Данциг республика
| Эркин шахар (республика) Данциг фр. Ville libre de Dantzig нем. Freie Stadt Danzig поляк. Wolne Miasto Gdańsk Францияны вассал республикасы | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
.svg) Эркин шахар Данциг 1812-чи джылда | |||||||||
| Ара шахары | Данциг | ||||||||
| Тил(лер)и | француз тил, немец тил, поляк тил | ||||||||
| Кърал оноууну формасы | республика | ||||||||
| протектор | |||||||||
| - 1807-1814 | I Наполеон | ||||||||
.svg)
Эркин шахар Данциг (фр. Ville libre de Dantzig, нем. Freie Stadt Danzig, поляк. Wolne Miasto Gdańsk), неда Данциг Республика — Наполеончу къазауатланы заманында, 1807-чи джылны 27-чи майында маршал Лефеврны башчылыгъында бардырлгъан къуршалаудан сора кючленнген Данцигде 21-чи июунда I Наполеон къургъан джарым автоном кърал (эркин шахар)[1].
Тарих
[тюзет | къайнакъны тюзет]Бойсунмаулукъну баямлау церемония 1807-чи джылны 21-чи июлунда Баш ратушада бардырылгъанды. Эркин шахарны чеклери 1807-чи джылны 6-чи декабрындан Эльблонг конвенция бла белгиленнгенди. Шахар-къралны къурамында Данциг шахар эмда аны Висла сууну аягъында элледен къуралгъан джерлеринден къуралгъанды.
Ыхтырылгъан пруссиячыла шахар казнадан 2 миллион франкны алыб кетгендиле. Ызындан келген джыллада Данциг уллу джоюмла этгенди, аланы эм уллу статьясы француз гарнизоннга джоюмла бла фортификация ишлени бардырыу болгъанды. 1808-чи джылда француз гарнизонну саны 8000 аскерчи болгъанды, алая а Россия бла арасы аман болгъаны себебли аскерчилени санын 1813-чю джылгъа 36 мингнге чыгъаргъандыла.
Къазауатдан болгъан халеклик эмда Балтика тенгизде сатыу-алыуну тохтауу сатыу-алыу юйлени банкротстволарына чурум болгъанды, 1809-чу джылгъа къуру 4 юй къалгъанды. Проблемаланы баш чуруму Францияны джандашларындан даулагъан контитентал блокада болгъанды. Гданьскдан Ингилизге 1800-чю джылда мюрзеуню экспорту 89% болгъан эсе, блокада шахарны хайырыны джокъну орнуна тюшюргенди. Блокаданы джанлауну тыяр ючюн Джангы Портда француз таможня ачылады. Алай а Данциг аны джабаргъа кёб кюрешеди, аннга джууабха Наполеон 1810-чу джылны 21-чи июлунда таможняны бютеу хайырын шахар бюджетге бериллигин ачыкълайды. Алай болса да шахарны бютеу хайыры администрация бла француз гарнизонну керегине кетгенди.
1813 джылда алгъа ургъан эресей аскерле Данцигни къуршоулайдыла. Кючлерини джетмегени себебли бу къуршоулау къуру къарау бла эмда блокада бла чекленнгенди. Февралда генерал Витгенштейн баш кючле бла Одерге кетгендинде Данцигни къатында генерал Левизни башчылыгъында 19 000 аскер корпус къалады, ала мартны арасына дери Данциг гарнизонну алгъа урууларына джууаб бергенден башха джукъ этерча болмагъандыла. Мартны аягъына орус аскерлеге кошакъ кючле келедиле.
1814 джылны 2-чи январында француз генерал Рапп, 19 000 французлу, эмда джандашланы 10 000 адамын сермешиуледе эмда аурууладан ёлгенлери себебли, къаршчыланыудан магъана кёрмегени себебли, бютеу гарнизону бла джесир болады[2]. Тарихчи Михайловский-Данилевскийге кёре джесирге 14 генерал бла 15 000 аскерчи тюшедид, 1 300 тоб сауут кючленеди. Полякла бла немецлени юйлерине бошлайдыла, 9 000 французлу уа Эресейге аскер джесир этиб джибередиле[3]
Вена конгрессни оноууна кёре, Данциг Пруссиягъа къайтарылады, андан сора ол районну эмда Кюнбатыш Пруссия провинцияны аралыгъы болады; эскиден келген автономиясы да къалады.
-
Данциг Республика, 1807-15 джыллада. -
Данциг Республика (сары) Балтика тенгизни джагъасында. Тёгерегинде Пруссия короллукъ. Кыбылада — Варшава герцоглукъ.
Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Лефевр, Франсуа-Жозеф, герцог Данцигский // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
- ↑ Данциг // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Дневник Д. М. Волконского, 1812 — 1814 годов.
Литература
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Данциг // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Лефевр, Франсуа-Жозеф, герцог Данцигский // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.