Сурахай
Сурахай (лат. Giraffa camelopardalis, орус. Жираф) деген кийик, балаларын сют бла ёсдюрген, ёсген кырдыкланы, чапыракъланы, кёгетлени ашап кечиннген жаныуарды. Къургъакъда жашагъан жаныуарладан эм бийикди. Африкада Сахараны къум тюзлеринде жашайды.
Характеристикасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Муну тыш кёрюмдюсю дунияда бир жаныуаргъа да ушамайды, ол сют бла ёсген жаныуарланы бек бийигиди: жерден мангылайына дери 5–7 метр бийиклиги барды, ал аякълары, боюну бек узундула. Сурахайны кёзлери къарадыла, кирпиклери къалындыла, къулакълары гитчедиле, иничгедиле, башында эки неда тёрт тери бла жабылгъан мюйюзчюклери барды. Бир-бирлерини мангылайларыны ортасында мюйюзге ушагъан тукъуру болады.
Сурахайны терисини кёп тюрлю тамгъалары болады, алай экисини бирча тамгъалары болгъаны тюбемейди. Альбинос сурахайла бек сейирликлеге саналадыла, ала табийгъатда бек аз тюбейдиле. Жетген сурахай 750 кг тартады, аны эти ашаргъа жарайды. Сурахайла уллу сууладан жюзюп ётедиле, 2 метр бийикликден секирип, бирси жанына ётедиле, алай электричество жипледен а кеслерин сакълаялмайдыла: алагъа тийип, ёледиле.
Сурахайла сагъатха 50 км чабадыла. Суусапха тёзюмлюдюле, тауушсуздула.
Сурахайланы низамлары къатыды. Сурахай сюрюуде гитчеле уллула юйретгенча жашайдыла, гитче уллуну жолун кесип ётмейди. Тамата сурахай башын эм боюнун бирсиледен эсе ёрге кётюрюп жюрюйдю.
Сурахайла жууаш жаныуарла болсала да, сюрюуде кесине таматалыкъ излеген сурахай эриш болгъан нёгерин, боюнун къынгыр этип, башын энишге ийип, мюйюзлери бла къоркъутады. Урушханда, не бек гитчечикле болсала да, мюйюзчюклери магъаналы сауутдула. Душманы андан къоркъмай эсе, артха турмай эсе, жаныуарла имбашларын бирге тиреп, башлары эм боюнлары бла бир бирни тюйюп башлайдыла. Бирде уа тюйюшгенле бири бирин терекге къысаргъа кюрешедиле. Тюйюш 15 минут барыргъа болады, алай бирлери артха бир-эки атлам этсе уа, ол хорланнганнга саналады. Болсада сюрюуде къалады.
