Интернет доменле

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.

Огъары дараджаны доменлери Интернетде доменлени аты башланыуну эм тамалыды.

Интернет-домен нохтала бла, тыйгъыч белгиле бла бири-биринден айрылгъан, артындан аллына джазылгъан талай кесекден къуралгъаны себебли, огъары дараджаны домени (ингил. Top-level domain — TLD) доменни атыны нохтала бла айрылгъан кесеклерини ахырыды. Сёз ючюн, www.example.com доменде, огъары дараджаны домени com-ду.

Огъары дараджаны доменлерини къурау бла, джакълау бла, административ оноуу бла аллында Постел Джон тамадалыкъ этген IANA организация кюрешгенди. Ол организация АБШ аскер министерствосу бла кесаматны тамалында ишлегенди. Джон Постел ёлгенинден сора, бу соруула башха халкъла арасы организациягъа берилгендиле (ICANN — атла бла номерле берген интернет-корпорациягъа) (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers), сорууда Бирлешген штатланы сатыу-алыу министерствосуна кёчгенди. Бусагъатда ICANN Интернетде, американ кърал организацияла джюрютген чекли хайырланнган TLD тышында бютеу адрес кенгликни DNS джакълыгъын эмда оноуун этеди.

Техника джанындан огъары дараджаны доменлери ICANN контроль этген DNS тамыр серверлени юслери бла кирирге боллукъду.

Огъары дараджаны доменлери талай сыныфха юлешинедиле:

Къралланы баш дараджалы доменлери[тюзет | кодну тюрлендир]

Миллет домен, огъары дараджаны башха доменлеге кёре эки харифден къуралады, асламысы бла къралланы ISO 3166 стандартда бегитилген кодлары бла келишедиле.

Къралланы огъары дараджаны доменлерини чыгъыуну тарихи быллайды:

1985 джыл:

1987 джыл:

1989 джыл:

1990 джыл:

1991 джыл:

1992 джыл:

1993 джыл:

1994 джыл:

1995 джыл:

  • 27 январь: домен .cl, Чили.

1997 джыл:

Кърал къауумланы доменлери[тюзет | кодну тюрлендир]

Огъары дараджаны бютеулей домени[тюзет | кодну тюрлендир]

  • .aero — авиаулоу индустрияны субъектлерине.
  • .biz — джангыз коммерция организацияла.
  • .cat — каталан тил эм маданият бирлиги хайырланыр ючюн.
  • .com — коммерция организацияла (тыйгъычсыз).
  • .coop — кооперативле.
  • .edu — АБШ-ны окъуу департаменты баш окъуу заведениягъа саналгъанла ючюн.
  • .info — информацион къайнакъла (тыйгъычсыз).
  • .jobs — кадр агентствола.
  • .mobi — мобил байлам бла байламлы сатыучулагъа.
  • .museum — музейле.
  • .name — адамла.
  • .net — Интернетге къатышы болгъан къуралышла (тыйгъычсыз).
  • .org — коммерциясыз организацияла (тыйгъычсыз).
  • .pro — сертификация этилген профессионалла.
  • .tel — ичлеринде телефон сеть бла Интернетни арасында байламлы болгъан сервисле .x.y. (2007 джылны 2-чи мартында къошулгъанды).

Чекли хайырланыуу болгъан доменле[тюзет | кодну тюрлендир]

  • .gov — АБШ-ны правительствосу.
  • .int — (.tpc.int тышында) къралла арасы организацияла.
  • .mil — АБШ-ны аскери.
  • .arpa — Интернетни инфраструктурасы, аннга дери АБШ-ны Интернетде аскер бёлеги.

Эскиленнген эмда хайырланмагъан доменле[тюзет | кодну тюрлендир]

  • .nato — халкъла арасы НАТО организацияны бёлеклери — бусагъатда хайырладырылмайды. Эм азы бла Интернетни ачыкъ кесегинден 1996 джыл къоратылгъанды.
  • .web — IANA бла Image Online Design энчи коммерциялы регистратор ючюн айрылгъанды, алай бу доменни тамыр серверлери байланмагъанды.
  • .csnet — Computer Science Network бла байлам ючюн къуралгъан доменди, 1988 джыл CSNET-ни BITNET бла байланыуу бла хайырланыуу тохтагъанды.
  • .ddn — Defence Data Network атлы американ къоруу сеть ючюн этилгенди, алай а планлада къалгъанды.

Резервдеги доменле[тюзет | кодну тюрлендир]

RFC 2606-ге кёре бу терт огъары дараджаны доменлери, керти доменлени атларыча чырт хайырланмаз ючюн этилгендиле:

  • .example — юлгюле ючюн.
  • .invalid — аллынданда терс атла ючюн.
  • .localhost — localhost-ну хайырлануда табсызлыкъла болмаз ючюн резервге салыннганды.
  • .test — тестледе хайырланыр ючюн.

Хазыр этиле тургъанла[тюзет | кодну тюрлендир]

2005 джылны июнунда ICANN джангы талай TLD-ни къабыл этгенин билдиргенди, ала алкъын хазырлана турадыла:

  • .post — почта къуллукъла.
  • .xxx — уллу адамла ючюн сайтлагъа. ICANN тамадалыгъы бу доменнге къаршы чёб атсада, ол доменлени излеген коммерция структурала бла АБШ-ны сатыу-алыу министерствосуну арасында, иш сюдлюк болгъанды.
  • .рф — биринчи кирилл доменди. 2009 джылны ноябрындан ишлеб башларгъа кереди.

Башха[тюзет | кодну тюрлендир]

Гугл излеу бла къайсы болсада доменни сайтыны юлгюсюн кёрюр ичин былай джазыгъыз - site:домен

Джибериуле[тюзет | кодну тюрлендир]