Кърымшаухалланы Ислам
Кърымшаухалланы Пачаны джашы Ислам (Ислам Тебердичи) 1864 джыл мартны 31-де Къарт Джуртда туугъанды. Халкъны джарыкълаучу, суратчы, джазыучу, культура къуллукъчу Кърымшаухал улу къарачай-малкъар халкъны профессионал культурасыны тамалын салгъан фахмулу адамланы бириди.
Джашау Хапары
[тюзет | къайнакъны тюзет]1877 джыл Кърымшаухал улу Ставропольда гимназиягъа киргенди, анда эки джылны окъугъандан сора, юйюне къайытханды. 1880 джыл а орус патчахны аскерине къуллукъгъа чакъырылыб, Санкт-Петербургга кетгенди. Анда Кърымшаухал улу орус, араб, ингилиз, тюрк тиллеге юреннгенди, орус культура бла, тарих бла терен шагъырей болгъанды. Кеси да суратла салгъанды, орус, къарачай-малкъар тилледе назмула, хапарла, статьяла джазгъанды. Ол театрлада, музыка, адабият салонлада Петербургну фахмулу адамлары бла танышханды.
1884 джыл абычар чында джуртуна къайытыб, джашаууну арт онбеш джылын ол халкъыны арасында джарыкълыкъны, билимни джаяр джанындан къайгъырыуда ашыргъанды. Латин харифлени тамалында къарачай тилден элибле джарашдыргъанды, алай а, аны чыгъаргъынчы, ёлюб кетгенди.
Кърымшаухалланы Ислам 1910 джыл январны 3-де Ялтада ауушханды. Тебердиде Джамагъат къабырлада асыралгъанды.
Литература
[тюзет | къайнакъны тюзет]Джыйым китаблада:
- Кърым-Шамхалов И. Из Карачая. // Кавказские областные ведомости. № 100. 8.05.1903.
- Кърымшаухалланы И. Бёрю бла киштик (басня). // Биджиланы А. Билим. М., 1926.
- Къарачай поэзияны антологиясы. Ставрополь, 1965.
- Кърымшаухал улу Ислам. Назмула. //Къагъыйланы Н. Кюренли джазыула. Карачаевск, 2001.
- Къарачай-малкъар адабиятны антологиясы. Анкара, 2002.
- Антология литературы народов Северного Кавказа. том1. Пятигорск, 2003.
- Къарачай поэзияны антологиясы. М., 2006.
Чыгъармачылыгъыны юсюнден:
- Ислам Тебердичи. // Лайпанланы С. Заманла ушагъы. Черкесск, 1967.
- Ашхы умутла. // Хубийланы О. Джашау бла фахму. Черкесск, 1982.
- Хабичева-Боташева 3. Озарение души. Черкесск, 1985.
- Ислам Тебердичи. // Хубийланы М Батмаз джулдузну джарыгъы. Черкесск, 1989.
- Ислам Крымшамхалов // Биттирова Т. Карачаево-балкарские деятели культуры конца Х1Х начала ХХ века. Избранное в 2 томах. Нальчик, 1996.
- Ислам Крымшамхалов (Тебердичи). // Караева А. Литература народов Карачаево-Черкесии. ч. 1. Черкесск, 1999.
- Просветительские традиции... // Чанкаева Т. Эволюция карачаевской литературы: проблематика, поэтика, межлитературные связи. М.-Ставрополь, 2004.