Папуа — Джангы Гвинея
Эркинлик Кърал Па́пуа — Джангы Гвине́я
ингил. Independent State of Papua New Guinea
ток-писин Independen Stet bilong Papua Niugini
хири-моту Independen Stet bilong Papua Niu Gini
 Папуа — Джангы Гвинеяны байрагъы |
 Папуа — Джангы Гвинеяны гербы |
| Девиз | Unity in diversity («Бирлик кёб тюрлюлюкте») |
|---|---|
| Гимн | O Arise, All You Sons |
| Оноу формасы | Конституциялы монархия |
|---|---|
| Король | III Чарльз |
| Генерал-губернатор | Боб Дадае |
| Биринчи-министр | Джеймс Марапе |
| Тил(лер)и | ингилиз тил, ток-писин тил и хири-моту тил |
| Ара шахары | Порт-Морсби |
| Уллу шахар(лар)ы | Порт-Морсби, Лаэ |
|---|---|
| Бютеу территориясы | 462 840 км2 (дунияда 54) |
| Сууну юсю | 2 % |
| Сагъат бёлгеси | UTC +10, +11, |
| Эркинлиги | Австралиядан |
|---|---|
| 16 сентябрда 1975 джилда |
| Бютеу халкъы (2021) | 11 781 559 адам (дунияда 83) |
|---|---|
| Къалынлыгъы | 25,45 адам/км2 |
| БИП (номинал) (2019) | $ 24,809 млрд доллар (103) |
|---|---|
| БИП (ном.) адам башына (2019) | $ 2884 доллар (135) |
| ААИ (2022) | 0.568 (орта) (154) |
| Валютасы | кина (PGK) |
| ISO 3166-1 коду | PG |
|---|---|
| Домен(лер)и | .pg |
| Телефон коду | +675 |
Па́пуа — Джангы Гвине́я (ингил. Papua New Guinea [ˈpæpuːə njuː ˈɡɪni] (тж. ˈpɑːpuːə, ˈpæpjuːə), ток-писин Papua Niugini, хири-моту Papua Niu Gini), официал аты — Эркинлик Кърал Па́пуа — Джангы Гвине́я (ингил. Independent State of Papua New Guinea, ток-писин Independen Stet bilong Papua Niugini, хири-моту Independen Stet bilong Papua Niu Gini), — Океанияда, Шош океанны къыбыла-кюнбатыш кесегинде, Джангы Гвинеяны айрымканны кюнчыгъыш джанында, Бисмарк архтипелаг бла Соломон айрымканланы шимал кесегинде орналгаъан кърал.
Бютеулей Папуа — Джангы Гвинеяны территориясы - 462 840 км², суу джагасы - 5152 км. Папуа — Джангы Гвинеяны 2021 джилда халкъны саны — 11,781 минг адам.[1]
Ара шахары - Порт-Морсби.[2] 1973 джилда Папуа — Джангы Гвинея Австралиядан самоуправление алды. 16 сентябрда 1975 джилда уа эркинлик алды.
Географиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Папуа — Джангы Гвинея (462 840 км²) территориясы бла дуньяда 3-чу айрымкан кърал болады. Кюнбатышда Папуа — Джангы Гвинея Индонезия бла джер бла чеклешеди. Суу бла шималда Микронезины Федератив Штатлары бла, къыбылада Австралия бла, къыбылада-кюнчыгъышда Соломонну Айрымканлары, кюнчыгъышда Науру бла чеклешеди.
Папуа — Джангы Гвинеяны Арафур, Коралл, Соломонну бла Джангыгвинея тенгизле бла Шош океан бла къуршалады. Австралиядан Папуа — Джангы Гвинеяны Торрес ачыкъ богъаз айырыб турады. Аны кенглики 160 км.
Рельеф
[тюзет | къайнакъны тюзет]Джангы Гвинеяны бла башха айрымканларын тау рельфы барды. Кёб юсю къралны территориясында 1000 метрден кёб тенгизден санаб мийиклик барды. Джангы Гвинеяда бираз таула мийиклик бла 4500 м джетедиле. Папуа — Джангы Гвинеяда 18 ишлеген вулкан барды, аланы да кёб юсю къралны шимал кесегине турадыла.
Гидрологиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Папуа — Джангы Гвинеяны айрымканлада кёб къобанла бардыла. Кёб юсю тауладан тенгизге саркъан этелле. Джангур заманда ала къобхан этелле кёб территорияланы джайылыргъаб.
Климаты
[тюзет | къайнакъны тюзет]Къралны территориясында тропик климаты барды, кёб юсю мыллы тропик. Джилда кюнню орта температурасы — 26 °C, аныда джилда аплитудасы кёп болмайды. Къургъакъ бла джангур сезонла хар къралны кесегинде хар кесини тюрлю айлада болады.Таулада 2100 м ары мийикликледен кече къырау урарга болады.
Флора бла Фауна
[тюзет | къайнакъны тюзет]Папуа — Джангы Гвинеяда ёсюмлюк 20 минг тукъумларындан ёседи. Суу джага бла кенг мангра ёсюмлюк джер барады. Къалын мыллы тропик чегетле тауланы къабыргъа бла ёсюб 1000—2000 м чыгъадыла.
