Алма

Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Алма (магъаналары).

Алма — алма терекни джангы джыртылгъанлай ашалгъан кёгетиди, кулинарияда эмда ичкиле этиуде хайырландырылады. Алманы джуртуна Орта Азия саналады. Эм кёб джайылгъан юй алма терекди. Бюгюнлюкде, алма терекни бу тюрлюсюню кёб сорту барды.

Алма кулинарияда

Аш этиуню амалы

Джангы джыртылгъанла — кеслери неда салатда (сёз ючюн, «Таш макъа» салатда).
Къатханла — духовкада неда кюнде кебдириу бла этилген къатхан кёгетле.
Джибитилгенле — юч тюрлю джибитиу болады: тюз, ачы эмда шекерли.
Ачыгъанла. Тузланнган затлада тузну концентрациясы 6-8 %-ден аз тюл, джибитилген затлада — 1,5-2 %.^[1]
Консерва этилгенле.
Биширилгенле — татлыла (бал бла, къозла бла, заба бюртюк бла д.а.к.) эмда этге гарнир халда.
Алмала варенье, джемле, муссла этерге сырьё халда хайырландырылыргъа боллукъдула. Кёгетлери гитче болгъан сортла вареньеге саулай салыныргъа боллукъдула^[2].
Алманы къурамына кирген пектин, мармелад бла пастиланы этген сагъатда желе этиучю вещество халда хайырландырылыргъа боллукъду.

Алмаладан ичкиле

Алма кёгет суу.
Джангы джыртылгъан эмда къатхан алмала компотла бла киселле этиуде хайырландырыладыла.
Алма кёгет суудан шампанизацияны юсю бла сидр этедиле.
Алма уксус.
Алма квас.

Чыгъарыу эмда сатыу

Дунияда алма чыгъарыу. Хар гектардан орта тирлик

2005 джыл бютеу дунияда 55 млн.тонна алма чыгъарылгъанды, багъасы: 10 млрд.долл. Къытай, бу объёмдан беш этиб экисин чыгъаргъанды. АБШ, экинчи эм уллу алма чыгъарыучу къралы, бютеу дуния чыгъарыудан — 7,5 %.

АБШ-да ёсдюрюлген алмаладан 60 %-и Вашингтон штатда ёсдюрюлгенди^[3]. Джангы Зеландия бла башха сабыр климатлы къралладан алма импорт американ импорт бла конкуренция этеди эмда джылдан джылгъа ёсюб барады^[4].

Эм уллу алма экспортёрла (2006 джыл билгилеге кёре): Къытай, Чили, Италия, Франция эмда АБШ; эм уллу импортёрла: Россия, Германия, Уллу Британия, Нидерландла^[5].

Алма чыгъаргъан эм уллу къралла (11 июнь 2008)
Кърал	Чыгъаргъаны (тоннала)	Белгиле
КъХР	27 507 000	F
АБШ	4 237 730
Иран	2 660 000	F
Тюрк	2 266 437
Россия	2 211 000	F
Италия	2 072 500
Индия	2 001 400
Франция	1 800 000	F
Чили	1 390 000	F
Аргентина	1 300 000	F
Дунияда бютеулей	64 255 520	A
Белгисиз = официал билгиледиле, F = БМО-ну бичиую; Къайнакъ: FAO

Алма фольклорда эмда литературада

Алма ёмюрлюк джашлыкъны символу болуб кёб таурухда тюбейди^[6]^[7]:

«Патчахны ёлген къызы бла джети тулпарны юсюнден таурух» — А. С. Пушкинни тауруху.
«Вильгельм Теллни юсюнден легенда».
«Алма» — Герберт Уэллсни хапары.
«Мистер Пибодини алмалары» — Мадонна джырчы къызны сабий хапары.