Википедия:Проект:Кюнде болуула/Июнь

Хар кюнде тарихде болуула
Январь • Февраль • Март • Апрель • Май • Июнь • Июль • Август • Сентябрь • Октябрь • Ноябрь • Декабрь

1 июнь

1676 — Эланд сермешиуню сагъатында эм уллу линей кеме «Крунан» (суратда) атылгъанды
1792 — Кентукки, АБШ-ны 15-чи штаты болады.
1862 — АБШ-ны бютеу территориясында официал халда къул тутуу джасакъланнганды.
1867 — Торонто, Канаданы Онтарио провинциясыны ара шахары баямланнганды.
1869 — Американ уста Томас Альфа Эдисон, биринчи патентин алгъанды.
1935 — Ингилизде мешина джюрютюрге хакъла алыр ючюн биринчи тест ётгенди.
1938 — Супермен бла комикслени биринчи чыгъармасы чыкъгъанды.
1946 — Румынияны 1940—1944 джыллада диктатору генерал Ион Антонеску, трибуналны бегими бла асылгъанды.

Тюрлендириу...

2 июнь

1864 — Москвада, Россияда биринчи болгъан, зоология терек бахча ачылгъанды.
1924 — АБШ-ны бютёу индейлилерине американ гражданство берилгенди.
1941 — Экинчи дуния къазауат: Германияны хауа-десант кючлери Кондомари деген грек элде талай адамны ёлтюргендиле.
1946 — Италия, референдумну эсеби бла, республика баямланнганды.
1953 — Уллу Британияны королевасы II Елизаветаны (суратда) коронациясы.
1962 — Новочеркасскда багъала кётюрюлюуге къаршчы демонстрацияны атыу.
1971 — Джерли Соборда, Москвачы Патриарх болуб, Пимен сайланнганды.
1979 — Римли Папа II Иоанн Павелни Польшагъа биринчи визити башланнганды.

Тюрлендириу...

3 июнь

1826 — Орус джазыучу эмда тарихчи Николай Карамзин ёлгенди.
1864 — Американ граждан къазауат: къазауатны ахыр сермешиулеринден бири — Колд-Харборда сермешиу башланнганды.
1896 — Къытай, Россиягъа Къытай-Кюнчыгъыш темир джолну ишлерге эркинлик бергенини юсюнден джашыртын кесаматха къол салыннганды.
1954 — Сахарада буруннгу мисирчи фыргъауун Санхетни кешенесе табылгъанды (б. э. дери 2570 джылгъа джууукъ).
1961 — СССР-ни (Н. С. Хрущёв) бла АБШ-ны (Джона Кеннеди) тамадаларыны тюбешиую.
1973 — Ле Буржеде авиакёрмючде Ту-144 совет пассажир самолёт (суратда) аугъанды.
1987 — Канаданы Квебек провинциясына энчи статус бериуню юсюнден келишимге къол салыннганды.
2006 — Черногория, бойсунмаулугъун баямлаб, Сербия бла Черногорияны бирлигинден чыкъгъанды.

Тюрлендириу...

4 июнь

«Сент-Луис» пароходну бортунда къачхынчыла.

1856 — Третьяков галерея къуралгъанды.
1878 — Осман империя, Уллу Британиягъа Кипр айрымканны оноуун бергенди.
1916 — Биринчи дуния къазауат: Брусилов джюрюшню башланнганы.
1939 — АБШ-ны властлары нацист Германиядан 963 чууут-къачхынчы бла (суратда) келген пароходну алыргъа унамагъандыла.
1940 — Экинчи дуния къазауат: Дюнкеркден британ аскерни эвакуациясы бошалгъанды.
1942 — Экинчи дуния къазауат: Мидуэй атоллну къатында сермешиу башланнганды.
1989 — Пекинде Тяньаньмэнь майданда Студент демонстрацияны чачыу.
1989 — Россияны да СССР-ни да тарихинде эм уллу темир джол катастрофа.

Тюрлендириу...

5 июнь

1783 — Къарнашла Жозеф-Мишель бла Жак-Этьенн Монгольфье, биринчи хауа шарны ийгендиле.
1909 — Санкт-Петербургну Знаменская майданында III Александргъа эсгертме (суратда) ачылгъанды.
1940 — Экинчи дуния къазауат: немец аскерни Парижни алыуу.
1947 — АБШ-ны кърал секретары Дж. Маршалл, къазауатдан сорагъы Европагъа болушуу программаны ачыкълагъанды.
1953 — АБШ-ны Сенаты, Къытайны БМО-гъа кириуюн унамагъанды.
1967 — Джууукъ Кюнчыгъышда Алтыкюнлюк араб-израиль къазауат башланнганды.
1977 — Apple II персонал компьютер сатылыугъа чыкъгъанды.
2006 — Сербия, бойсунмаулугъун баямлагънды. Сербия бла Черногорияны кърал бирлиги ахыр халда джокъ болгъанды.

Тюрлендириу...

6 июнь

1523 — I Густав Васа Швецияны королю болуб сайланнганд, аны эсебинде Кальмар уния чачылгъанды.
1683 — Оксфордну Ашмол музейи ачылгъанды, университетники болуб биринчи музей болгъанды.
1925 — Уолтер Перси Крайслер Chrysler корпорацияны тамалын салгъанды.
1944 — Экинчи дуния къазауат: «Д кюн» — джандашланы Нормандияда тюшюулери. Европада экинчи фронтну ачылыуу.
1979 — «Союз-34» совет пилотсуз космос кемени «Салют-6» орбита станциягъа ийилиую.
1984 — Индий аскерни Амритсарда Алтын храмгъа (суратда) чабыуу.
1984 — Алексей Пажитнов дуниягъа «Тетрис» оюнну танытханды.
1993 — Монголияда биринчи президент сайлаула ётгенди.

Тюрлендириу...

7 июнь

1099 — Биринчи къачлы джюрюш: къачлыла Иерусалимни къуршалагъандыла.
1494 — Испания бла Португалия Джангы дунияны Тордесильяс кесамат (суратда) бла юлешгендиле.
1883 — Москвада Къутхарыучу Хустосну клисасы ачылгъанды.
1905 — Швед-Норвег уния джасакъланнганды.
1948 — Чехословакияны президенти Бенеш постундан кетгенди.
1981 — «Опера» операция: Израилни самолётлары Иракны «Осирак» ядролу реакторун бомбалаб чыкъгъандыла.
1982 — Элвис Преслини «Грейсленд» юйю музейча ачылгъанды.
1990 — II Алексий, Москвачы эм Бютеу Орусну Патриархы болуб сайланнганды.

Тюрлендириу...

8 июнь

1783 — Исландияда Лаки вулканны къусханы башланнганды, аны эсеби бла беш этиб бир исландчы ёлгенди (ачлыкъдан неда газны ууундан).
1815 — Польшаны Россия империягъа къошхандыла.
1832 — Петербургда Санатла Академияны мекямыны туурасында аслан ташдан сфинксле (суратда) салыннгандыла.
1843 — Николаевская темир джол ишлениб башланнганды (Петербург—Москва линия, бусагъатда Октябрьская темир джол).
1861 — Референдумда Теннесси штатны сайлаучуларыны юч этиб экиси АБШ-ны къурамындан чыгъаргъа чёб атханды.
1949 — Джордж Оруэллни «1984» атлы антиутопиясы басмагъа чыкъгъанды.
1960 — Лев Троцкийни ёлтюрген — Рамон Меркадер, Кремлде Совет Союзну джигитини джулдузун алады.
1964 — Исландия, ЮНЕСКО-гъа киргенди.

Тюрлендириу...

9 июнь

1311 — Дуччону «Маэстасы» (суратда) Сиена соборда салыннганды.
1534 — Жак Картье, Сл. Лаврентийни сууун ачханды.
1719 — I Пётр, Россияны губернияларын провинцияла бла уездлеге бёлгенди.
1896 — Тёбен Новгородда Бютеуроссия кёрмюч ачылгъанды.
1923 — Болгарияда аскер переворот.
1934 — Дональд Дак бла биринчи мультфильм чыкъгъанды.
1945 — Кюнчыгъыш Германияда совет аскер администрация къуралгъанды.
1963 — Уинстон Черчилль, АБШ-ны сыйлы гражданини баямланнганды.

Тюрлендириу...

10 июнь

1712 — Петербургда Петропавловск соборну (суратда) тамалы салыннганды.
1793 — Филадельфияны орнуна Вашингтон АБШ-ны ара шахары болгъанды.
1886 — Докторланы консилиуму, Баварчы II Людвигни тели баямлагъанды.
1909 — SOS сигнал, дунияда биринчи кере хайырланнганды.
1940 — Италия, Франция бла Уллу Британиягъа къазауат баямлагъанды.
1943 — Маджарлы Ласло Биро шарикли къаламгъа патент алгъанды.
1944 — Уллу Ата Джурт къазауат: Выборг-Петрозаводск операция башланнганды.
1964 — Москвада Тарас Шевченкогъа эсгертме ачылгъанды.

Тюрлендириу...

11 июнь

1742 — Бреслауда Австрия, Пруссияны Силезиягъа хакъларын таныгъан кесаматха къол салыннганды.
1770 — Джеймс Кук (суратда), Австралияны джагъасында Уллу Барьер рифни ачханды.
1788 — Герасим Измайлов, Алясканы джагъасына джетгенди.
1901 — Кукну айрымканлары, Джангы Зеландияны кесеги баямланнгандыла.
1918 — «Алаш» деген къазах миллет къозгъалыу, Къазахстанны территориясында совет властны бютеу декретлерин законнга чюйре баямлагъанды.
1937 — СССР-ни Баш сюдю «Тухачевскийни ишине» къарагъанды.
1963 — Буддист монах Тхить Куанг Дык, Сайгонда кесин джандыргъанды.
1969 — Греция, джангы Конституциясын къабыл этилгенди.

Тюрлендириу...

12 июнь

1849 — Льюис Хаслетт, противогазгъа патент алгъанды.
1909 — Луи Блерио, пилоту эмда эки пассажири бла биринчи аэропланны (суратда) хауагъа чыгъаргъанды («Блерио XII»).
1920 — Панама илипинни официал халда ачылыуу.
1945 — Францияда, Экинчи дуния къазауатны заманында киргизилген, басма цензура джасакъланнганды.
1967 — Башха планетаны атмосферасыны юсюнден билгиле биринчи кере берген, Венера-4 космос аппарат ийилгенди.
1990 — РСФСР, кесини территориясында суверенитетин баямлагъанды (аннга деб 1992 джылда байрам джаратылгъанды — Россияны кюню).
1991 — Борис Ельцин, РСФСР-ни Президенти болуб сайланнганды.
1994 — Австрия, референдумда Европа бирликге къошулургъа оноу этгенди.

Тюрлендириу...

13 июнь

1373 — Ингилизни бла Португалияны арасында бирликни юсюнден кесаматха къол салгъандыла. Бирликни юсюнден болуб, дунияда бу эм эски кесаматды.
1525 — Мартин Лютер, целибат деген католик джорукъгъа келишмегенлей, Катарина фон Бора бла некях этгенди.
1857 — Герцен, Лондонда «Колокол» (суратда) газетини биринчи номерин чыгъаргъанды.
1898 — Канадада Юкон территория къуралгъанды.
1912 — Москвада III Александр атлы Санатла музей ачылгъанды.
1920 — АБШ-ны почта къуллугъу, сабийлени посылка бла ашыргъанны джасакълагъан джорукъну къабыл этгенди.
1944 — Фау-1 герман ракетала биринчи кере хайырланнгандыла (Уллу Британиягъа къаршчы).
2000 — Шимал бла Къыбыла Кореяланы башчыларыны биринчи тюбешиую.

Тюрлендириу...

14 июнь

1325 — 21 джылдагъы Ибн Баттута (суратда), туугъан шахары Танжерден чыгъыб, хаджгъа табыннганды, 24 джыл айланыб Къытайгъа дери джетерикди.
1777 — Континентал конгресс, АБШ-ны кърал байрагъын бегитгенди.
1807 — Орус аскер, Фридландны къатында Наполеонну чачханды.
1846 — Калифорния, Мексикагъа къаршчы къозгъалгъанды; Калифорния республика баямланнганды.
1900 — Бирлешген Штатла, Гавай айрымканланы аннексия этгендиле.
1942 — АБШ-ны экранларына Уолта Диснейни «Бэмби» мультфильми чыкъгъанды.
1985 — Шенген келишиуге къол салыннганды (биринчиде джети къралны арасында).
1995 — Шамиль Басаев башчылыкъ этген террористле Будённовскга чабхандыла.

Тюрлендириу...

15 июнь

1667 — XIV Людовикни доктору Жан-Батист Дени, дунияда биринчи кере бир адамдан башха адамгъа къанын джетишимли къуйгъанды.
1752 — Бенджамин Франклин, эксперимент бла шыбыланы электричестволу болгъанын бегитгенди.
1836 — Арканзас штат, АБШ-ны къурамына кирегнди.
1869 — Джон Хайат, целлулоидге патент алгъанды.
1911 — АБШ-да бусагъатда IBM ат бла белгили компания къуралгъанды.
1952 — Европа футбол ассоциацияланы бирлиги къуралгъанды.
1978 — «Союз-29» совет космос кеме ийилгенди.
1985 — Эрмитажда Рембрандтны «Данаясыны» (суратда) юсюне кюкюрт кислота къуюлгъанды.

Тюрлендириу...

16 июнь

1313 — Итальян джазыучу, «Декамеронну» автору Джованни Бокаччо (суратда) туугъанды.
1888 — Стационар болмагъан Аламны теориясын къурагъан, орус математик эм геофизик Александр Фридман туугъанды.
1897 — Немец химик-органик, Химиядан Нобель премияны лауреаты (1979) Георг Виттиг туугъанды.
1903 — Руаль Амундсенни экинчи арктика экспедициясы башланнганды.
1925 — Белгили пионер лагерь «Артек» ачылгъанды.
1963 — «Восток-6» старт алгъанды. Экипажы — биринчи космонавт тиширыу Валентина Терешкова.
1983 — Ю. В. Андропов СССР-ни Баш Советини Президиумуну башчысы болгъанды.

Тюрлендириу...