Тюркле

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
    Джангылмагъыз — бу, тюрклюлени юсюнден статья тюлдю.
Тюркле
Миллетни саны
Миллетни бютеулей саны 170 млн адам чакълы бир[1]
Джашагъан джерлери
 • Тюрк — 55 млн[2]
 • Тюркмения — 5 млн
 • Юзбекистан — 20 млн
 • Азербайджан — 8 млн
 • Иран — 15-30 млн
 • Кавказ — 2 млн
 • Къазахстан — 12 млн
 • Къыргъызия — 3 млн
 • Россия — 15 млн
 • Къытай — 13 млн
 • Европа бирлик — 2 млн
 • АБШ — 1 млн
 • Германия — 5 млн
 • Франция — 0,4 млн
 • Уллу Британия — 0,4 млн
 • Монголия — 80 минг
 • Япония — 0,1 млн
 • Канада — 0,2 млн
 • Бразилия — 0,1 млн
 • Аргентина — 0,1 млн
 • Украина бла Белоруссия — 0,3 млн
 • Латин Америка — 0,8 млн
 • Австралия — 60 минг
 • Дунияны башха регионлары — 1,4 млн
Башха билгиле
Динлери кёбюсюне ислам дин, дыгъыда христианлыкъ, тейричилик эм шаманчылыкъ

Тюркле — бизни эрагъа дери I мингджыллыкъда Алтайда эм Азияны тюзлеринде къуралгъан этнолингвистика миллет къауумду[3]. Тюрклени адетдеги ишлери, сабанчылыкъдан сора да кёчгюнчю малчылыкъ болгъанды, дагъыда темир къазыу эм темирчилик. Тюрк культура, шимал Евразияны кёчгюнчю культуралары бла джууукъ байламлыды. Сёз ючюн, белгили тюрколог Л. Н. Гумилёв, гуннланы скиф культураны андан ары бардыргъанлагъа санагъанды[4].

Тюрктилли миллетле, бизни эрагъа дери III ёмюрден бери белгилидиле. Алай а тюрк этноним (къытайча — ту-кю) биринчи кере VI ёмюрню аллында Монгол Алтайда сагъынылыб башланнганды, кеси да уллу болмагъан бир халкъны белгилегенди, алай а бу халкъ кечирек бютёу Орта Азияда бийлик этген болгъанды. Тюрк сёз — «кючлю», «къаты» деген магъананы тутады[5].

Тюркле, тюрк къауумдан тилледе сёлешедиле.

Бусагъатда тюрк миллетле тюрлю-тюрлю къраллада джашайдыла — Орта бла Ара Азаияда, Шимал Кавказда, Тау Артында, Джерле арасы тенгизни тийресинде, Къыбыла бла Кюнчыгъыш Европада эмда андан ары Россияны Узакъ Кюнчыгъышына дери[6]. Тюрк азчылыкъла, Кюнбатыш Европа бла Американы къралларында эм Къытайда барды.

Тюрк миллетлени эм кърал-территориал къуралышланы классификациялары[тюзет | кодну тюрлендир]

Тюрк тиллени джайылгъаны
Махмуд Кашгариге кёре Тюрк дуния (XI ёмюр)

Тарих тюрк миллетле[тюзет | кодну тюрлендир]

Бусагъатдагъы тюрк миллетле[тюзет | кодну тюрлендир]

Бусагъатдагъы бойсунмагъан тюрк къралла[тюзет | кодну тюрлендир]

Бусагъатдагъы тюрк миллет автономияла[тюзет | кодну тюрлендир]

Къытай
Россия
Молдавия
Юзбекистан

Дагъыда къарагъыз[тюзет | кодну тюрлендир]

Белгиле[тюзет | кодну тюрлендир]

  1. Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. 2008. том 1 стр 826
  2. Milliyet. 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk. Тинтилгенди 18 январь 2012.
  3. Брокгауз бла Ефронну энциклопедиялыкъ сёзлюгюнден статья — Тюрки
  4. Тюрки в истории | Тюркпортал.Ру
  5. Гумилев Л. Н. Три исчезнувших народа. — 1961.
  6. Ахатов Г. Х.. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.
  7. Кърымтатар тилни тау диалектинде сёлешгенле.
  8. Юзбек тилни къыпчакъ диалектлеринде сёлешгенле.
  9. Кърымтатар тилни тюзлю диалектинде сёлешгенле.
  10. Кърымтатар тилни къыбыладжагъалы диалектинде сёлешгенле.
  11. Хорезм областда эмда Бухара областны Тюркменистан бла чекли районларында джашагъанла хорезм тилде эм юзбек тилни икъан-къарабулакъ диалектинде сёлешедиле.
  12. Чулым тилни ортачулым сёзлеуюнде сёлешгенле.
  13. Шор тилни мрас сёзлеуюнде сёлешгенле.
  14. CIA — The World Factbook
  15. Агентство Респуюлики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам. Данные на 1.01.2010.
  16. Предварительные итоги переписи населения Киргизии 2009 г.
  17. CIA — The World Factbook
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 18,8 Результаты переписи 2002 года
  19. Национального бюро статистики Республики Молдова
  20. Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике

Литература[тюзет | кодну тюрлендир]

Джибериуле[тюзет | кодну тюрлендир]