Пункт 3.
Ич джибериуле (Википедияны башха статьяларына джибериуле) «[[Статьяны аты|джибериуню кёрюннген тексти]]» бу шекилде болады. Сёз ючюн: [[Гипертекст|Ич джибериуле]] (пунктну аллына къара). Джибериуню тексти статьяны аты бла бир эсе, тынчыракъ этерге боллукъду, сёз ючюн: [[XX-чы ёмюр]]де кёб зат тюрленнгенди…. Иги статьяда хар абзацда эм азы бла юч джибериу болургъа керекди.
Тыш джибериуле (Интернетни башха сайтларына джибериуле) былай джарашдырыладыла: [http://URL-адрес Джибериуню кёрюннген тексти]. Сёз ючюн: [http://karachays.com/ Къарачайлыланы юсюнден портал]. Эсигизде болсун, Википедияда тёлеулю сайтлагъа джибериу берирге болмайды, реклама джасакъды.

Ахырында магъаналы затланы бирида орфографияны сынауду. Халатларыгъызны тюзетигиз, тилни джорукъларына сыйыныб джазыгъыз. Викпедияны статьяларыны тюбюнде «къол салыргъа» джарамайды.

9-чу атлам. Статьяны категориялашдырыгъыз

Излеуню тынчлыгъы ючюн Википедияны хар статьясы бирге неда талай категориягъа киреди. Категориягъа къошар ючюн ахырында («Джибериуледен» сора) бош тизгин къоюб, хар джангы тизгинде тёртгюл джаякъламаланы ичинде «Категория:» деген сёзден сора категорияны кесин джазаргъа керекди. Сёз ючюн, [[Категория:Тарих]] неда [[Категория:Хакъ]]. Персоналийлени юсюнден статьяла «Алфавитге кёре персоналийле» кирирге керекдиле ([[Категория: Алфавитге кёре персоналийле]]), эмда туугъан бла ёлген заманларына кёре категориялагъа (сёз ючюн, [[Категория:2-чи июлда туугъанла]] неда [[Категория:1890 джылда ёлгенле]]) эм усталыкъларына, къралларына кёре категориялашадыла (сёз ючюн, [[Категория:Къарачайны поэтлери]]. Фильмле, компьютер оюнла эмда романла чыкъгъан джыллары эмда жанрларына кёре категориялашадыла (сёз ючюн, [[Категория:1910 джылны романлары]], [[Категория:1977 джылны фильмлери]] неда [[Категория:Къоркъуу фильмле]]). Статьягъа къошулгъан категорияла статьяны эм тюбюнде кёрюнедиле.
Категорияны кёргюзюрню аллы бла, аллай категория бармыды деб джокълагъыз. Категорияланы барысында категорияны терегинде табаргъа боллукъду.

10-чу атлам. Интервики-джибериулени салыгъыз

Википедия — онла бла тилледе бёлюмлери болгъан халкъла арасы энциклопедияды. Башха тилледеги статьяла бла байлам ючюн интервикини къураргъа керекди (башха тилде бу статьягъа джибериуню). Аны этген бек тынчды:

Ана тилибизде статья къурагъыз. Сёз ючюн, сиз квант механиканы юсюнден статья джаздыгъыз эмда аннга «Квант механика» ат бердигиз.
Башха тилледе бу атлы статьяланы табыгъыз.
Атны копия этигиз. Ингилиз тилдеги википедияда аты Quantum mechanics, немча тилдегинде Quantenmechanik боллукъду. Тилни билмей эсегиз, онлайн-тылмач бла хайырланыгъыз, сора аннга кёре излегиз башха тилдеги статьяны атын. Ишегигизи бар эсе, салмагъыз интервикини, сизни орнугъузгъа башхала этерле.
Статьягъызны тюрлендириуге къайтыгъыз. Статьяны эм тюбюнде, категорияладан сора бош тизгин къоюгъуз, артдан джангы тизгинде ма быллай конструкция джазыгъыз — [[тилни коду:тыш кърал тилде статьяны аты]], тилни коду - en ингилиз тил ючюн, de немец тил ючюн, fr француз тил ючюн, д. а. к. «Квант механика» статьягъа былай боллукъду: [[en:Quantum mechanics]] неда [[de:Quantenmechanik]].
«Бетни сакъла» тиекден басыгъыз. Энди сизни статьягъыз интервикилиди. Сиз аны кесигизни бетигизде, текстдан сол джанында къалама тизгинде кёрюрге боллукъсуз, сёз ючюн ма: English, Deutsch, Français, 日本語 д. а. к.
Интервикиледе басыб, джибериулени тюзлюклерин сынагъыз.

Эс бёлюгюз! Интервикини кесигизни статьягъызны атын кёчюрюб къураргъа кюрешмегиз. Башха тилде бу статья джокъ эсе сизни джибериуюгюз джараусуз боллукъду. Ол себебден вики-роботла аны талай кюнню ичинде къоратырыкъдыла. Аны юсюне, башха тили хайырланыучула джазылмагъан статьяны кёреллик тюлдюле, ол себебден аны джазаллыкъ тюлдюле.

Эсеблениу

Айтылгъаныча Википедияны сайланнган статьяларыны категорияларында сиз эм игиге сайланнган статьяланы кёрюрге боллукъсуз. Артдан сайланнган болгъан статьяны джазалгъан адам, санаргъа боллукъду кесин джетишимли википедиячыгъа. Аллай статья джазыб кёрюгюз, сора сайланнганлагъа теджегиз.
Ишегибиз джокъду, сиз этелликсиз!

Википедияны джаратсагъыз шохларыгъызгъа теджерге унутмагъыз.

Толуракъ информация

Толу информацияны былайда табарыкъсыз (орусча):