Бирлешген Миллетлени Организациясы
 БМО-ну байрагъы | |
.svg) ██ БМО-ну членлери болгъан къралла
| |
| Типи | Политика ортакълыкъ |
| Къуралгъаны | 1945 джылны 24 октябры |
| Официал тиллери | Араб тил, Къытай тил, Француз тил Ингилиз тил, Испан тил, Орус тил |
| Аралыгъы | Нью Йорк |
| Тамадалыкъ органы | Генерал секретарлыкъ |
| Генерал секретары | Антониу Гутерриш |
| Къошулгъанланы саны | 193 кърал |
| Официал сайты | |
Бирлешген Миллетлени Организациясы (къысхасыча — БМО) 1945 джылны 24 октябрында къуралгъан дунияны мамырлыгъын, къоркъуусузлугъун сакълар ючюн эмда халкъла арасында экономика, джамагъат эмда маданият ишбирликни бегитир ючюн къуралгъан халкъла арасы организацияды. БМО кесин «адиллик эм къоркъуусузлукъну, экономика айныуну эм социал тенгликни халкъла арасында бютеу къраллада сакълауну нюзюр салгъан бир глобал къуралышды» деб танытады.
Организацияны къуралгъан джылда 51 члени, бюгюнде, Черногорияны къошулуу бла, 192 членнге дери ёсгенди. Организацияны оноуу, Нью-Йоркда орналгъан аралыгъындан этиледи эмда къошулгъан къралла бла хар джыл бардырылгъан олтуруулада мында ётедиле.
Организация талай органнга юлешинеди: Генерал Ассамблея, Къоркъуусузлукъну Кенгеши, Секретарият эмда Генерал Секретарь. Бирлешген Миллетлени Организациясыны къураргъа мадар Экинчи дуния къазауат битгенден сора келгенди.
БМО-ну аллында тамалын салгъан Биринчи дуния къазауатдан сора къуралгъан Миллетлени Лигасыды, алай а БМО-ча болмай ол салгъан нюзюрлерин тындыралмагъанды, Экинчи дуния къазауатны башланыууна тыйгъыч болалмагъанды.
«Бирлешген Миллетле» атны АБШ-ны президенти Франклин Делано Рузвельт теджегенди. Эмда биринчи кере Бирлешген Миллетлени Декларациясында 1942 джыл хайырланнганды, бу декларациягъа кёре 26 къралны келечиси кеслерини правительстволарыны атындан Фашист къралланы блогуна къаршчы кюреш бардырыргъа борчланнгандыла.
БМО-ну Уставыны ахыр тексти Сан-Францискода бардырылгъан конференицияда 1945 джылны 26 июнунда къабыл этилгенди. Ол уставха 50 къралны келечиси къол салгъанды, кючге 1945 джылны 24 октябрында, Польшаны да къошулуу бла киргенди. Бу кюн Бирлешген Миллетлени Кюню кибик байрамланады.
Организацияны къурамы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Генерал Ассамблея
[тюзет | къайнакъны тюзет]
Организацияда баш орунну алады, баш кенгешиу, оноулашыу, эмда келечилик органына саналады. Генарал Ассамблея халкъла арасы мамырлыкъны эмда къоркъуусузлукъну юсюнде ишбирликни принциплерине къарайды, БМО-ну Къоркъуусузлукъ Кенгешини болджаллы членлерин, Экономика эмда Социал Советни членлерин сайлайды, Къоркъуусузлукъну Кенгешини теджеую бла БМО-ну Генерал Секретарын сайлайды, Къоркъуусузлукъну Кенгеши бла бирге БМО-ну Халкъла арасы сюдюне сюдюлени сайлайды. Экономика, социал, маданият эмда гуманитар сфералада халкъла арасы ишбирликни координация этеди; БМО-ну уставында белгиленнген башха полномочияланыда бардырады.
Генерал Ассамблея сессия халда хар джыл сайын сентябрны ючюнчю гюрге кюнюнде джыйылады. Генерал Ассамблеяны башчылыгъы бла (неда 21 заместителини бирини башчылыгъы) пленум олтуруулада, неда баш комитетледе сорууну бошалгъынчы дери олтурады.
Генерал Ассамблеяны, 1993 джылны 17 августунда алыннган оноууна кёре къурумунда 6 комитети барды:
- Сауутсузланыу бла халкъла арасы къоркъуусузлукъну комитети
- Экономика бла финанс сорууладан комитет
- Социал, гуманитар эмда маданият сорууладан комитет
- Деколонизация бла айры политика сорууладан комитет
- Административ эмда бюджет сорууладан комитет
- Хакъ сорууладан комитет
- Генерал комитет — БМО-ну Генерал Ассамблеясыны ишин джюрютеди.
БМО-ну Генерал Ассамблеясыны айры сессиясы, Къоркъуусузлукъну Кенгешини излеми бла, 15 кюнню ичинде джыйылыргъа керекди.
Къуугъунлу айры сессияла, Къоркъуусузлукъну Кенгешини, неда БМО-ну членлерини асламысыны излеми бла 24 сагъатны ичинде джыйылыргъа керекди.
Къоркъуусузлукъну Кенгеши
[тюзет | къайнакъны тюзет]Дунияда мамырлыкъны эмда къоркъуусузлукъну тутууда баш джууаблыды, аны оноууна бютеу БМО-ну членлери бойсунургъа керекдиле. Беш хамандагъы члени (Россия Федерация, АБШ, Уллу Британия, Франция, Къытай) вето салыргъа хакълары барды.
Къоркъуусузлукъну Кенгеши 15 членден къуралады — хамандагъы (Россия, АБШ, Уллу Британия, Франция эмда Къытай), къалгъанлары Кенгешге сайланнган этедиле.
Генерал секретарь
[тюзет | къайнакъны тюзет]Секретариятны башында Генерал Секретарь турады, ол Генерал Ассамблея бла, эмда 5 джылгъа джынгыдан сайланыр хакъы бла, сайланады.
Бирлешген Миллетлени Организациясына байламлы къурулушла
[тюзет | къайнакъны тюзет]
.svg){kind=small}
БМО-ну баш сюд органыды. 15 бойсунмагъан сюдюден къуралады. Ала къралладан келечилик принципле сайланмайдыла. Башха ишледе ишлерге эркин тюлдюле. Кеслерини ишлерин тындыргъан заманда ала дипломтик иммунитет бла хайырланадыла.
Бу Сюдге тарыгъыу бла къуру къралла барыргъа боллукъдула, адамла неда организацияла бу Сюдге тарыгъыргъа эркин тюлдюле.
Экономика эмда социал кенгеш
[тюзет | къайнакъны тюзет]БМО-ну экономика эмда социал халкъла арасы ишбирлиги бла байламлы ишлени джюрютеди. 5 регионал комиссиядан къуралады:
Европа Экономика Комиссия (ЕЭК) Азия бла Шош океаннга экномика эм социал комиссия (АШОЭСК) Кюнбатыш Азия ючюн экономика эм социал комиссия (КАЭСК) Африка ючюн экономика комиссия (АЭК) Кариб бассейн бла Латин Америкагъа экномика комиссия (ЛАКЭК)
Дагъан кенгеш
[тюзет | къайнакъны тюзет]БМО-гъа бойсуннган территорияланы экономика, социал, политика джанындан айнытыу соруулагъа къарайды. 1994 джылны 1 ноябырында ишин тохтатханды
Секретариаты
[тюзет | къайнакъны тюзет]Бютеу дуниялада ишлеген халкъла арасы персоналды, ала организацияны тюрлю-тюрлю кюнлюк ишлерин тындырадыла. БМО-ну башха органларыны ишлерин баджарады. Секретариятны бёлеклери БМО-ну Нью Йоркдагъы штабында, эмда башха джерледе орналгъан штабларында ишлейди, аладан эм уллу Женева бла Венадагъы штабладыла.
Секретарият БМО-ну органларыны ишлерини бардырылыууну баджарады, дагъан болады. Башчысы БМО-ну Генерал Секретарыды. 2006 джылдан башлаб Корея Республикадан Пан Ги Мун башчылыкъ этеди.
Бирлешген Миллетлени Организациясыны Генерал Секретарлары (1945 джылдан башлаб)
[тюзет | къайнакъны тюзет]| № | Аты | Сураты | Къралы | Болджалыны башланыуу | Болджалыны бошалыуу |
|---|---|---|---|---|---|
| — | Глэдвин Джебб (ингил. Gladwyn Jebb, 1st Baron Gladwyn) |
 |
Уллу Британия (Кюнбатыш Европа) |
24 октябрь 1945 | 1 февраль 1946 |
| 1 | Трюгве Хальвдан Ли (норв. Trygve Halvdan Lie) |
 |
Норвегия (Кюнбатыш Европа) |
2 февраль 1946 | 10 ноябрь 1952 |
| 2 | Даг Хаммаршёльд (швед. Dag Hammarskjöld) |
Швеция (Кюнбатыш Европа) |
10 апрель 1953 | 18 сентябрь 1961 | |
| 3 | У Тан (бирм. ဦးသန့်) |
 |
Бирма (Азия) |
30 ноябрь 1961 | 1 январь 1972 |
| 4 | Курт Вальдхайм (нем. Kurt Waldheim) |
 |
Австрия (Кюнбатыш Европа) |
1 январь 1972 | 1 январь 1982 |
| 5 | Хавьер Перес де Куэльяр (исп. Javier Pérez de Cuéllar Guerra) |
 |
Перу (Къыбыла Америка) |
1 январь 1982 | 1 январь 1992 |
| 6 | Бутрос Бутрос-Гали (араб. بطرس بطرس غالي) |
 |
Мисир (Египет) (Африка) |
1 январь 1992 | 1 январь 1997 |
| 7 | Кофи Аннан (ингил. Kofi Annan) |
 |
Гана (Африка) |
1 январь 1997 | 1 январь 2007 |
| 8 | Пан Ги Мун (кор. 반기문) |
 |
Къыбыла Корея (Азия) |
1 январь 2007 | 1 январь 2007 |
| 9 | Антониу Гутерриш (порт. António Manuel de Oliveira Guterres) | .jpg) |
 Португалия |
1 январь 2017 | Бусагъатда къуллукъдады |
Галерея
[тюзет | къайнакъны тюзет]-
БМО-ны Нью-Йоркда штаб-квартирасы -
БМО-ны Генерал Ассамблеясыны залы -
БМО-ны Къоркъуусузлукъ Кенгешини залы -
БМО-ны Экономика эмда Социал Советини залы -
Опека Совет олтургъан зал -
БМО-ны Женевада мекямы -
БМО-ны Женевада баш залы -
Женевада БМО-ны мекямыны аллында байракъла
