Койперни букъу белбауу

Койперни бели (бир-бирде Эджворт-Койперни бели дейдиле)-кюн низамны кесеги, Нептунну чорхундан (30 а.у. Кюнден) 55 а.у.-гъа дери (Кюнден). Койперни бели астероид белбауугъа да ушайды, алай ол 20 кереге кенг эм 20-200 кереге уа ауурду экинчиден. Аламда андан башха беллеча, Койперникида гитче затладан къуралады, башхача айтханда, кюн низам къуралып бошагъандан сора къалгъан аберден. Койперни букъу бели учумлукъ аберден къуралады (алагъа бузла дейдиле), ол бузланы санына метен, аммиак эм суу киреди. Жуукъ аламны ол тийресинде юч шылаб планета бардыла: Плутон, Хаумеа, Макемаке. Дыгъыда Кюн низамны планеталарыны бир бир женгерлери да ол тийреде жаратылгъанга саналадыла, аланы санына Нептунну женгери -трион, сатурнну женгери - Феба киредиле. 1992 жылда Койперни бели ачылгъанлы беи энттада мингнге жуукъ букъу бел ачылгъанды, аламны тинтген алимлени акъылларына кере, дингил кенглиги 100 км-ден артыкъ болгъан, энттада 70 000 бел ачылмай турады. Аллын, къысхаортаман чорх ортаманы 200 жыл болгъан къуйрукълу жулдузланы асламы Койперни букъу белинде къуралгъаннга санап тургъандыла. Алай, 1990 жылда ол тийреде бардырылгъан ишле ол акъылны терслигин кергюзтгендиле. Плутон Койперни белини бек уллу гюржесиди. Биринчи Плутон планетагъа санала эди, алай ол Койперни белинде болгъаны себепли шылаб планетала санына тюшгенди.

                                       http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/TheTransneptunians_73AU.svg