Чагъыр

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
Къызыл чагъырны бокалы

Чагъы́р  — джюзюм сууну неда башха кёгет сууну толу неда джарым спирт быжылдауундан (бир-бирде спирт эмда башха затла къошулгъан, сёз ючюн, «Кючленнген чагъырла» къуралгъан алкоголь ичкиди (кючлюлюгю: натурал — 9–16 %, кючлендирилгенле — 16–22 %).

Чагъырланы тинтген илмугъа энология дейдиле.

Чагъырланы классификациясы[тюзет | кодну тюрлендир]

Чагъыр къуру джюзюмден тюл, башха тюрлю кёгетледенда этиледи (учузуракъ чагъырла).

Агъачы бла бети[тюзет | кодну тюрлендир]

Чагъырны чыгъарыуда джюзюмню кёб тюрлю тукъумларын хайырландырадыла. Бютеулей юлешиу этилсе къара (бир-бирде къызыл дейдил) эмда акъ джюзюмлени айырадыла. Бетине кёре акъ, гюл бетли, къызыл чагъырланы айырадыла.

Агъачы бла эмда сакълау болджалы бла:

  • джаш;
  • сакъланмагъан;
  • сакъланнган;
  • маркалы (белгили бир джюзюмчю регионлада, белгили бир джюзюм тукъумладан этилен татыуу бла ароматы иги болгъан сакъланнга чагъырла);
  • коллекциялы (кёб заман сакъланнган, бир бирде онла бла, джюзле бла джылланы)

Спирт бла шекерни ёлчеми[тюзет | кодну тюрлендир]

Россияда стандартлагъа кёре чагъырла этил спирт бла шекерни тутханларына кёре былай юлешинедиле:

  • Натурал чагъырла:
    • Къургъакъ чагъырла — суслону толу быжылдауу бла этилген, шекери 1 % кёб болмагъан (спирти — 9–13 % , шекери — 3 г/л дери)
    • Энчи къургъакъ чагъырла (спирти — 14–16 %, шекери — 3 г/л дери)
    • Джарым къургъан чагъырла (спирти — 9–13 %, шекери — 5–30 г/л)
    • Джарым татлы чагъырла (спирти — 9–12 %, шекери — 30–80 г/л)
  • Энчи чагъырла (кючлендирилгенле):
    • Къургъакъ чагъырла (спирти — 14–20 %, шекери — 15 г/л дери)
    • Кючлю чагъырла (спирти — 17–20 %, шекери — 30–120 г/л)
    • Джарым десерт чагъырла (спирти — 14–16 %, шекери — 50–120 г/л)
    • Десертн чагъырла (спирти — 15–17 %, шекери — 140–200 г/л)
    • Ликёр чагъырла (спирти — 12–16 %, шекери — 210–300 г/л)
  • Ароматланнган чагъырла (спирти — 16–18 %, шекери — 6–16 % дери)

Европадагъы классификация[тюзет | кодну тюрлендир]

Чагъырны категориясы агъачын белгилейди. Францияда къабыл этилген классификациягъа кёре терт категория барды: AOC, VDQS, азыкъ чагъырла эмда джерли чагъырла. Европа классификациягъа кёре — агъачлы чагъырла регионуна кёре — VDPRD (AOC бла VDQS) эмда азыкъ чагъырла (француз классификацияны азыкъ чагъырлары бла джерли чагъырларын бирлешдиреди).

Чагъырчылыкъны географиясы[тюзет | кодну тюрлендир]

Джюзюм дунияны кёб къралында ёседи, ол себебден чагъырда кёб къралда чыгъарылады, алай а артыкъсызда бек джылы климаты болъан къраллада. Чагъырыу чыгъырыуда эталоннга Франция саналады.

Къраллада чагъыр чыгъарыу, 2005джыл.
Оруну Кърал
Чыгъарыуу
(тонна)
1 Франция 5,329,449
2 Италия 5,056,648
3 Испания 3,934,140
4 АБШ 2,232,000
5 Аргентина 1,564,000
6 Къытай 1,300,000
7 Австралия 1,274,000
8 КъАР 1,157,895
9 Германия 1,014,700
10 Чили 788,551
11 Португалия 576,500

Чагъыр этикет[тюзет | кодну тюрлендир]

  • Ашарыкъны аллы бла, аператив ичилиученди: мадера, херес, вермут... ;
  • Акъ азыкъ чагъырла дженгил эт эмда чабакъ хантлагъа бериледиле;
  • Натурал къургъакъ, джарым къургъакъ эмда джарым татлы чагъырла бурчакъ хантлагъа таб келишеди;
  • Къызыл азыкъ чагъырла этге, тишликлеге келишеди;
  Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Чагъыр.