Википедия:Проект:Кюнде болуула/Апрель

Хар кюнде тарихде болуула
Январь • Февраль • Март • Апрель • Май • Июнь • Июль • Август • Сентябрь • Октябрь • Ноябрь • Декабрь

1 апрель

1808 — I Александр, Финляндияны Россиягъа «ёмюрлюкге» къошулгъанын баямлагъанды.
1891 — Суратчы Поль Гоген (суратда), Франциядан Таитиге кетгенди.
1930 — Баш ролда Марлен Дитрих ойнагъан «Кёк мёлек» фильмни премьерасы Берлинде ётгенди.
1937 — Британ Индиядан Бирма айырылгъанды.
1938 — Nescafé деген эриучю кофе чыгъарылыб башлагъанды.
1946 — «Арзамас-16» ядролу аралыкъ къуралгъанды.
1989 — Капуцинеркирхе деген Император кешенеде Австрияны ахыр императрицасы бастырылгъанды.
2004 — Google компания, Gmail почта сервисни ачханды.
2009 — Албания бла Хорватия, НАТО-гъа киргендиле.

Тюрлендириу...

2 апрель

1801 — Адмирал Нельсон, Копенгаген бухтада шимал къралланы флотун чачханды (суратда).
1810 — Наполеон Бонапарт, Австриячы Мария-Луиза бла некях этгенди.
1831 — Алексис Токвиль, Франциядан Америкагъа табыннганды.
1860 — Бирикген Италияны биринчи парламенти Туринде джыйылгъанды.
1879 — А. Соловьёв, II Александргъа герохдан 5 кере атханды, алай а тийдирелмегенди.
1917 — Болджаллы правительство, орналыу ызны (орус. черта оседлости) къурутханды.
1982 — Фолкленд айрымканла ючюн ингилиз-аргентина сауутлу конфликт башланнганды.
2002 — Израиль кючле, Христосну туугъаныны клисасында (Вифлеемде) палестинлилени къуршалагъандыла.

Тюрлендириу...

3 апрель

1910 — Аляскада Шимал Американы эм мийик (6193 м) Мак-Кинли таууна биринчи кере чыгъылгъанды.
1922 — Иосиф Сталин, ЦК РКП(б)-ни генерал секретары болуб сайланнганды.
1929 — Глазгону верфинде Queen Mary трансатлантика лайнер ишлениб башланнганды.
1933 — Эверестни башы бла биринчи кере самолёт учханды.
1948 — Маршаллны планы тындырылыб башланнганды.
1957 — Лондонда Ройал-Корт театрда С. Беккетни «Эндшпиль» пьесасы салыннганды.
1966 — «Луна-10» совет автомат станция, Айны орбитасына биринчи кере чыкъгъанды.
1973 — Мартин Купер (суратда), тарихде биринчи кере мобил телефон бла сёлешгенди.

Тюрлендириу...

4 апрель

1147 — Орус летописледе Москваны аты биринче кере айтылады.
1500 — Индиягъа джолунда португаллы Педру Кабрал, Бразилияны ачханды, кесин да айрымканнга санагъанды.
1753 — Императрица Елизавета Петровнаны буйругъу бла Россияда асмакъ джасакъланнганды.
1866 — Д. Каракозов, император II Александрны ёлтюрюрге чабханды.
1884 — Экинчи шошокеан къазауатны эсеби бла Боливия, Чилиге тенгиз джагъалы Антофагаста провинциясын бериб, тенгизге чыгъыусуз къалгъанды.
1949 — АБШ-ны, Уллу Британияны, Францияны, Канаданы эмда дагъыда 8 къралны арасында Шимал атлантика кесаматха къол салыннганды.
1964 — «Битломания»: The Beatles къауум (суратда), АБШ-ны сатылыуланы хит-парадыны бютеу беш баш тизгинин алгъанды.

Тюрлендириу...

5 апрель

1253 — Францисканчы Рубрук Каракорумгъа джетгенди.
1340 — Араб флот Гибралтар ачыкъ богъазда испан эскадраны сындыргъанды.
1722 — Якоб Роггевен европалыладан биринчи болуб Пасханы айрымканына (суратда) тюшгенди.
1794 — Революцияны трибуналы Жорж Дантонну эмда Камиль Демуленни гильотиногъа ашыргъанды.
1815 — Сумбава айрымканда Тамбора вулканны катастрофалы къусханы.
1955 — 80 джылдагъы сэр Уинстон Черчилль Уллу Британияны премьер-министри постундан кетгенди.
1961 — АБШ-ны президенти Джон Кеннеди Кубагъа къаршчы аскер операцияны башлатханды.
1992 — Босния бла Герцеговина Югославияны къурамындан чыкъгъанын баямлагъанды.
1993 — РФ-ни Правительствосуну бегими бла «Лукойл» нефть компания къуралгъанды.

Тюрлендириу...

6 апрель

1812 — Революционер, джазыучу, философ эмда публицист Александр Герцен туугъанды (1870 ёлг.).
1814 — I Наполеон тахтдан кетгенди, Бурбонла династия ызына къайтханды.
1830 — АБШ-да Нью-Йорк штатда Джозеф Смит (суратда), Христосну (мормонланы) Клисасын къурагъанды.
1896 — Афинледе биринчи Олимпиада оюнла ачылгъандыла.
1909 — Американ тинтиучю Роберт Пири, биринчи болуб, Шимал полюсха джетгенди.
1909 — Россия бла Тюркню арасында Болгарияны эркинлигини юсюнден келишим къабыл этилгенди.
1917 — АБШ, Биринчи дуния къазауатха киргенди.
1941 — Германия бла Маджар, Югославиягъа чабхандыла.

Тюрлендириу...

7 апрель

1348 — Прагада Карлны университети къуралгъанды, Кюнчыгъыш Европада биринчи университет.
1795 — метр (суратда) Францияда узунлукъну белгилеген баш ёлчем бирим халда къабыл этилгенди.
1946 — РСФСР-ни къурамына кирген Кёнигсберг область къуралгъанды.
1948 — Дуния Саулукъ Организацияны уставы кючюн алгъанды.
1989 — Норвег тенгизде К-278 «Комсомолец» совет атом суу тюбю кеме батханды.
1994 — Рунетни туугъан кюню: .ru зонада биринчи домен ат регистрацияны ётгенди.
2003 — Ирак къазаут: американ аскерле Багдадны алгъандыла.

Тюрлендириу...

8 апрель

1525 — Краковда Тевтон орденни Пруссия герцогство болуууну юсюнден кесаматха къол салыннганды.
1783 — II Екатеринаны Кърымны Россиягъа къошулуууну юсюнден манифести.
1820 — Милос айрымкандан грек элчи, Венераны белгили статуясын (суратда) къазыб чыгъаргъанды.
1944 — СССР-ни Баш Советини Президиумуну «Къабарты-Малкъар АССР-де джашагъан малкъарлыланы кёчюрюуню эмда Къабарты-Малкъар АССР-ни атын Къабарты АССР-ге тюрлендириуню юсюнден» Указы чыкъгъанды.
1966 — Леонид Брежнев КПСС-ни Ара комитетини Генерал секретары болуб сайланыуу.
1986 — Клинт Иствуд Калифорнияда Кармел шахарны мэрине сайланнганды.

Тюрлендириу...

9 апрель

1667 — Париждеги Луврда тарихде биринчи сурат кёрмюч ётгенди.
1860 — Леон Скотт де Мартинвилль, адам ауазны эм эски джазылгъанын этгенди.
1882 — Американ шоумен Барнум, белгили Джамбо пилни (суратда) сатыб алгъанды.
1940 — Экинчи дуния къазауат: Германияны Дания бла Норвегияны кючлеген операциясы башланнганды.
1945 — Совет аскер, Кёнигсбергни ахыр кере алгъандыла.
1954 — Шимал полюсда «Северный полюс-3» деген илму-тинтиу станция къуралгъанды.
1966 — Ватикан, Джасакъланнган китабланы индексин къурутханды.
1989 — Совет аскер, Тбилисиде митингни чачханды, 16 адам ёлгенди.

Тюрлендириу...

10 апрель

1821 — Тюрклюле, патриарх V Григорийни резиденциясыны къабакъларында асхандыла.
1826 — Грек революция: джыл баргъан къуршаланыудан сора Миссолонги шахар бойсуннганды.
1912 — «Титаник» (суратда), Саутгемптонну портундан биринчи эм ахыр джюзюуюне чыкъгъанды.
1922 — Генуя конференцияны ачылыуу (19 майгъа дери).
1940 — Исландия, Даниядан де-факто айырылгъанды.
1941 — Анте Павелич, Хорватияны бойсунмагъан кърал баямлагъанды.
1944 — Одессаны немец-фашист оккупациядан азатланыуу.
1970 — Пол Маккартни, The Beatles къауумдан кетгенди.

Тюрлендириу...

11 апрель

1241 — Тузлу сууда сермешиу (суратда): маджар король IV Беланы аскерин Батый къурутханды.
1775 — Германиядаахыр кере къуртха асыу болгъанды.
1868 — Японияда сёгунат система къурутулгъады.
1894 — Уллу Британия, Угандагъа протекторатын баямлагъады.
1899 — Испания, Пуэрто-Рикону Бирлешген Штатлагъа бергенди.
1940 — Гитлер, Лодзь шахарны атын Лицманштадт деб тюрлендиргенди (генерал Лицманны аты бла).
1945 — Бухенвальд концентрацион лагерде тургъанланы азатлау.
1956 — Джырчы, джырланы автору, телепродюсер Ефрем Амирамов туугъанды.
1964 — Экранлагъа Георгий Данелияны «Я шагаю по Москве» фильми чыкъгъанды.

Тюрлендириу...

12 апрель

Авиация бла космонавтиканы бютеудуния кюню
1204 — Къачлыла, Константинопольну къабыргъаларын чачыб, Византияны ара шахарына киргендиле
1861 — Конфедератла Самтер фортну кючлегендиле. АБШ-де граждан къазауат башланнганды
1903 — Лондонда дунияда биринчи, ич кюйюу двигатели бла, шахар автобус маршрутха чыкъгъанды
1955 — Къыргъызстанда Лайпанланы Аппасны джашы Билал туугъанды
1961 — Дунияда биринчи адамны космосха учууу, учхан — Юрий Гагарин (суратда) болгъанды, «Восток» атлы совет космос кемеде
1970 — Ичинде 52 тенгизчи бла, К-8 совет суу тюбю кеме батханды
1981 — Космосха «Колумбия» атлы космос кеме табыннганды. «Спейс Шаттл» программа бла биринчи космосха учуу
2003 — Вашингтонда Халкъла Арасы Ачха Фонд бла Дуния банкны оноучу органларыны джазгъы сессиялары ачылгъанды

Тюрлендириу...

13 апрель

1204 — Тёртюнчю къачлы джюрюшге (суратда) къатышханла, Константинополну тонаб чыкъгъандыла.
1829 — Ингилиз парламент, католиклеге дин тутуу эркинлик бергенди.
1934 — «Челюскин» пароходну экипажы бла экспедициясына киргенлени къутхарыу операция бошалгъанды.
1941 — Япония бла СССР-ни арасында 5-джыл болджалны ичинде нейтралитетни сакълауну юсюнден келишимге къол салынады.
1953 — ЦРУ, адамны эси бла манипуляция этиу джашырынлыкъ проектни башлагъанды.
1954 — Канберрада совет келечи Владимир Петровха Австралияда политика ышыкълыкъ берилгенди.
1958 — Ван Клиберн, Чайковский атлы конкурсда хорлагъанды.
1960 — Сахара къум тюзде Франция ядролу бомбасын сынагъанды. Франция, ядролу саууту болгъан тёртюнчю кърал болады.
1987 — Португалия, Къытайгъа Макао шахарны къайтарыргъа унагъанды.

Тюрлендириу...

14 апрель

1849 — Къозгъалгъанла, Маджарны Австриягъа бойсунмагъанын баямлагъандыла.
1871 — Германияда парламент — рейхстаг къуралгъанды.
1900 — Европада эм уллу халкъла арасы кёрмюч, Парижде ачылгъанды.
1912 — «Титаник» пассажир лайнер, айсберг бла тюбешгенди.
1931 — XIII Альфонс тайдырылыб, Испанияда Экинчи республика баямланнганды.
1978 — Гюрджю тил, кърал тил болуб танылыр ючюн, Тбилисиде кёб мингли демонстрация ётгенди.
1983 — Биринчи радиотелефонла Уллу Британияда сатылыб башланнгандыла.
2007 — Джюз мингле бла демонстрантла, Тюркде секуляризмни сакъланыуун даулагъандыла (суратда).

Тюрлендириу...

15 апрель

1452 — Белгили итальян суратчы эмда алим Леонардо ди сер Пьеро да Винчи туугъанды.
1755 — Доктор Сэмюэл Джонсонну ингилиз тилни белгили сёзлюгю дунияны кёргенди.
1891 — Томас Эдисон, джыйылгъанлагъа джюрюген суратланы машинасын (суратда) кёргюзтгенди.
1896 — Афинледе антиклик заманладан бери биринчи ётген Олимпиада оюнла бошалгъандыла.
1919 — Тюзетиу-урунуу лагерлени системасын (ГУЛАГ-ны) къурауну юсюнден декрет чыкъгъанды.
1955 — Рэй Крок, биринчи «Макдоналдс» ресторанын Дез-Пленз шахарда (Иллинойс штат, АБШ) ачханды.
1993 — Сапармурат Ниязов, тюркмен тилни кириллицадан латин шрифтге кёчгенин баямлагъанды.
1994 — Бютеудуния сатыу-алыу организацияны къуралыууну юсюнден Марракеш келишиуле.

Тюрлендириу...

16 апрель

1746 — Стюартла, ахыр кере ингилиз тахны къайтарыргъа кюрешгендиле.
1797 — Москва Кремлде Россияны императору I Павелни (суратда) коронациясы ётгенди.
1866 — Д. Каракозов, император II Александрны ёлтюрюрге чабханды.
1889 — Ингилиз киноактёр, сценарист, композитор эмда режиссёр Чарльз Спенсер «Чарли» Чаплин туугъанды.
1944 — Маджарда бютеу чууутлуланы геттолагъа кёчюрюб башлагъандыла.
1945 — Экинчи дуния къазауатда Берлин операция башланнганды.
1947 — Бернард Барух, «сууукъ къазауат» терминни хайырландырыб башлагъанды.
1992 — Афганистанны президенти М. Наджибулла тайдырылгъанды.

Тюрлендириу...

17 апрель

1492 — Христофор Колумб, Испания бла контрактха къол салыб, Индиягъа джангы тенгиз джол табаргъа борч алгъанды.
1555 — Тоскананы уллу герцогу I Козимо, 15 ай баргъан къуршалаудан сора Сиенаны кючлеб, Тосканагъа къошханды.
1824 — Шимал Америкадагъы орус джерлени чеклери белгиленнгенди.
1895 — Симоносек кесаматха къол салыныу бла япон-къытай къазауат бошалгъанды.
1942 — Француз генерал Анри Жиро, «Саксонияны Бастилиясындан» (суратда) къачханды.
1856 — Квебек шахар, Канаданы ара шахары баямланнганды.
1975 — Камбоджада граждан къазауатны заманында «къызыл кхмерле», къралны ара шахары Пномпенни кючлегендиле.
1982 — Джангы Конституцион актны таныб, ингилиз королева II Елизавета, Канаданы толу бойсунмагъан кърал баямлагъанды.

Тюрлендириу...

18 апрель

1775 — Пол Ревирни чарсы АБШ-ны бойсунмаулукъ ючюн къазауатыны башланнганын белгилегенди.
1853 — Азияда биринчи темир джол (Бомбей—Танна, 36 км) къурулгъанды.
1881 — Къыбыла Кенсингтонда, кесини заманында эм уллу болгъан, табигъат билимни музейи (суратда) ачылгъанды.
1902 — Биринчи кере аманлыкъчыны таныргъа дактилоскопия хайырландырылгъанды (Данияда).
1906 — Сан-Францискода джер тебрениу, АБШ-ны тарихинде эм палахлыладан бири.
1923 — Ф. Э. Дзержинскийни башламчылыгъы бла «Динамо» спорт джамагъат къуралгъанды.
1928 — Максим Горький «Правда» газетде джаз музыка стилге «тыпысланы музыкалары» дегенди.
1946 — Миллетлени Лигасы, хакъларын БМО-гъа бериб чачылыр ючюн, ахыр кере джыйылгъанды.

Тюрлендириу...

19 апрель

1713 — Император VI Карл, Габсбург тукъум сакъланыр ючюн Прагматика санкцияны чыгъаргъанды.
1775 — Британ аскерле бла американ колонистлени арасында Лексингтон бла Конкордну къатында биринчи сермешиуле.
1783 — II Екатеринаны Кърым ханлыкъны Россия империягъа къошулгъаныны юсюнден манифести.
1943 — Варшавада геттода антифашист къозгъалыу.
1956 — Американ киноджулдуз Грейс Келли (суратда) Монакону бийи III Ренье бла некях этгенди.
1971 — «Салют-1» деген, дунияда биринчи болгъан, совет орбита станция ийилгенди.
1994 — Гюрджю, Бойсунмагъан Къралланы Бирлигини Уставын ратификация этгенди.
1995 — АБШ-ны тарихинде биринчи уллу террорист акт.

Тюрлендириу...

20 апрель

1534 — Француз тинтиучю Жак Картьени (суратда) Канадагъа биринчи экспедициясы башланнганды.
1653 — Оливер Кромвель, «Узун парламентни» чачханды.
1841 — Тарихде биринчи детектив хапар басмагъа чыкъгъанды.
1862 — Луи Пастер бла Клод Бернар, пастеризация этген лабораториялы экспериментни джетишимли бошагъандыла.
1884 — Humanum Genus энцикликада папа XIII Лев масонлукъну аманлагъанды.
1922 — Къыбыла-Тегей автоном область къуралгъанды.
1939 — Билли Холидей, Strange Fruit джырын джазгъанды.
1942 — Экинчи дуния къазауатда Москва ючюн сермешиу бошалгъанды.

Тюрлендириу...

21 апрель

1519 — Кортес, Мексиканы джагъасына тюшгенди.
1898 — Испан-американ къазауат башланнгады.
1908 — Американ тинтиучю Фредерик Кук (ингил. Frederick A. Cook), Шимал полюсха джетерге кюрешгенди, алай а джетишимли болмагъанды.
1910 — Москвада Марфа-Мария монастырь (суратда) ачылгъанды.
1944 — Францияда тиширыулагъа сайлау хакъла берилгенди.
1954 — СССР, ЮНЕСКО-гъа киргенди.
1960 — Бразилияны ара шахары — Бразилиа, ишлениб бошалгъанды.
1967 — Грецияда «къара полковникле» властны алгъандыла.

Тюрлендириу...

22 апрель

1500 — Педру Алвареш Кабрал (суратда), Африканы тёгерегине айланыргъа излеб бара, Бразилияны ачханды, кесине да, айрымкангъа санаб, Санта-Круш атагъанды.
1529 — Испания бла Португалия, Кюнчыгъыш джарымтобну кеси араларында юлешгендиле.
1864 — АБШ-да бютеу банкноталада «In God We Trust» (Биз Аллахха ийнанабыз) джазыуну болургъа керегин чертген закон къабыл этилгенди.
1915 — Биринчи дуния къазауатны заманында химия сауут биринчи кере масштаблы хайырландырылгъанды.
1964 — Танганьика бла Занзибар, бир кърал къурагъанларын баямлагъандыла.
1980 — Канада, Москва Олимпиада оюнланы бойкот этгенин баямлагъанды.
1983 — «Штерн» немец журнал, Гитлерни дефтерлерин (en) басмалаб башлагъанды.
1992 — Гвадалахарада кёзюу атылыулада 200 адамдан кёб ёлгенди.

Тюрлендириу...